Wysiging soos op 21:46, 23 September 2014 wysig Aliwal2012 (besprekings \| bydraes) Administrateurs 125 012 edits →‎Voordele en nadele ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 06:43, 24 September 2014 wysig maak ongedaan Naudefj (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 71 386 edits No edit summary Nuwer wysiging →
Lyn 1: [[Lêer:3511 - Hartswater 240481.jpg\|duimnael\|280px\|'n Suid-Afrikaanse Klas 25 4-8-4]] [[Lêer:Brake van rides up the Ardingley branch at Horstead Keynes (9129306417).jpg\|duimnael~~\|links~~\|240px\|'n Antieke lokomotief op 'n uitstappie van stoomentoesiaste in [[Ardingly]], ~~Eng~~Engeland.]] 'n '''Stoomlokomotief''' is 'n [[lokomotief]] wat deur [[stoom]]krag aangedryf word. Stoom word opgewek deur [[water]] in 'n stoomketel deur middel van 'n [[steenkool]]vuur te verhit. Die stoom se druk laat 'n suier heen en weer beweeg. 'n Stang, wat aan die suier en die lokomotief se wiele verbind is, word sodoende in die rondte gedraai, wat die trein vorentoe stoot. Line 44 ⟶ 45: ==Voordele en nadele== [[Lêer:Water tank at Rhyd Ddu station with train - geograph.org.uk - 1309859.jpg\|~~thumb~~duimnael\|Water word gelewer aan 'n voormalige Suid-Afrikaanse klas NGG16 2-6-2+2-6-2 smalspoor-Garrattlokomotief wat nou deur die ''Welsh Highland Railway'' gebruik word.<ref>{{cite web \|url = http://www.whrsoc.org.uk/WHRProject/ngg16.htm \|publisher = ''Cymdeithas Rheilffordd Eryri''/''Welsh Highland Railway Society'' Line 50 ⟶ 51: \|accessdate = 23 September 2014 \|language = Engels}}</ref>]] Die grootste voordeel van 'n stoomlokomotief oor andere lokomotiewe is sy relatiewe eenvoudigheid. In vergelyking met ander lokomotiewe, het dit min bewegende dele, dus is dit goedkoper om te bou as andere lokomotiewe. Ook verg sy [[brandstof]] (water en [[steenkool]] of [[hout]]) minder verwerking as [[diesel]] of [[elektrisiteit]]. Dus is die [[infrastruktuur]] vir 'n stoomspoorwegsisteem goedkoper as dié vir 'n elektriese of diesel spoorwegsisteem. Line 59 ⟶ 61: \|accessdate = 23 September 2014 \|publisher = IOR Energy \|location = [[Brisbane]], [[~~Australie~~Australië]]}}</ref> Dus moet 'n stoomlokomtief twee maal so veel brandstof dra (of trek) as 'n [[diesellokomotief]] en bowendien moet hy ook water saamdra vir sy stoom. 'n [[Elektriese lokomotief]] dra geen brandstof saam nie maar het 'n duurder infrastruktuur nodig. Die werkstemperatuur van 'n [[stoomenjin]] is laer as dié van 'n [[binnebrandenjin]], dus, volgens [[Termodinamika#Die derde wet van Termodinamika\|die derde wet van termodinamika]], is 'n stoomenjin nie so effektief as 'n binnebrandenjin nie.<ref group=Nota>Wanneer die stoomdruk van 'n stoomenjin 1,38 [[Pascal (eenheid)\|MPa]] is, is die stoomtemperatuur 195 °C. Volgens die derde wet van termodinamika, gee dit 'n teoretiese maksimum doeltreffendheid van 38%. Vir 'n dieselenjin met 'n brandtemperatuur van 550 °C is die teoretiese maksimum doeltreffendheid 65%.</ref> Die rook van 'n stoomlokomotief veroorsaak besoedeling. Line 66 ⟶ 68: ==Stoomlokomotieftipes== ===Tenderlokomotief=== [[Lêer:Rocket Tyseley (3).jpg\|duimnael\|links\|200px\|'n Replika van Stephenson se ''Rocket'' - die eerste spoorweglokomotief wat gebruik is vir passassiersvervoer. Die oorspronklike lokomotief is in [[1829]] gebou.]] [[Lêer:Hugh llewelyn 4468 (6964405486).jpg\|duimnael\|regs\|200px\|Die ''[[LNER-Klas A4\|Mallard]]'', 'n Gresleyklas-stoomlokomotief van die LNER (London and North Eastern Railway) wat die wêreldsnelheidsrekord vir stoomlokomotiewe (202 km/h) in 1938 opgestel het.]] 