Wikipedia

Fridtjof Nansen: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
JMK (besprekings | bydraes)
12 732 edits
taaldetails
JMK (besprekings | bydraes)
12 732 edits
sp et al
Lyn 28:
}}
 
'''Fridtjof Nansen''' (*[[10 Oktober]] [[1861]] – †[[13 Mei]] [[1930]]) was ’n Noorweegse ontdekkingsreisiger, wetenskaplike, diplomaat en filantroop en wenner van die [[Nobelprys vir Vrede]]. Hy was in sy jong jare ’n ski- en ysskaatskampioen en het die span gelei wat die eerste was om die binneland van [[Groenland]] in 1888 te deurkruis. Hy het internasionale roem verwerf nadat hy ’n rekord noordelikebreedtenoorderbreedte van 86°14’ bereik het gedurende sy [[Nansen se Fram-ekspedisie|Noordpool-ekspedisie]] van 1893-1896. Hoewel hy na sy terugkeer na Noorweë afgetree het van ontdekkingsreise, het sy tegnieke van poolreis en sy innovasies in toerusting en klerasie ’n generasie van Arktiese en Antarktiese verkenningstogte beïnvloed.
 
Nansen het dierkunde aan die [[Universiteit van Oslo|Koninklike Frederik-universiteit]] studeer en later gewerk as kurator by die Universiteitsmuseum in [[Bergen]] waar sy navorsing oor die sentrale senuweestelsel van laer seediere hom gehelp het om ’n doktorsgraad te verwerf; dit het ook bygedra om die moderne teorieë van neurologie te vestig. Na 1896 het sy wetenskaplike belangstelling oorgeskakel na [[oseanografie]]; in die loop van sy navorsing het hy talle wetenskaplike reise onderneem, hoofsaaklik in die Noord-Atlantiese oseaan, en bygedra tot die ontwikkeling van moderne oseanografiese toerusting. As een van Noorweë se mees prominente burgers het Nansen in 1905 hom uitgespreek oor die Unie tussen Swede en Noorweë en het hy ’n belangrike rol gespeel om [[Haakon VII van Noorweë|Prins Karel van Denemarke]] te oortuig om die troon van die nuwe onafhanklike Noorweë te bestyg. Tussen 1906 en 1908 het hy gedien as die Noorse verteenwoordiger in Londen waar hy gehelp het met die onderhandeling van die Integriteitsverdrag wat Noorweë se onafhanklike status verseker het.
Lyn 128:
Die tuisreis na Christiana het ’n reeks triomfantelike ontvangste by elke hawe opgelewer. Op 9 September is ''Fram'' by die hawe in Christiana inbegelei en verwelkom deur die grootste skare wat die stad nog gesien het.<ref>Huntford, p. 438</ref> Die bemanning is deur koning Oskar ontvang en Nansen en sy gesin het vir ’n aantal dae as spesiale gaste in die paleis gebly. Eerbetone van regoor die wêreld het ingestroom; noemenswaardig is dié van die Britse alpinis [[Edward Whymper]] wat geskryf het dat Nansen “naastenby so groot vordering gemaak het as al die ander reise in die negentiende eeu saamgevoeg”.<ref name="Fleming264" />
 
== Nasionale figuur ==
=== Wetenskaplike en arktiese orakel ===
Met sy terugkeer was Nansen se eerste taak omsy diereisverslag reisop skriftelik opskrif te tekenstel. Hy het dit vinnig klaargekry en teen November 1896 het hy reeds 300,000 woorde geskryf; die Engelse vertaling getiteld ''Farthest North'' (''Verste Noord'') was reeds in Januarie 1897 gereed. Die boek was ’n topverkoper en het Nansen se langtermyn finansiële toekoms verseker.<ref>Huntford, pp. 441–442</ref> Nansen het sonderhet syGreely eie kommentaar,se kritiek vanop Greelysy opekspedisie Nanseningesluit, sesonder ekspedisieenige ingevoegkommentaar daarby. Greely het naamlik in ''Harper’s Weekly'' oor Nansen se besluit om ''Fram'' te verlaat en opvir die pool toe te slaanmik geskryfas volg beskryf: “Dit gaan die verstand te bowe hoe Nansen af kon wykafwyk van die heiligste plig wat die bevelvoerder van ’n vlootekspedisie moet vervul.”<ref>Nansen (1897), Vol. 1 pp. 51–52</ref>
 
