Chamonix-Mont-Blanc: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k Onderhoud, replaced: |right| → |regs| (2) using AWB
Lyn 120:
|bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2=
|bevolking_leeg2_titel=
|bevolking_leeg2=
|bevolking_leeg2_titel=
|bevolkingsdigtheid_leeg2_km2=
|bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2=
Lyn 145:
'''Chamonix-Mont-Blanc''' (dikwels kort '''Chamonix''', [[Frankoprovensaals]]: '''Chamônix''') is 'n internasionaal bekende skioord en die kosmopolitiese sentrum van die [[alpinisme]] in [[Frankryk]]. Die dorp met 8 927 inwoners (wat in Frans "Chamoniards" genoem word) in die [[département]] [[Haute-Savoie]] (administratiewe gewes [[Rhône-Alpes]]) was in [[1924]] die gasheerstad van die eerste [[Olimpiese Winterspele]].
[[Lêer:Chamonix Valley Panorama.jpg|thumb|links|450px|'n Panoramiese uitsig oor die Chamonixvallei]]
Chamonix (afgelei van die [[Latyn|Latynse]]se ''campus munitus'') was oorspronklik net die naam van die vallei (terwyl die dorp self as ''Prieuré'' of ''Bourg'' bekend gestaan het), en die vroegste historiese verwysings na die gebied dateer uit die jare [[1229]] (''Chammonis'') en [[1236]] (''Chamonix'').
 
Chamonix-Mont-Blanc is 'n gewilde toeristebestemming, en die Chamonixvallei lok in die somer meer as 100 000 en in die besige skiseisoen gedurende die winter dikwels meer as 60 000 besoekers per dag. Die jaarlikse aantal toeriste bereik sowat vyf miljoen. Die dorp het 'n lang tradisie as skioord en spog met eersterangse wintersportfasiliteite.
 
Die [[Mont Blanc-tonnel]] met 'n lengte van 11,6 kilometer, wat Frankryk met [[Italië]] verbind, lê naby Chamonix.
Lyn 154:
[[Lêer:Chamonix 2.JPG|thumb|links|Chamonix in 2013, soos gesien vanaf die bergpiek Brévent]]
 
Chamonix-Mont-Blanc lê in die Chamonixvallei, wat van glasiale oorsprong is en met 'n skouspelagtige landskap spog, in die noord-weste van die [[Alpe|Alpe-bergreeks]]. Die dorp word deur 'n aantal hoë berge omring, waaronder die Mont Blanc met sy voorpos [[Aiguille du Midi]] in die suide en die bergmassief van die Aiguilles Rouges in die noorde. Van hier vloei die Bossons-gletser ([[Frans]]: ''Glacier des Bossons'') in die rigting van Chamonix. Die [[Arve|Arverivier]]rivier verenig in die Chamonixvallei met die bergstroompie l'Arveyron, wat sy oorsprong in die [[gletser]] Mer de Glace het.
 
Die Chamonixvallei beslaan 'n oppervlak van 24 546 hektaar en strek oor 'n lengte van meer as 17 kilometer van die Col des Montets tot by die bergstroom Taconnaz. Die sentrum van Chamonix lê teen 'n hoogte van 1 035 meter bo seevlak.
 
'n Aantal kleiner dorpe maak deel uit van die Chamonix-munisipaliteit, soos byvoorbeeld les Bossons, les Praz de Chamonix, les Tines, le Lavancher en Argentière met sy bekende skigebied Les Grands Montets, wat veral jonger skisportgeesdriftiges lok, asook Le Tour in die uiterste noorde van die vallei. Die bergpas Col des Montets met 'n hoogte van 1 461 meter lê eweneens in die noorde van die Chamonixvallei en verbind die gebied in noord-oostelike rigting met [[Switserland]]. Die Mont Blanc-tonnel verbind Chamonix met Italië. Die Switserse en Italiaanse grens is elkeen sowat 15 kilometer van Chamonix af, en die grense van Frankryk, Switserland en Italië loop op die bergspits van die Mont Dolent (teen 'n hoogte van 3 820 meter) saam.
 
==Geskiedenis==
[[Lêer:Mer de Glace (France).JPG|thumb|rightregs|250px|Chamonix, Mer de Glace]]
Die geskiedenis van die Chamonixvallei begin nie só ver terug in die verlede soos dié van baie ander Franse gebiede nie. Die vallei was gedurende die Ystydperk met ys bedek, en eers in die antieke tydperk begin volke soos die [[Liguriërs]], Ceutrone, Allobrogers en [[Kelte]] hulle in die vallei vestig. Ná die einde van die Romeinse heerskappy het die plaaslike bevolking die landbougrond met die Germaans-Boergondiese invallers gedeel.
 
