|
#REDIRECT [[Sfokkeldier]]
{{Inligtingskas Ampsbekleër
| naam = Nelson Mandela
| beeld = Nelson Mandela-2008 (edit).jpg
| beeldonderskrif = Mandela in Johannesburg, op 13 Mei 2008
| orde = 10de [[President van Suid-Afrika]]
| termynaanvang = [[10 Mei]] [[1994]]
| termyneinde = [[14 Junie]] [[1999]]
| vise = [[Thabo Mbeki]]<br />[[Frederik Willem de Klerk]]
| voorganger = [[Frederik Willem de Klerk]]
| opvolger = [[Thabo Mbeki]]
| geboortedatum = Rolihlahla Mandela<br />[[18 Julie]] [[1918]]
| geboortejaar =
| geboortemaand =
| geboortedag =
| geboorteplek = [[Mvezo]], [[Kaapprovinsie]], [[Unie van Suid-Afrika]]
| sterftedatum = [[5 Desember]] [[2013]]
| sterfteplek = [[Johannesburg]], [[Suid-Afrika]]
| party = [[African National Congress]]
| eggenoot = [[Evelyn Mase|Evelyn Ntoko Mase]] (g. 1944–1957; geskei)<br />[[Winnie Madikizela-Mandela|Winnie Madikizela]] (g. 1958–1996; geskei)<br />[[Graça Machel]] (g. 1998–2013; sy dood)
| kinders = Thembekile Mandela<br />Makaziwe Mandela<br />Makgatho Mandela<br />Makaziwe Mandela<br />Zenani Mandela<br />Zindziswa Mandela
| alma_mater = [[Universiteit van Fort Hare]]<br />UoL External Programme<br />[[Universiteit van Suid-Afrika]]<br />[[Universiteit van die Witwatersrand]]
| religie = Metodisme<ref>{{en}} {{cite book|last=Mandela|first=Nelson|title=Long Walk to Freedom: The Autobiography of Nelson Mandela|year=1994|publisher=Macdonald Purnell|location=Randburg|isbn=0316874965|page=438}}</ref><ref>{{en}} {{cite news|last=Dodds|first=Craig|title=Madiba funeral: Tutu snubbed|url=http://www.iol.co.za/news/south-africa/eastern-cape/madiba-funeral-tutu-snubbed-1.1622484#.Uqw_C9IW2yg|accessdate=14 Desember 2013|newspaper=Weekend Argus|date=14 Desember 2013}}</ref>
| handtekening = Nelson Mandela Signature.svg
| militer =
| lojaliteit =
| tak =
| diensjare =
| rang =
| eenheid =
| oorloe =
| toekennings = Bharat Ratna (1990)<br />[[Nobelprys vir Vrede]] (1993)<br />Orde van Lenin<br />Presidensiële Vryheidsmedalje (VSA)
}}
'''Nelson Rolihlahla Mandela''' (* [[18 Julie]] [[1918]], † [[5 Desember]] [[2013]]<ref>{{en}} [http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-25249520 BBC News]</ref>) was die eerste staatshoof ([[1994]]-[[1999]]) van 'n volledig demokratiese [[Suid-Afrika]]. Hy is in 1999 as staatshoof deur [[Thabo Mbeki]] opgevolg.
== Vroeëre lewe ==
[[Lêer:Young Mandela.jpg|thumb|links|upright|Nelson Mandela, c. 1937]]
Rolihlala Mandela is op [[18 Julie]] [[1918]] in [[Qunu]], in die [[Transkei]] in die destydse [[Unie van Suid-Afrika]], gebore. Op sewejarige leeftyd word hy die eerste lid van sy familie wat skool toe gaan. Hier ontvang hy sy Engelse noemnaam, "Nelson", van 'n onderwyseres.
Ná matriek studeer Mandela aan die [[Universiteit van Fort Hare]], waar hy [[Oliver Tambo]] ontmoet, 'n lewenslange vriend en later kollega in die stryd ("struggle") om die bevryding van die agtergeblewe volke van Suid-Afrika.