'n Lokomotief wat 'n [[kolewa]] trek word 'n tenderlokomotief genoem. Die meeste stoomlokomotiewe in die wêreld is tenderlokomotiewe. Die basiese konsep van 'n stoomlokomotief is in Stephenson se ''Rocket'' (1829) opgeneem. Hierdie lokomotief is vir die Rainhill Trials (1825) ontwikkel. Dit sluit in die dra van water en steenkool op 'n aparte kolewa (die watertenk in die foto langsaan is die vat wat bo-op die kolewa sit). Die ''Rocket'' was ook die eerste stoomlokomotief om naby-horisontale suierbeweging te gebruik - vroeëre stoomlokomotiewe het gebruik gemaak van 'n vertikale suierbeweging. Al het die ''Rocket'' net twee dryfwiele, het Stephenson in 1825 die dryfwiele van 'n andere lokomotief, ''The Locomotion'' met mekaar gekoppel. In 1837 is ''Hercules'', 'n 4-4-0 lokomotief deur die Amerikaanse firma ''Eastwick and Harrison'' ontwikkel. ''Hercules'' was die eerste stoomlokomotief met 'n poniedraaistel, 'n uitvinding wat meer stabiliteit op skerp draaie gegee het. In die jare wat volg word die poniedraaistel 'n alledaags ~~konsept~~konsep van die stoomlokomotief. Die kragtigste tenderlokomotief op Suid-Afrikaanse Spoorweë was die 4-8-4 ''Red Devil''. Die ''Red Devil'' was in 1953 as 'n [[Klas 25-stoomlokomotief\|Klas 25NC]] lokomotief gebou en is as 'n [[Klas 26]] lokomotief in 1980 herbou. Hierdie lokomotief en sy tender was 27.90 m lank en kon 'n trein van 1300 ton trek. Die gesamentlike operasionele gewig was 236 ton en die lokomotief kon 'n trein met 'n topsnelheid van ongeveer 75 km/h trek. Line 77 ⟶ 81: ===Tenklokomotief=== [[Lêer:TKh100-51 DSC01365.JPG\|duimnael\|regs\|0-6-0 Tenklokomotief van die Poolse Spoorweë, gebou in 1928 deur Orenstein & Koppel AG, Berlin-Drewitz]] Lokomotiewe wat nie kolewaens het nie, maar hul brandstof en water aan boord van die lokomotief dra, word tenklokomotiewe genoem. Gewoonlik dra die tenklokomotief sy steenkool in 'n bak agter die masjinis en sy water in tenks wat langsaan of bo-op die stoomketel sit, dus dra hy minder water en steenkole as 'n tenderlokomotief. Line 102 ⟶ 107: \|number = 1-3 \|page = 78 \|date = 8 ~~February~~Februarie 1966 \|accessdate = 22 ~~Spetember~~September 2014}}</ref> ===Garrattlokomotief=== [[Lêer:Class GMAM 4079 (4-8-2+2-8-4).JPG\|duimnael\|'n 4-6-2+2-6-4 Klas GNAM-Garrattlokomotief, gefotografeer te [[Pretoria]]. Hierdie lokomotief het op 'n 1065 mm spoor gewerk.]] Die [[Garratt-stoomlokomotief]] is vernoem na sy ontwikkelaar, die Britse spoorwegingenieur William Henry Garratt. Garrett het 'n patent in 1907 verkry. [[Lêer:Garratt_loco.png\|duimnael\|300px\|links\|Skets van 'n Garrattlokomotief se uitleg]] Al was die Britse firma ''Beyer Peacock'' een van die grootste vervaardigers van Garratt-lokomotiewe was die meeste van die Garrattlokomotief na lande in ~~the~~die Britse Ryk uitgevoer en nie in Groot ~~Britanje~~Brittanje self gebruik nie. Die lokomotief het drie onderstelle. Die eerste en derde onderstelle het elk 'n stel dryfwiele, maar die tweede onderstel, wat tussen die ander twee gekoppel is, het geen wiele nie. Die watertenk word deur die voorste onderstel gedra terwyl die laaste onderstel die kole dra. Die kajuit, vuurkas, stoomketel en rookkas word deur die middelonderstel gedra. Een van die voordele van die Garrattlokomotief is dat elke enjin 'n kort wielbasis het, dus kan hy op spore met skerp draaie werk. In Suid-Afrika het Garrattlokomotiewe op beide 1065 mm- en 610 mm-spoorwydtes gewerk. Al het elke enjin 'n kort wielbasis, word die gewig van die lokomotief oor twee wielbasis versprei, dus word die gewig van ~~dir~~die lokomotief op 'n groter spoorlengte ook versprei. Nog 'n voordeel is die afwesigheid van die dryfwiele onder die ketel, wat dit moontlik maak groter ketels en vuurkaste te bou.<ref>{{cite web \|url = http://www.beyerpeacock.co.uk/main/Beyer%20Peacock%20Garratt%20Locomotives.html \|title = Beyer Peacock Garratt Locomotives Line 122 ⟶ 128: ===Vuurlose lokomotief=== [[Lêer:Fireless steam locomotive Sasol 01.jpg\|duimnael\|regs\|'n Krupp 0-6-0 vuurlose lokomotief naby [[Gelsenkirchen]], [[Duitsland]].]] Vuurlose lokomotiewe word op nywerheidswerwe gevind. Die stoom wat hulle gebruik word in die nywerheid se stoomketels gegenereer. Die stoomketel van hierdie lokomotiewe word op dieselfde manier as 'n kar se petroltenk gevul. In Suid-Afrika is vuurlose lokomotiewe deur [[Yskor]] en [[Eskom]] gebruik om steenkoolwaens van spoowegstasies na kragstasies of staalwerke te trek.<ref>{{cite web \|url = http://heritage.eskom.co.za/museum.htm#tugela

Stoomlokomotief: Verskil tussen weergawes