Lyn 169:
[[Lêer:Mer de Glace 1900.jpg|thumb|links|Vroeë toeriste omstreeks 1900 op die Mer de Glace-gletser. Die ''Hôtel de Montenvers'' in die agtergrond dateer van 1879]]
[[Lêer:Zentralbibliothek Zürich - Vallée de Chamonix Traversée de la Mer de Glace - 400017818.jpg|thumb|links|Toeriste onderneem 'n staptoer oor die Mer de Glace-gletser. Die foto is tussen 1902 en 1904 geneem]]
Op [[21 Junie]] [[1741]] het die Britte Windham en Pocock, wat as die eerste moderne reisigers beskou word, Chamonix as 'n reisbestemming ontdek. Die Chamonixvallei was toe nog 'n baie afgeleë gebied wat veral op landbou gesteun het. Handel is hoofsaaklik met aangrensende gebiede gedryf; so is onder meer wyn na Wallis (Valais) in [[Switserland]] uitgevoer. Die Britte se geesdriftige berig oor hulle besoek aan die gletser Mer de Glace is in [[Londen]] gepubliseer en het vervolgens in 'n aantal literêre tydskrifte in Europa verskyn. Die reisjoernaal het toere na die Alpegletsers gou gewild gemaak.
 
Desondanks het die ruwe bergwêreld nog steeds baie gevare ingehou. Die gletsers het destyds nog tot by die laer geleë gebiede gestrek en 'n gedeelte van die landbougrond bedek, terwyl die onberekenbare berge weens die lawines en rottstortings 'n konstante bedreiging vir die bewoners van die vallei was. Slegs 'n klein aantal jagters en versamelaars van kristalle het die bergwêreld aangedurf.
Lyn 180:
Ná die eerste bestygings deur Balmat, Piccard en de Saussure het talryke wetenskaplikes die bergpieke in die omgewing aangedurf, en in hulle voetspore het baie bekende persoonlikhede gevolg - waaronder skrywers en digters soos Ruskin, George Sand, Victor Hugo en Duhamel; skilders soos Loppé, Linck en Bouillette; Engelse avonturiers soos Whymper, Moor, Mummery en Isabella Straton; adellikes soos Henriette d'Angeville, die Belgiese koning Albert I, die Franse keiser Napoléon en sy eggenote en President Fallières. Almal het daartoe bygedra om Chamonix en die Mont Blanc aan 'n groter publiek bekend te stel.
 
Die bergbewoners het 'n nuwe inkomste as berggidse gevind en hulle in [[1821]] in die Compagnies des Guides saamgesluit. In [[1860]] is [[Savoie]] by Frankryk ingelyf, en keiser Napoléon III het 'n amptelike besoek aan sy nuwe provinsie afgelê. In 1870 is die eerste rypad na Chamonix geopen, tussen 1901 en 1908 het 'n sweefspoor ontstaan, en vervolgens is die eerste skilifte opgerig. In Januarie 1924 het Chamonix as die gasheerstad van die eerste Olimpiese Winterspele opgetree. Die wintersport het sodoende 'n ongekende promosie gekry.
 
Chamonix het vervolgens tot een van die wêreldsentrums van alpinisme en wintersport ontwikkel. Sedert 1965 word Chamonix deur die Mont Blanc-tonnel met omliggende gebiede verbind. 'n Skiroete (die ''Haute Route'') loop tot in die Walliese Alpe in Switserland.
 
==Besienswaardighede==
[[Lêer:Train Montenvers.JPG|thumb|rightregs|250px|Die Montenverstrein met die Mer de Glace in die agtergrond]]
 
Die '''Montenverstrein''' is 'n tandrattreinspoor, wat sedert [[1909]] Chamonix met die Hôtel de Montenvers-stasie (1 913 meter bo seevlak) naby die Mer de Glace-gletser verbind. Die eindstasie spog met 'n hotel, 'n panorama-restourant, 'n galery van Alpekristalle en 'n museum wat die Alpefauna behandel.
 
Die spoorweglyn het 'n spoorwydte van 1 meter en loop oor 'n lengte van 5,1 kilometer. Dit maak gebruik van die Strub-draaistel om 'n hoogteverskil van 871 meter te bowe te kom. Die treinspoor is in [[1953]] geëlektrifiseer en beskik oor ses elektriese treinwaens en drie diesellokomotiewe. Die treine ry teen 'n spoed van tussen 14 en 20 kilometer per uur en die rit duur sowat 20 minute. Die spoorweg word deur die Compagnie du Mont-Blanc beheer, net soos die Mont Blanc-tremspoor en baie skihysers in die Mont Blanc-gebied.