== Politieke bedrywighede ==
[[Lêer:Mandela minus Clinton.jpg|thumb|links|Mandela in 1993]]
Reeds as jeugdige en student verset Mandela hom teen regeringsoptrede wat die swart bevolking hul politieke, maatskaplike en ekonomiese regte ontneem. In [[1942]] word Mandela lid van die [[ANC]] en, saam met kamerade soos [[Walter Sisulu]] en [[Oliver Tambo]] en verskeie ondersteuners, stig hulle in [[1944]] die [[ANC Jeugliga]].
Die [[Afrikaner]]-beheerde [[Nasionale Party]] verkry in [[1948]] politieke beheer en ontwikkel die [[apartheid]]sbeleid wat op rasse-segregasie gegrond is. Mandela is prominent in die ANC se versetaksie van [[1952]] asook die [[1955]]-kongres waartydens die [[Vryheidsmanifes]] aangeneem word.
Uit die aard van die saak word die opstandelinge strafregtelik vervolg. Die regspraktyk Mandela & Tambo verleen egter goedkoop en selfs gratis regshulp aan swart beskuldigdes, wat andersins sonder enige regsverteenwoordiging hoegenaamd in die hof sou moes verskyn.
Mandela is immer teen gewelddadige verset. Massa-aksie lei daartoe dat hy en 150 ander op 5 Desember [[1956]] in hegtenis geneem en van hoogverraad aangekla word. Die verhoor duur 5 jaar tot in 1961, maar al die beskuldigdes word vrygespreek.
In [[1960]] skiet die [[SA Polisie]] na oproeriges in [[Sharpeville]] en word die ANC en anti-apartheidsgroepe verbied. Ná hierdie gebeurtenis, wat as 'n slagting onder die oproeriges beskou word, besluit Mandela en sy volgelinge om hulle tot gewapende verset te wend.
== Inhegtenisname en gevangesetting ==
[[Lêer:Nelson Mandela's prison cell, Robben Island, South Africa.jpg|thumb|links|Nelson Mandela se sel op Robbeneiland.]]
In [[1961]] is Mandela leier van die ANC se gewapende vleuel ''[[Umkhonto we Sizwe]]''.
Op 5 Augustus [[1962]] word Mandela in hegtenis geneem, nadat hy 17 maande voortvlugtig was en word in die Johannesburg Fort in gevangenis geplaas.
Op 25 Oktober 1962 is Mandela tot vyf jaar gevangesetting gevonnis en op 11 Junie [[1964]] word hy skuldig bevind en uitspraak gelewer betreffende sy verbintenis met terrorsiste-bedrywighede, onder meer die [[Kerkstraat-bomontploffing]]. [[Pieter Willem Botha | P.W. Botha]] het hom verskeie kere kwytskelding van sy vonnis aangebied, mits hy geweld afsweer. Hy het dit van die hand gewys, en 27 jaar lank in die tronk op [[Robbeneiland]] deurgebring.
== Presidentskap ==
* President van die ANC (Julie [[1991]] - Desember [[1997]])
* Staatspresident van die RSA (Mei [[1994]] - Junie [[1999]])
== Huwelike ==
Egskeiding ontbind sy eerste huwelik van 13 jaar met Evelyn Ntoko Mase in [[1957]].
Sy tweede huwelik is met [[Winnie Madikizela-Mandela|Winnie Madikizela]], wat na 38 jaar eindig met egskeiding in Maart [[1996]].
Die derde huwelik is op 18 Julie [[1998]] (Mandela se 80ste veraarsdag) met Graça Machel (weduwee van die voormalige [[Mosambiek]] president, Samora Machel).
== Sedert vrylating ==
[[Lêer:Frederik de Klerk with Nelson Mandela - World Economic Forum Annual Meeting Davos 1992.jpg|thumb|FW de Klerk en Nelson Mandela skud die blad in Januarie 1992.]]
