Maansee: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Addbot (besprekings | bydraes)
k Verplasing van 1 interwikiskakels wat op Wikidata beskikbaar is op d:q180874
JMK (besprekings | bydraes)
skakels et al
Lyn 3:
 
==Ouderdomme==
Die ouderdomme van die mare-basalte is deur beide direkte [[radiometriese datering]] en die tegniek van [[kratertelling]] vasgestel. Die radiometries-bepaalde ouderdomme wissel tussen sowat 3.16 en 4.2 Ga,<ref>{{cite journal | last = James Papike, Grahm Ryder en Charles Shearer | title = Lunar Samples | journal = Reviews in Mineralogy and Geochemistry | volume = 36 | pages = 5.1–5.234 | year = 1998 }}</ref> terwyl kratertellings die jongste ouderdomme aandui as 1.2 Ga (1 Ga = 1 miljard jaar ouderdom).<ref>{{cite journal | last = H. Hiesinger, J. W. Head, U. Wolf, R. Jaumanm en G. Neukum | title = Ages and stratigraphy of mare basalts in Oceanus Procellarum, Mare Numbium, Mare Cognitum, and Mare Insularum | journal = J. Geophys. Res. | volume = 108 | page = 5065| year = 2003 | doi = 10.1029/2002JE001985 | first1 = H. }}</ref> Die meerderheid mare-basalte kan egter met uitvloeie van tussen sowat 3 en 3.5 Ga gelede vereenselwig word. Die enkele basaltiese uitbarstings van die maan se vêrkant is oud, terwyl die jongste vloeie, dié van die [[Oceanus Procellarum]], aan die maan se nabykant voorkom. Terwyl veleetlike van die basalte òf van binne, òf bo-oor impakbekkens gevloei het, word die grootste aaneenlopende vulkaniese samestelling, naamlik die Oceanus Procellarum, nie met enige bekende impakbekken vereenselwig nie.
 
==Verspreiding van mare-basalte==
[[Lêer:Clementine albedo simp750.jpg|thumb|right|300px|’n Globale albedokaart van die maan, ‘n produk van die [[Clementine-missie]]. Die donker streke is die maanmaria, terwyl die ligter gebiede met die hooglande ooreenstem. Die beeld is ‘n [[Gelykspannige projeksie|silindriese projeksie]], met lengtegraad toenemend van links na regs, van -180° Oos tot 180° Oos, en breedtegraad afnemend van bo na onder, van 90° Noord tot 90° Suid. Die middel van die beeld stem ooreen met die gemiddelde sub-Aarde punt, 0° Noord en 0° Oos.]]
Daar bestaan veleetlike algemene wanpersepsies omtrent die gebiedsverspreiding van mare-basalte.
#Aangesien vele mare-basalte dikwels laagliggende impakbekkens opgevul het, was dit eens die mening dat die trefslag self, deur ‘n sekere meganisme, die vulkaniese uitbarsting sou veroorsaak het. Gegewe dat die mare-vulkanisme egter tipies sowat 500 miljoen jaar na die impak{{Citation needed}} ontstaan het, is ‘n oorsaaklike verwantskap onwaarskynlik.
#Dit word soms voorgestel dat die aarde se swaartekragveld uitbarstings aan die [[Nabykant van die Maan|nabykant]] mag bevoordeel, maar nié aan die [[Vêrkant van die Maan|vêrkant van die maan]] nie. Uit ‘n verwysingsraamwerkverwysingstelsel wat saam met die maan roteer, is die [[sentrifugale versnelling]] presies gelyk en teenoorgesteld van die aarde se gravitasieversnelling, sodat geen resultante krag op die aarde gerig word nie. Die aardgetye vervorm wel die maan, maar hierdie vorm is ‘n verlengde ellipsoïde met hoë punte by beide die sub- en anti-aardpunte. Dit is vergelykbaar met die twee daaglikse hoë punte van die aardgetye.
#Aangesien mare-basaltiese magmas digter is as anorthositiese materiale van die buitekors, mag basaltiese uitbarsting bevoordeel word deur lae liggings waar die kors dun is. Die [[Suidpool-Aitken-bekken]] aan die vêrkant bevat die laagste liggings op die maanoppervlak, maar is tog net karig gevul met basaltiese lawas. Verder is die korsdikte onder hierdie bekken na raming veel dunner as dié onder die Oceanus Procellarum. Terwyl korsdikte die hoeveelheid basaltiese lawas mag reguleer wat eindelik die oppervlakte bereik, kan dit opsigself nie die enigste faktor wees om die verspreiding van mare-basalte te verklaar nie.<ref>{{cite journal | title = The role of magma buoyancy on the eruption of lunar basalts | author = Mark Wieczorek, Maria Zuber en Roger Phillips | journal = Earth Planet. Sci. Lett. | volume = 185 | year = 2001 | pages = 71–83 | doi = 10.1016/S0012-821X(00)00355-1}}</ref>
#Daar is wye bespiegeling oor ‘n moontlike verband tussen die [[sinkroniese rotasie]] van die maan om die aarde, en die mare-basalte. Die gravitasie-draaikragte wat getyremming ten gevolg het, ontstaan egter net uit die [[traagheidsmomente]] van die liggaam (wat direk verbindbaar is met die [[sferiese harmonika|sferiese harmoniese]] tweedegraadsterme van die gravitasieveld), waartoe die mare-basalte beswaarlik bydra (sien ook [[getysluiting]]). (Hemisferiese strukture stem ooreen met eerstegraadse sferiese harmonika, en dra nie by tot traagheidsmomente nie.) Verder het getyremming na raming vinnig plaasgevind (in die orde van 10e van miljoene jare), terwyl die meerderheid mare-basalte eers sowat 1 miljard jaar later uitgebars het.
Lyn 17:
 
==Samestelling==
Mare-basalte word tipies na gelang van die chemie van hul hoofelemente geresorteer. Gevolglik word drie reekse onderskei, naamlik die ''hoë-[[Titaan (element)|Ti]]-basalte, lae-Ti-basalte'', en ''besonder lae-Ti (VLT)-basalte''. Weens die [[Apollo-program|Apollo]]-rotsspesimens is die mare-basalte eens as komende van drie kenmerkende groepe beskou, maar globale afstand-aftastingsdata van die [[Clementine-missie]] het egter getoon dat daar ‘n kontinuum van titanium[[Titaan (element)|titaan]]-konsentrasies bestaan tussen hierdie uitskieter-voorbeelde, en dat die hoë-titaniumtitaan-konsentrasies die skaarste vorm is. Voorkoms van TiO<sub>2</sub> kan tot 15 wt.% wees vir mare-basalte, terwyl meeste aardbasalte oor veel minder as 4 wt.% beskik. Ander geochemiese[[geochemie]]se onderafdelings berus op die voorkoms en konsentrasie van [[aluminium]] en [[kalium]].
 
==SienKyk ook==
* [[Lys van seë op die Maan]]
 
==Verwysings==
{{verwysings}}
 
==Sien ook==
* [[Lys van seë op die Maan]]
 
[[Kategorie:Maan]]