Republiek Artsach: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Verbeter
Nuwe inligtingskas
Lyn 1:
{{Inligtingskas Land
{{Infobox Country
|native_namenoem_naam = '''Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն'''<br />'''Lernayin Gharabaghi Hanrapetut'yun'''
|conventional_long_namevolle_naam = '''Republiek van Nagorno-Karabach'''<br />'''Republiek van Artsach'''
|common_name algemene_naam = Nagorno-Karabach
|national_mottobeeld_vlag = geenFlag of Nagorno-Karabakh.svg
|beeld_wapen = Coat of arms of Nagorno-Karabakh.svg
|national_anthem = ''Ազատ ու անկախ Արցախ''<small><br />(Asat u ankach Artsach)<br />"Vrye en onafhanklike Arzach"</small>
|image_flag simbool_tipe = Flag of Nagorno-Karabakh.svgWapen
|image_coat beeld_kaart = CoatNagorno-Karabakh ofRepublic arms(orthographic of Nagorno-Karabakhprojection).svg
|image_mapleuse = Nagorno-Karabakh Republic (orthographic= projection).svg
|volkslied = [[Azat u Ankakh Artsakh|Ազատ ու Անկախ Արցախ]]<br /><small>([[Transliterasie|tr.]]: ''Azat u Ankakh Artsakh'')</small><br /><small>''([[Armeens]] vir: "Vrye en onafhanklike Artsach")''</small><br /><center>[[Lêer:Anthem of the Nagorno Karabakh Republic.ogg]]</center>
|capital = [[Stepanakert]] <br /> (Azerbeidjans: Xankəndi)
|amptelike_tale = [[Armeens]]{{smallsup|a}}
|latd=39 |latm=52 |latNS=N |longd=46 |longm=43 |longEW=E
|largest_cityhoofstad = capital[[Stepanakert]]
{{Koördinate|39|52|N|46|43|O}}
|official_languages = [[Armeens]]
|GDP_PPPlatd = 39
|government_type = [[Presidensiële stelsel|Semi-presidensiële republiek]]
|leader_title1latm = [[President van Nagorno-Karabach|President]] = 52
|leader_title2latNS = [[Eerste Minister van Nagorno-Karabach|Eerste Minister]] = N
|leader_name1longd = Bako Sahakjan = 46
|leader_name2longm = Arajik Harutjunjan = 43
|sovereignty_typelongEW = [[Onafhanklikheid]]O
|sovereignty_notegrootste_stad = van = [[AzerbeidjanStepanakert]]
|government_typeregeringsvorm = [[Presidensiële stelsel|Semi-presidensiële [[republiek]]
|established_event1 = Verklaar (eensydig)
|established_date1leiertitels = [[6 JanuariePresident]]<br />• [[1992Eerste Minister]]
|leiername = [[Bako Sahakjan]]<br />[[Arajik Harutjunjan]]
|established_event2 = Erken
|percent_water oppervlak_rang =
|established_date2 = deur drie nie-lidstate van die VN
|area_km2 oppervlak_grootte = 11&nbsp;458
|area_sq_mioppervlak = 4424 <!--Do not remove [[WP:MOSNUM]]-->11&nbsp;458,38
|area_rank oppervlakmi² = 4&nbsp;424,10
|area_magnitudepersent_water = feitlik niks
|bevolking_skatting = 146&nbsp;573<ref>{{en}} {{cite web |url=http://gov.nkr.am/en/regions/ |title=Population of NKR as of 01.01.2013 | publisher=Republiek van Nagorno-Karabach |date=1 Januarie 2013 |accessdate=15 Augustus 2014}}</ref>
|percent_water =
|bevolking_skatting_jaar = 2013
|population_estimate = 141&nbsp;400<ref name="President">[http://www.president.nkr.am/en/nkr/generalInformation/ Amptelike webwerf van die President van Nagorno-Karabach: ''Algemene Inligting oor Nagorno-Karabach''] {{en}}</ref>
|utc_offset_DST bevolking_rang = +5-
|population_estimate_year = 2010
|bevolking_sensus = 141&nbsp;400<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.president.nkr.am/en/nkr/statePower/ |title=Official Statistics of the NKR. Official site of the President of the NKR |publisher=President.nkr.am |date=1 Januarie 2010 |accessdate=15 Augustus 2014}}</ref>
|population_estimate_rank =
|bevolking_sensus_jaar = 2010
|population_census = 134&nbsp;800
|bevolkingsdigtheid =
|population_census_year = 2005
|population_census bevolkingsdigtheidmi² =
|bevolkingsdigtheidrang =
|population_census_year =
|BBP_PPP = $1,6&nbsp;miljard
|population_density_km2 = 12,3
|currency_codeBBP_PPP_rang = AMD
|population_density_sq_mi = 32 <!--Do not remove [[WP:MOSNUM]]-->
|GDP_nominal_yearBBP_PPP_jaar = 2010
|population_density_rank =
|GDP_PPP_year BBP_PPP_per_kapita = $2&nbsp;581
|BBP_PPP_per_kapita_rang =
|GDP_PPP =
|GDP_PPP_rankBBP =
|GDP_PPP_per_capitaBBP_rang =
|BBP_jaar =
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_nominal BBP_per_kapita = 240 miljoen €
|GDP_nominal_rank BBP_per_kapita_rang =
|onafhanklikheidstipe = Onafhanklikheid
|GDP_nominal_year = 2010
|onafhanklikheidsgebeure = • Verklaar<br />• Erkening{{smallsup|b}}
|GDP_nominal_per_capita =
|onafhanklikheidsdatums = <br />van die [[Sowjetunie]]<br />[[2 September]] [[1991]]<ref>{{en}} {{cite book|last=Zürcher|first=Christoph|title=The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus|year=2007|publisher=New York University Press|location=New York|isbn=9780814797099|page=168|edition=[Online-Ausgabe]}}</ref><br />3 nie-VN-lede
|GDP_nominal_per_capita_rank =
|GiniMOI =
|Gini_yearMOI_rang =
|Gini_rankMOI_jaar =
|HDI_year MOI_kategorie =
|HDI Gini =
|HDI_rank Gini_rang =
|HDI_categoryGini_jaar =
|currency Gini_kategorie = Armeense dram
|geldeenheid = [[Armeense dram]] ''([[de facto]])''{{smallsup|c}}
|currency_code = AMD
|time_zone geldeenheid_kode = AMD
|utc_offsetland_kode = +4NKD
|time_zone_DSTtydsone = MSK
|utc_afwyking = [[UTC+04:00|+4]]<ref name=TimeandDate>{{en}} {{cite web |url=http://www.timeanddate.com/news/time/nagorno-karabakh-dst-2012.html |title=Nagorno-Karabakh Rejects Daylight Saving Time |publisher=Timeanddate.com |date= |accessdate=14 Augustus 2014}}</ref>
|utc_offset_DST = +5
|demonymtydsone_somer = nie toegepas = -nie
|cctld utc_afwyking_DST = [[UTC+04:00|+4]]
|calling_code internet_domein = 374 47''geen''{{smallsup|e}}
|footnotesskakelkode = 374 = 47{{smallsup|d}}
|voetskrif = a. Die Grondwet waarborg "die vrye gebruik van andere tale deur die bevolking".<br />b. net deur [[Abchasië]], [[Suid-Ossetië]] en [[Transnistrië]].<br />c. Nagorno-Karabach dram verkoop as aandenkings.<br />d. +374 97 vir selfone.<br />e. [[.am]] word dikwels gebruik.
}}
 
