Protestantse Hervorming: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Skakels |
Skakels |
||
Lyn 7:
Die godsdienstige stryd tussen die Rooms-Katolieke geestelikheid en fanatieke aanhangers van die nuwe geloofsrigting het met teologiese dispute begin wat egter nie die gewenste sukses behaal het nie. Rooms-Katolieke owerhede het hul veldtog teen [[Protestantisme]] vervolgens met administratiewe besluite en onderdrukkende maatreëls voortgesit, tog is die nuwe geloof intussen ook deur wêreldlike magte soos Duitse en Franse vorste en welvarende burgers in [[Nederland]] en [[Switserland]] gesteun. Die teologiese dispuut het uiteindelik ontaard tot bloedige oorloë waarin nie net Lutherane en Calviniste teen Rooms-Katolieke geveg het nie, maar ook Lutherse en Calvinistiese Protestante onderling in konflik was. Al drie groeperings het daarnaas gemeenskaplik teen die mees radikale hervormingsbewegings, Wederdopers en Antitrinitariërs, opgetree.<ref>Janusz Tazbir: ''Geschichte der polnischen Toleranz''. Warskou: Interpress 1977, bl.18</ref>
Die Protestantse Hervormingsbeweging is in Duitsland hoofsaaklik deur Martin Luther en in [[Switserland]] deur [[Johannes Calvyn]] en [[Ulrich Zwingli]] begin. Sy oorsake en voorlopers strek ver terug in die verlede, maar as sy begin word algemeen 1517 beskou - die jaar toe Martin Luther sy 95 stellinge aan die deur van die slotkerk te [[Wittenberg]] aangeplak het. Met die vredesluiting in [[Münster]] in 1648 is die godsdienstige hervorming voltooi en 'n einde aan die godsdienstige oorloë in Europa gemaak.
Die hervormingsbeweging was toe as gevolg van uiteenlopende leerstellings al in verskillende Protestantse kerke verdeeld. Die belangrikste denominasies, wat uit die Hervormingsbeweging voortgespruit het, is Lutherane (veral in [[Duitsland]], [[Skandinawië]] en die Baltiese lande behalwe Litaue) en Gereformeerdes (waaronder ook Calviniste, Zwingliane en Presbiterianers; veral in Duitsland, Switserland, Nederland en [[Skotland]]). Ook die radikaal-reformatoriese Doppersbeweging het sy oorsprong in die Hervormingstydperk.
Lyn 19:
=== Humanisme en boekdrukkuns ===
Die humanisme was 'n opvoedkundige beweging wat hom vir die herlewing van antieke geleerdheid beywer en sedert die 14de eeu vanuit [[Italië]] ook na ander gebiede uitgebrei het. 'n Grondbeginsel van humaniste was ''Ad fontes'' (“[Terug] na die bronne”) waarvolgens die werke van antieke skrywers bestudeer en sodoende 'n kritieke houding teenoor die teenswoordige tyd ontwikkel is.
Humanistiese gedagtes het groot invloed op destydse universiteite uitgeoefen en hul stempel op talle latere kerkhervormers afgedruk. Die [[Bybel]] is net soos die werke van kerkvaders ywerig bestudeer, en uit hierdie belangstelling sou hervormers later hul beginsel van ''Sola Scriptura'' ("Slegs die Heilige Skrifte") ontwikkel.
Nog 'n beslissende faktor was die uitvinding van die boekdrukkuns met los letters in die middel van die 15de eeu wat 'n ware revolusie in die destydse mediabedryf meegebring het. Met boeke en pamflette het die kerkhervormers oor nuwe massamedia beskik waarmee hulle hul gedagtes maklik aan 'n breë publiek kon bekend stel.
Lyn 29:
Die 16de eeu was 'n tydperk van groot sosiale omwentelinge. Die toenemende belangrikheid van stedelike nedersettings het hierby 'n sentrale rol gespeel. Die uitbreiding van handelsbande het 'n welvarende burgery laat ontstaan. Invloedryke patrisiërfamilies soos die Fuggers in [[Augsburg]] het oor dikwels groter finansiële trefkrag gehad as die landelike adel wat op hom op die landbousektor toegespits het. Hierdie bedryf het hoofsaaklik op die werk van boere gesteun wat destyds nog die oorgrote meerderheid van die bevolking verteenwoordig het. Hul lewensomstandighede was haglik. Hulle het meestal naby die broodlyn gelewe, aangesien belasting, heffings, herediens en lyfeienskap groot druk op hulle geplaas het.
Die bestendige toevloei van edelmetale uit die [[Spaanse Ryk|Spaanse kolonies]] in [[Amerika]] het die geldwaarde laat daal en inflasionêre druk aangeblaas. Die koopkrag van groot dele van die bevolking is sodoende dramaties verminder. Ekonomiese historici verwys in hierdie verband na 'n "prysrewolusie".
'n Ander belangrike faktor was die groot bevolkingsaanwas in hierdie periode. Volgens ramings het die bevolking van die [[Heilige Romeinse Ryk]] tussen 1500 en 1600 van 12 tot 15 miljoen gestyg - 'n demografiese proses wat kospryse verder laat styg het, terwyl lone gedaal het. Sosiale en ekonomiese moeilikhede het vanaf die laat 15de eeu steeds weer tot opstande gelei wat in 1525 hul hoogtepunt in die Duitse Boereoorlog bereik het.
| |||