Mandela word gereken as 'n ikoon in Suid-Afrikaanse geskiedenis. Versoenend teenoor sy politieke vervolgers, nadat hy 27 jaar gevange gehou is te [[Robbeneiland]], tree hy op as patriarg om wêreldwyd respek te ontlok vir sy leierskap. Sy aansien styg ook onder die wit Afrikaanse bevolking in Suid-Afrika, tradisioneel Nasionale Party-ondersteuners, wat hom in die [[apartheid]]sjare as "vyand" tipeer het.
Saam met [[F.W. de Klerk]] ontvang Mandela die [[Nobelprys]] vir vrede gedurende [[1993]].
Hy oorhandig die [[William Webb Ellis]] trofee aan [[Francois Pienaar]] nadat die [[Springbokke]] die [[Rugbywêreldbeker 1995]] gewen het.
== Aftrede ==
Ontluik as voorspraak vir 'n verskeidenheid menseregte-organisasies en bedrywighede gerig op maatskaplike werksaamhede.
Gedurende Mei [[2004]] tree hy op in die afvaardiging wat die RSA by [[FIFA]] verteenwoordig om die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010|Wêreldbeker-sokkertoernooi]] in [[2010]] aan te bied. Die Suid-Afrikaanse afvaardiging is suksesvol en Mandela word in hierdie opsig beskou as 'n sleutelfiguur.
Mandela kondig op 1 Junie 2004 aan dat hy uit die openbare oog tree "om te gaan rus" -- "hy benodig meer tyd om saam met sy familie deur te bring, privaat te wees en sy boek te voltooi". Hy wou ook meer leeswerk doen.
== Afsterwe ==
Op [[5 Desember]] [[2013]] maak die president van Suid-Afrika, [[Jacob Zuma]], bekend dat Mandela op 95-jarige ouderdom in sy huis in Johannesburg oorlede is. <ref>{{nl}} [http://nos.nl/artikel/583118-nelson-mandela-95-overleden.html Nelson Mandela (95) overleden], NOS.nl, 5 Desember 2013.</ref> Boodskappe van meegevoel stroom hierna vanuit alle dele van die wêreld in. In Suid-Afrika is 'n tydperk van nasionale rou afgekondig. Sondag 8 Desember was aangewys as 'n landswye dag van 'gebed en besinning' en op 10 Desember word daar 'n massiewe herdenkingsbyeenkoms vir die ontslape oud-president gehou in die FNB-stadion te [[Soweto]]. Mandela is op [[15 Desember]] [[2013]] in [[Qunu]] in die teenwoordigheid van sy familie en duisende roubeklaers begrawe.
== Sien ook ==
* [[Zelda la Grange]], Mandela se privaat sekretaresse.
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie}}
* http://www.anc.org.za/people/mandela.html
* http://www.dailypast.com/africa/mandela.shtml
* [http://www.vvipvideo.com/Nelson_Mandela Nelson Mandela Videos]
{{beginboks}}
{{opvolgboks|titel=[[President van Suid-Afrika]]|voor=[[Frederik Willem de Klerk]]<br />|na=[[Thabo Mbeki]]|jare=1994-1999}}
{{eindboks}}
{{Presidente van Suid-Afrika}}
{{wikiquote}}
{{DEFAULTSORT:Mandela, Nelson}}
[[Kategorie:Nobelprys vir Vrede wenners]]
[[Kategorie:Presidente van Suid-Afrika]]
[[Kategorie:Suid-Afrikaanse anti-apartheidsaktiviste]]
[[Kategorie:Xhosas]]
{{Link FA|ca}}
{{Link FA|eu}}
{{Link FA|pt}}
{{Link FA|th}}
{{Link FA|yo}}
{{Link GA|en}}
{{Link GA|fr}}
{{Link GA|no}}
{{Link FA|ar}}
| 