Die '''Republiek van Nagorno-Karabach''' ([[Armeens]]: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, ''Lernayin Gharabaghi Hanrapetut’yunHanrapetut'yun''), of '''Republiek van Artsach''' (Արցախի Հանրապետություն, ''Arts'akhi Hanrapetut’yun'')<ref>[http://www.nkr.am/en/constitution/9/ ''Constitution of the Nagorno-Karabakh Republic. Chapter 1, article 1.2'']</ref> is 'n [[de facto]]-onafhanklike republiek in die suidelike [[Kaukasus]]-streek van [[Eurasië]].
 
== Bakermat van die Armeense beskawing ==
 
Armeniërs beskou Artsach as die bakermat van hul beskawing. Hier is die [[Armeense alfabet]] as een van die oudstes ter wêreld ontwikkel en vir die eerste keer in 'n skool gebruik, hier het die eerste gedrukte dokumente en werke in Armeens ontstaan, en hier het die Armeense kultuur en beskawing reeds 'n bloeitydperk beleef toe die huidige hoofstad Jerewan en ander nedersettings in die huidige Republiek van Armenië nog onbeduidende plekke was.<ref>[http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-13687666.html ''Der Spiegel'' 13/1992, 23 Maart 1992: ''Wir werden euch ausrotten. Kampf um Berg-Karabach und der Völkermord an den Armeniern'']</ref>
 
