Silkaats: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes) kNo edit summary |
JMK (besprekings | bydraes) kNo edit summary |
||
Lyn 38:
|kinders = Lobengoela (seun), Nkoeloemane (seun)
}}
[[Lêer:Harris - Ndebelekraal.png|duimnael|regs|260px|'n Oemoezi van die maTebele, moontlik eGabeni in die Marico, geskilder deur W.C. Harris]]▼
'''Silkaats''' (ong. [[1790]] tot [[9 September]] [[1868]]), ook bekend as '''Mzilikazi''', '''Oemsiligasi''' of '''Moselekatse''', was die eerste koning van die [[Ndebele]], wat ook as die maTebele bekend staan.<ref>Die volkstaal van die maTebele was siTebele, 'n dialek van Zoeloe, waarvan die woordeskat danksy die interaksie met ander nasies vergroot is.</ref> Silkaats was die seun van Matsjobana, hoofman van die klein Khoemalo-stamgroep, waarvan die tuiste tussen die magsfere van die Ndwandwes en Mthetwas van Zoeloeland ingewig was. Silkaats word 'n antagonis van die Zoeloenasie, dra grootliks by tot die [[mfecane]], en herskik die politieke toneel in suider-Afrika.
Line 50 ⟶ 49:
==Na die verre weste==
▲[[Lêer:Harris - Ndebelekraal.png|duimnael|regs|260px|'n Oemoezi van die maTebele, moontlik eGabeni in die Marico, geskilder deur W.C. Harris]]
In die winters van 1830 en 1832 slaan impis van die nuwe Zoeloekoning Dingaan weer op die maTebele toe, en na skermutselings moet hulle nogmaals weswaarts verhuis. Die hoofstat Mosega (oftewel Motsenjateng) van die Tswana-sprekende Hoeroetsje-nasie word ingeneem, en hul hoofmanne Mokgathle en Moiloa II word verdryf. Mosega word dan Silkaats se suidelike vesting, benewens 'n vesting by Tsjwenjane. Meeste stamme tussen die [[Oranjerivier|Oranje-]] en [[Limpoporivier]] word deur hom verdryf of uitgedelg. Jongmense word as slawe geneem, en bejaardes en babas word uitgemoor.
Lyn 55:
==Val van Mosega en eGabeni==
Intussen arriveer [[Andries Hendrik Potgieter|Hendrik Potgieter]] se trek aan die [[Vaalrivier]], en die trekkerfamilies span in los groepe uit, terwyl 'n verkenningskommando die gebied oor die rivier verken. Die Erasmus-party se geweerskote op 'n jagtog wek skynbaar die aandag van 'n impi van Silkaats, sowat 600 sterk, en hul laer word aangeval en uitgewis. Terugkerende manskappe ontsnap te perd om die Steyn- en Bothagesinne te waarsku sodat hul laers betyds gevorm word om die aanslag af te slaan. Die Liebenberg-laer word egter uitgewis en twee meisies en 'n seun word weggevoer na Silkaats, om nooit weer gesien te word nie.<ref>15 of 17 voortrekkers het hier gesneuwel, benewens hul werkers en bediendes. Die gesneuweldes het ingesluit Barend Liebenberg snr, sy vrou en sy drie seuns Stephanus, Barend en Hendrik; Jan du Toit en sy skoonseun; Karel Kruger, skoolmeester McDonald, drie seuns van Stephanus Erasmus en ander kinders. Moontlik ook Jan Claassen en Dolf Bronkhorst. Sowat 50 van die maTebele het gesneuwel.</ref> Die oorblywende trekkers vorm 'n laer by [[Slag van Vegkop|Vegkop]], waar die aanslag van 'n groot impi afgeweer word, alhoewel al die vee en trekbeeste aan die maTebele afgestaan word. Moontlik ⅓ van Silkaats se impi het nie teruggekeer nie, en die Zoeloes benut die geleentheid om ook 'n aanval op hom te loods.
Op 17 Januarie 1837 word eers Mosega deur die strafkommando van Potgieter en [[Gerrit Maritz|Maritz]] vernietig, en sowat 6 000 beeste word teruggewin. In totaal word 15 of 16 nedersettings vernietig en meer as 1 000 van Silkaats se keurtroepe sneuwel. Die sendelinge besluit om onder begeleiding van die boere na Natal terug te keer. Dit word opgevolg deur 'n stryd van 9 dae vanaf 4 November 1937 waarin eGabeni deur o.m. Potgieter en [[Piet Uys|Uys]] vernietig word. Die Maricogebied word deur die maTebele ontruim via die Dwarsbergpasse, en in 1838 trek sowat 15 000 maTebele oor die [[Limpoporivier]], waar hulle in twee groepe opbreek. Silkaats vestig hom in [[Betsjoeanaland]] en 'n groepering onder sy seun Nkoeloemane ("Koeroeman") vestig hulle in die Matobo-heuwels. Die indoenas van Nkoeloemane, insluitend Silkaats se oom Gondwanda, was onder die indruk dat Silkaats gesterf het, en het Nkoeloemane by Ntabazindoena as koning gehuldig. Nkoeloemane (c.1828– ), vernoem na Moffat se sendingstasie, was Silkaats se seun by Oemoaka, 'n seniorvrou van suiwer Zoeloe-afkoms, en is in 1848 deur Silkaats as sy opvolger aangewys.
| |||