GedurendeVir die 20 jaar na sy terugkeer van die poolgebied het Nansen sy energie aan wetenskaplike werk gewy. In 1897 hy het ’n professoraat in dierkunde aan die Koninklike Frederik-universiteit aanvaar<ref>Huntford, p. 452</ref> wat aan hom ’n basis gebied het om die groot taak van redigering van die verslae van die wetenskaplike resultate van die ''Fram''-ekspedisies aan te pak. Dit was ’n baie meer moeisame taak as die opskryf van die ekspedisie self. Die resultate is uiteindelik isin 6 dele uitgegee en volgens Robert Rudmose-Brown, ’n arktiese wetenskaplike, was die resultate “vir arktiese oseanografie vanwat die resultate van die ''Challenger''-ekspedisie vir die oseanografie van ander oseane was.”<ref>Reynolds, pp. 159–160</ref>
 
In 1900 het Nansen die direkteur van die Christiania-gebaseerde Internasionale Laboratorium vir Noordseenavorsing geword en gehelp met die stigting van die Internasionale Raad vir die Verkenning van die See.<ref>Reynolds, p. 165</ref> Deur sy verbintenis met die laasgenoemde liggaam het Nansen in die somer van 1900 op sy eerste tog in die arktiese waters gegaan sedert die ''Fram''-ekspedisie, toe hy ’n reis na Ysland en Jan Mayenland onderneem het op die oseanografiese vaartuig ''Michael Sars'', genoemwat na sy skoonvader vernoem is.<ref>Huntford, p. 467</ref> Kort na sy terugkeer het hy verneem dat sy rekord vir Verste Noord verbygesteek is deur lede van 'n Italiaanse ekspedisie van die Hertog van Abruzzi. Hulle het op 24 April 1900 86°34’N bereik toe hulle die Noordpool vanaf Franz Josefland probeer bereik het.<ref>Fleming, p. 323</ref> Nansen het filosofies op die nuus gereageer: “Wat is die waarde daarin om doelwitte te hê ter wille van doelwitte? Almal verdwyn … dit is bloot ’n kwessie van tyd.”<ref>Huntford, p. 468</ref>
 
Nansen is nou deur alle voornemende ontdekkingsreisigers beskou as ’n orakel van die noordelike en suidelike poolgebiede. Abruzzi het met hom gekonsulteer, so ook die Belg Adrien de Gerlache; albei het ekspedisies na die antarktiese gebied onderneem.<ref>Huntford, pp. 451–452, 463</ref> Hoewel Nansen geweier het om sy eie landgenoot en mede-ontdekkingsreisiger [[Carsten Borchgrevink]] (wat hy as ’n klug beskou het) te ontmoet,<ref>Huntford, p. 463</ref> Hethet hy aan [[Robert Falcon Scott]] raad gegee oor arktiese toerusting en vervoer voor die 1901-1904 ''Discovery''-ekspedisie. Nansen se raad dat honde die beste metode vir reis in die poolgebiede was, is deur Scott geïgnoreer; die twee het nietemin vriende gebly. Op ’n tydstip het Nansen dit ernstig oorweeg om self ’n Suidpool-ekspedisie te lei en het hy vir Colin Archer gevra om twee skepe te ontwerp. Hierdie planne het egter op die tekenbord gebly.<ref>Huntford, pp. 464–465</ref>
 
Teen 1901 het die Nansengesin aansienlik uitgebrei. ’n Dogter, Liv is gebore net voor die vertrek van die ''Fram''; ’n seun, Kåre, is geborengebore in 1897 en daarna ’n dorger, Irmelin, in 1900 en ’n tweede seun, Odd, in 1901.<ref>Huntford, pp. 200, 452, 467, 477</ref> Die gesin se huis wat in 1891 gebou is met Nansen se verdienste uit die boek van die Groenland-ekspedisie,<ref>Huntford, pp. 177–178</ref> was nou te klein. Nansen het grond in die Lysakerdistrik aangeskaf en het ’n groot en imposante huis van sy eie ontwerp daar laat noubou. Die huis het eienskappe van ’n Britse herehuis en kenmerke van die Italiaanse renaissance bevat. Teen April 1902 is die huis voltooi; Nansen het dit ''Polhøgda'' (''Poolhoogte'') genoem en dit was sy huis vir die res van sy lewe. Asmund, hul laastejongste seun, is in 1903 in Polhøgda gebore.<ref>Huntford, pp. 477–478</ref>
 
