Hendrik Verwoerd: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Eksterne skakels: + Commons |
Inligtingskas bygewerk |
||
Lyn 3:
| beeld = Dr HF Verwoerd.jpg
| beeldonderskrif =
| orde = 6de [[Eerste Minister van Suid-Afrika]]
| termynaanvang = [[2 September]] [[1958]]
| termyneinde = [[6 September]] [[1966]]
| monarg = [[Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk|Elizabeth II]] (1958–1961)
| vise = ▼
|
| goewerneur-genl = [[E.G. Jansen]] (1958–1959)<br />[[Charles Robberts Swart]] (1959–1961)
| opvolger = [[John Vorster]]▼
|
| geboortedatum = Hendrik Frensch Verwoerd<br />[[8 September]] [[1901]]
| geboortejaar =
| geboortemaand =
| geboortedag =
| geboorteplek = [[Amsterdam]], [[Nederland]]
| sterftedatum =
| sterfteplek = [[Kaapstad]], [[Suid-Afrika]]
| party = [[Nasionale Party]]
| eggenoot = Betsie
| kinders = 7
| alma_mater = [[Universiteit
| religie =
| handtekening =
| militer =
| lojaliteit =
| diensjare =
| rang =
| eenheid =
| oorloe =
| toekennings =
}}
'''Hendrik Frensch Verwoerd''' ([[Amsterdam]], [[8 September]] [[1901]] – [[Kaapstad]], [[6 September]] [[1966]]) is ’n voormalige eerste minister van [[Suid-Afrika]] wat in ’n sluipmoord in die parlement in Kaapstad gesterf het. Verwoerd word algemeen as die argitek van die [[Apartheid]]stelsel beskou. Mense sal waarskynlik nog lank verskil oor die waarde van sy werk. In die geskiedenis van die Afrikaners en van Suid-Afrika bly die grondlegger van die 1961-Republiek egter ’n held en ’n sleutelfiguur.
== Kinderdae en loopbaan ==
Hendrik Verwoerd is in [[Nederland]] gebore. Sy vader was [[Wilhelm Johannes Verwoerd]], winkelier, en sy moeder, 'n [[Friesland|Fries]] het [[Anje Hendriks Strik|Anje Strik]] geheet.<ref>Afrikaans.be[http://afrikaans.be/argief/geskiedenis/index.html] Schaam je, Hendrik!, Besoek op 17 Mei 2006</ref>
Lucie, oftewel, Hendrika Johanna Lucretia, is op [[8 November]] [[1908]] in [[Wynberg]] in [[Suid-Afrika]] gebore. Sy is op [[23 April]] [[1940]] met Jasper Johannes Erasmus Cloete getroud en sy sterf op [[26 Julie]] [[1959]]. Hulle het twee kinders gehad: Maria Annette en Jasper Johannes Erasmus Cloete.<ref>Genealogy Data, [http://www.b-zwart.nl/kasper/namenindex/dat504.html#9] Genealogy Data: Verwoerd, Hendrika Johanna Lucretia, Besoek op 25 November 2006</ref>
[[
Wilhelm Verwoerd het in [[1903]] met sy gesin uit Nederland in die Kaap aangekom toe Hendrik Verwoerd twee jaar oud was. In [[1907]] is die sesjarige Hendrik ingeskryf by die Lutherse Laerskool in Wynberg. In [[1913]] is hy vir standerd vyf in die ''Wynberg High School for boys'' ingeskryf. In [[1914]] trek die Verwoerd-gesin na [[Suid-Rhodesië]] (die huidige [[Zimbabwe]]) en keer in [[1917]] terug na [[Suid-Afrika]] waar hulle hulle in [[Brandfort]] in die [[Vrystaat]] vestig. Daar word hy 'n uitstaande leerling van die ''Milton High School''. Hy het die Beit-beurs ontvang en sy naam is ook op die ererol aangebring. Gedurende Februarie 1919 het Verwoerd sy matriekeksamen geskryf. Die eksamen was uitgestel a.g.v die griepepidemie en dus kon hy nie Desember die vorige jaar skryf nie. Hendrik Verwoerd het vir sy matriekeksamen die hoogste punte in die Vrystaat behaal asook die vyfde hoogste punte in die Unie van Suid-Afrika.
Daarna is hy na die [[Universiteit Stellenbosch]] om teologie te studeer, maar later het hy van rigting verander, na [[sielkunde]] en [[filosofie]]. Hendrik Verwoerd het in [[1921]] sy B.A.-graad met lof geslaag en in [[1923]] sy M.A.-graad met lof aan die Universiteit Stellenbosch. In [[1924]] verwerf hy sy doktorsgraad in wysbegeerte met sielkunde as studierigting, met 'n proefskrif oor “Die afstomping van gemoedsaandoeninge”. Hy is in 1924 as ‘n tydelike hulp in die departement sielkunde aangestel en aan die einde van die jaar as die lektor in sielkunde.
Verwoerd het op die studenteraad gedien en in 1923 was hy die voorsitter. Nadat hy sy doktorsgraad behaal het is hy oorsee vir verdere studie by die [[Oxford Universiteit]] in [[Oxford]]. In [[1925]] verhuis hy na [[Duitsland]] waarna hy in 1926 die universiteite van [[Hamburg]], [[Berlyn]] en [[Leipzig]] besoek.
[[Betsie Schoombee]] tree met Hendrik Verwoerd in die huwelik op 7 Januarie 1927 in [[Hamburg]], [[Duitsland]]. Hy sit sy studies daardie jaar voort in die [[Verenigde Koninkryk]] en daarna in die [[Verenigde State]].