== Historiese en politieke agtergrond ==
[[Lêer:Tank memorial Stepanakert.jpg|thumb|links|Armeense Tenkgedenkteken vir die Nagorno-Karabach-oorlog van 1988]]
Die republiek beheer die grootste deel van die vroeëre Outonome Nagorno-Karabach-oblast en 'n aantal [[Azerbeidjan]]se distrikte wat aan [[Armenië]] in die weste en [[Iran]] in die suide grens en 'n landkorridor tussen Nagorno-Karabach/Artsach en die Republiek van Armenië vorm.<ref name="President">[http://www.president.nkr.am/en/nkr/generalInformation/ Amptelike webwerf van die President van Nagorno-Karabach: ''Algemene Inligting oor Nagorno-Karabach''] {{en}}</ref>
 
Die gebied van Nagorno-Karabach, wat merendeels deur etniese Armeniërs bewoon word, was 'n omstrede streek tussen Armenië en Azerbeidjan toe dié twee lande in 1918 van die [[Russiese Ryk]] onafhanklik geword het. Nadat die [[Sowjetunie]] in beheer van die gebied was, is in 1923 die Outonome Nagorno-Karabach-oblast gevorm wat in administratiewe opsig deel van die [[Azerbeidjanse Sosialistiese Sowjetrepubliek|Azerbeidjanse SSR]] uitgemaak het.
Lyn 88:
 
== Etimologie ==
 
Die tradisionele Armeense landsnaam Artsach is afgelei van die Urarteïese provinsie Artechini (of Urtechini). Die gebied van die latere Karabach het in die 8ste eeu v.C. onder Urarteïese heerskappy gestaan.
 
Latere Armeense benamings vir die gebied is Gardar, Chatsjenk (afgelei van Chatsjen, een van die vyf vorstedomme van Artsach), Klein-Sioenik (afgelei van die Oud-Armeense provinsie Sioenik in Suidoos-Armenië), en ''Sew Ajgi'' ("Swart Tuin"). Die laasgenoemde vorm ook die basis vir die Turks-Russiese toponiem ''Karabach'' (afgelei van Turks ''kara'' "swart" en ''bachtsje'' "tuin"; in Armeens uitgespreek as ''Rarabach'') wat egter eers vanaf die 14de eeu geleidelik gebruiklik geword het en as leenvertaling van die Persiese naam ''Bach-i siah'' beskou word (in teenstelling tot die "Wit Tuin" of ''Bach-i safid'' waarmee na Neder-Karabach verwys is). Die "Wit Tuin" kom ooreen met die Oud-Armeense grensprovinsie Utik.
 
[[Lêer:Levonaget01.JPG|thumb|links|Die vallei van die Levonaget-rivier, distrik Sjahoemjan]]
Karabach bestaan in geologiese opsig uit 'n vlakte met 'n sagte helling (Armeens ''Artsachi hartawajr'' - "Vlakte van Artsach"; Dasjtajin Arzach/Rarabach - "Neder-Karabach") en 'n bergagtige gedeelte (Lernajin Artsach/Rarabach - "Berg-" of "Bo-Karabach").
Lyn 104:
 
== Geografie en klimaat ==
[[Lêer:Вагуас2.jpg|thumb|regs|Die Mrav-bergreeks in die Klein Kaukasus-gebergte vorm die natuurlike noordelike grens tussen die Republiek van Nagorno-Karabach en Azerbeidjan]]
Die Republiek van Nagorno-Karabach is bergagtig met Mrav (3&nbsp;540 meter bo seevlak) en Kirs (2&nbsp;725 m) as sy hoogste bergpieke. Groot dele van die land word deur 'n plato met hellings in die ooste en suid-ooste beslaan. Die gemiddelde hoogte van die land is 1&nbsp;097 m.
 
Lyn 116:
== Ekonomie en infrastruktuur ==
=== Energiebedryf ===
[[Lêer:NKRSarsang.jpg|thumb|regs|Die Sarsang-dam is in 1976 voltooi]]
Tans is die Sarsang-waterkragsentrale by die gelyknamige dam met 'n kapasiteit van 50 MW die belangrikste bron van energie in die RNK. Hier word jaarliks tussen 90 en 100 miljoen kilowatt-ure krag opgewek. Danksy die voldoende plaaslike watervoorrade kan klein waterkragsentrales in feitlik elke streek van die republiek opgerig word.
 
Lyn 122:
 
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
 
== Eksterne skakels ==