=== Politikus en diplomaat ===
[[Lêer:Oscar II of Sweden painted by Oscar Björck.jpg|thumb|200px| upright|[[Oscar II van Swede|Koning Oscar II]], laaste koning van die unie van Swede en Noorweë. Hy het koning van Swede gebly na Noorweë se onafhanklikheid in 1905.]]
[[Lêer: Et Nytt Norge.djvu|thumb|200px|“’n Nuwe Noorweë” toespraak deur Fridtjof Nansen by ’n Fedrelandslaget-byeenkoms in [[Tønsberg]], 26 Augustus 1928]]
Die unie tussen Noorweë en Swede wat in 1814 deur die Groot MoondhedeGrootmoondhede opgelê is, is in die 1890’s deur ’n moeilikeproblematiese tyd; die grootste brandpunt was Noorweë se reg op sy ekeeie konsulêre diens.<ref name="Union">{{en}} {{cite web |title=Noorweë, Swede & unie |url=http://www.nb.no/baser/1905/tidsl_e.html |publisher=Nasionale Biblioteek van Noorweë |year=2003 |accessdate=31 Julie 2010 }}</ref> Hoewel Nansen nie ’n politikus was nie, het hy hom by verskeie geleenthede uitgespreek oor hierdie saak ter verdediging van Noorweë se belange.<ref>Huntford, pp. 481–484</ref> In die vroeë 20ste eeu het dit gelyk of daar ’n ooreenkoms tussen die twee lande bereik sou word maar verwagtinge is verpletter toe onderhandelinge in Februarie 1905 gestaak is. Die Noorweegse regering het geval en is vervang deur een wat gelei was deur [[Christian Michelsen]], wat ’n voorstander van afskeiding van Swede was.<ref name="Union" />
 
In Februarie en Maart het Nansen ’n reeks koerantartikels geplaas waarin hy sterk ten gunste van afskeiding was. Die nuwe eerste minister wou vir Nansen in die kabinet hê maar Nansen het geen politieke ambisie gehad nie.<ref>Huntford, pp. 489–490</ref> Op versoek van Michelsen is hy egter na Berlyn en daarna na Londen waar hy Noorweë se regsaak vir ’n afsonderlike konsulêre diens in die Engelssprekende wêreld in ’n brief aan ''The Times'' bepleit het. Op 17 Mei 1905, Noorweë se Grondwetdag, het Nansen ’n groot skateskare in Christiania toegespreek en gesê▼
{{caanhaling|Alle manierepaaie om terugvir te'n trekterugkeer is nou afgesluit. Nou Diebly enigsteeen pad watoor, oorblydie ispad vorentoe, waarskynlik deur probleme en swaarkry, maar vorentoe vir dieons land, na ’n vrye Noorweë.<ref>Scott, p. 285</ref><ref>Reynolds, p. 147</ref>}}▼
 
▲In Februarie en Maart het Nansen ’n reeks koerantartikels geplaas waarin hy sterk ten gunste van afskeiding was. Die nuwe eerste minister wou vir Nansen in die kabinet hê maar Nansen het geen politieke ambisie gehad nie.<ref>Huntford, pp. 489–490</ref> Op versoek van Michelsen is hy egter na Berlyn en daarna na Londen waar hy Noorweë se regsaak vir ’n afsonderlike konsulêre diens in die Engelssprekende wêreld in ’n brief aan ''The Times'' bepleit het. Op 17 Mei 1905, Noorweë se Grondwetdag, het Nansen ’n groot skate in Christiania toegespreek en gesê
▲{{caanhaling|Alle maniere om terug te trek is nou afgesluit. Die enigste pad wat oorbly is vorentoe, waarskynlik deur probleme en swaarkry, maar vorentoe vir die land, na ’n vrye Noorweë.<ref>Scott, p. 285</ref><ref>Reynolds, p. 147</ref>}}
Hy het ook ’n boek geskryf getiteld ''Noorweë en die Unie met Swede'' om Noorweë se saak oorsee te stel.
 
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Fridtjof_Nansen"