Line 40 ⟶ 52:
Dr. H.F. Verwoerd is tot professor bevorder in die Departement van Toegepaste [[Sielkunde]] en [[Psigotegniek]]. Dr. Verwoerd veroorsaak 'n opskudding as spreker in [[1929]], toe hy genooi word om die Universiteit Stellenbosch se akademiese jaar te open. Hy gebruik geen notas in sy toespraak nie en roep die Universiteit tot 'n nuwe toekomsvisie, wat studente voorberei om 'n werklike bydrae te maak tot die alledaagse lewe, eerder as om slegs 'n akademiese kwalifikasie te bekom.
▲[[Beeld:HF Verwoerd Transvaler.jpg|thumb|260px|Dr. H.F. Verwoerd as redakteur van ''[[Die Transvaler]]''.]]
In [[1937]] gee Verwoerd sy professorraat op en word redakteur van 'n nuwe [[Nasionale Party|NP]]-koerant, [[Die Transvaler]]. Die NP was in 1937 die amptelike opposisie in Suid-Afrika, maar het net een parlementsetel in die noordelike provinsie gehou. Die regerende [[Verenigde Party]] (VP)-pers verguis Verwoerd, en hy en sy gesin kry finansieel swaar. Verwoerd en die Transvaalse NP-leier, adv. [[J.G. Strijdom]], is egter geesgenote. Saam bou hulle 'n strydbare organisasie en koerant op. Beide verkondig die boodskap van 'n Afrikaner-republiek vry van oorheersing deur Brittanje, engelssprekendes of groot kapitaliste.
== Politieke loopbaan ==
[[
[[Lêer:Suid-Afrikaanse kabinet 1958.jpg|
In [[1934]] is prof. Verwoerd een van die leiers van die volkskongres wat hul kommer uitspreek oor die [[Armblankevraagstuk]].
▲[[Beeld:Macmillan en Verwoerd.jpg|thumb|left|390px|Dr. Verwoerd verwelkom sy Britse eweknie, mnr. [[Harold Macmillan]], in [[Suid-Afrika]] op die D.F. Malanlughawe in [[Kaapstad]].]]
▲[[Lêer:Suid-Afrikaanse kabinet 1958.jpg|thumb|regs|300px|Die Suid-Afrikaase kabinet in 1958. Voor: dr. [[Eben Dönges]], [[Paul Sauer]], dr. [[Hendrik Verwoerd]], dr. [[E.G. Jansen]], adv. [[C.R. Swart]], adv. [[Eric Louw]]. Agter: J.J. Serfontein, M.D.C. de Wet, dr. A.J.R. van Rhijn, sen. [[Jan de Klerk]], [[Ben Schoeman]], [[PK le Roux]], adv. F.C. Erasmus en [[Tom Naudé]].]]
Die Transvaalse NP wen in 1948 ‘n onverwagte aantal setels en maak so ‘n wesenlike bydrae tot die NP se naelskraap oorwinning. Verwoerd, eers ‘n senator, dien van 1950 tot 1958 as minister van naturellesake onder die premiers [[D.F. Malan]] en adv. [[J.G. Strijdom]]. In samewerking met die volkekundige dr. Werner Eiselen fokus Verwoerd op ‘n nuwe benadering, naamlik respek vir swart etniese groepe se eiesoortigheid.
Line 74 ⟶ 84:
== Sluipmoord ==
=== Eerste sluipmoordpoging ===
Op [[9 April]] [[1960]] word 'n sluipmoordaanslag op Verwoerd uitgevoer. [[David Beresford Pratt|David Pratt]] skiet hom by die [[Randse Paasskou]] in [[Milner Park]], [[Johannesburg]] twee keer met 'n [[.22 pistool]] in die gesig. Een koeël tref sy oor en die ander sy wang en verhemelte.<ref>[[BBC]] [http://open.bbc.co.uk/catalogue/infax/programme/ANB3525W] NEWS
10 April 1960, Besoek op 17 Mei 2006</ref>
[[Lêer:Verwoerd geskiet.jpg|thumb|300px|regs|Dr. Verwoerd pas nadat hy geskiet is tydens die Randse Paasskou in April 1960.]]▼
=== Sluipmoord ===
▲[[Lêer:Verwoerd geskiet.jpg|
Op [[6 September]] [[1966]] word Verwoerd in die [[Volksraad]] deur [[Demetrios Tsafendas]], 'n parlementbode doodgesteek met 'n dolk. Verwoerd word op [[10 September]] [[1966]] in [[Pretoria]] begrawe. Op [[13 September]] kies die [[Nasionale Party]] adv. [[Balthazar Johannes Vorster]] as nuwe leier waarmee hy outomaties die sewende [[Eerste Minister van Suid-Afrika|Premier van Suid-Afrika]] word
Line 101 ⟶ 109:
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
== Eksterne skakels ==
Line 109 ⟶ 116:
* [http://www.sahistory.org.za/pages/people/verwoerd-hf.htm Hendrik Frensch Verwoerd] op South African History Online
* [http://www.businessday.co.za/articles/Content.aspx?id=176974 ''President Jacob Verwoerd's lame excuses for textbook scandal''] in ''[[Business Day]]'', [[25 Julie]] [[2012]]
{{beginboks}}
{{opvolgboks|titel=[[Eerste Minister van Suid-Afrika]]|voor=[[Johannes Gerhardus Strijdom]]|na=[[
{{eindboks}}
| |||