Karl Marx: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes) sp, skakels et al |
+ Inligtingskas |
||
Lyn 1:
{{Inligtingskas Wetenskaplike
| naam = Karl Marx
'''Karl Heinrich Marx''' ([[Trier]], [[5 Mei]] [[1818]] – [[Londen]], [[14 Maart]] [[1883]]) was 'n Duitse denker wat 'n belangrike invloed gehad op die (politieke) [[filosofie]], die [[ekonomie]] en die [[sosiologie]]. Hy was een van die grondleggers van die arbeidersbeweging. ''Das Kapital'' word meestal as sy belangrikste werk beskou. [[Marxisme]] word op dié werk sowel as die denke van Karl Marx (en [[Friedrich Engels]]) gebaseer.▼
| beeld = Karl Marx 001.jpg
| beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks -->
| beeldonderskrif = Karl Marx in 1875
| geboortenaam =
| geboortedatum = [[5 Mei]] [[1818]]
| geboorteplek = [[Trier]], [[Koninkryk Pruise]], [[Duitse Bond]]
| sterftedatum = {{SDEO|1818|5|5|1883|3|14}}
| sterfteplek = [[Londen]], [[Engeland]]
| plek van graf =
| blyplek = [[Duitsland]], [[Frankryk]], [[België]], [[Verenigde Koninkryk]]
| burgerskap =
| nasionaliteit = Duits
| vakgebied = Politiek, ekonomie, filosofie, sosiologie, arbeid, geskiedenis, klassestryd, natuurwetenskap
| werkplek =
| alma mater = Universiteit van Bonn<br />Universiteit van Berlyn<br />Universiteit van Jena
| doktorale promotor =
| akademiese adviseurs =
| doktorale studente =
| ander studente =
| bekend vir = ''Manifest der Kommunistischen Partei'', ''Das Kapital'', ''Die Deutsche Ideologie''
| beïnvloed deur = Hegel, Feuerbach, Spinoza, Proudhon, Stirner, Smith, Voltaire, Ricardo, Vico, Robespierre, Rousseau, Shakespeare, Goethe, Helvétius, d'Holbach, Liebig, Darwin, Fourier, Robert Owen, Hess, Guizot, Pecqueur, Aristoteles, Epikuris
| invloed op =
| toekennings =
| handtekening = Karl Marx Signature.svg
| webblad =
| voetnotas =
}}
▲'''Karl
== Jeug en studentetyd ==▼
▲== Jeug en studentetyd ==
Karl
Sy geboortehuis is sedert 5 Mei [[1968]] as 'n [[museum]] ingerig: die Karl Marx-huis huisves 'n permanente tentoonstelling, gewyd aan die lewe en werk van Karl Marx.
Line 15 ⟶ 43:
== 1842 - 1843: Keulen, ''die Rheinische Zeitung'' ==
Die ''Rheinische Zeitung'' (Rynlandse koerant) was 'n "radikaal-demokratiese" [[koerant]] wat vanaf [[1 Januarie]] [[1842]] in [[Keulen]] uitgegee word. Marx en Bruno Bauer word medewerkers van die blad, en in Oktober 1842 word Marx hoofdredakteur. Die koerant ontwikkel homself tot 'n spreekbuis vir jong besigheidsmense, bankiers en industrialiste. Marx verhuis na Keulen. Die koerant word meer uitgesproke. Terwyl die oplaag aansienlik styg, word sensuur egter ook strenger. Op 1 Januarie [[1843]] word die koerant verbied. Marx publiseer o.a. oor persvryheid, die wette insake houtdiefstal en oor die armoede van die wynboere in die [[Moesel]]-streek.
Line 23 ⟶ 50:
== 1843 - 1844: Parys, die ''Deutsch-Französische Jahrbücher'' ==
Marx word gevra om as redakteur van die ''Deutsch-Französische Jahrbücher'' (Duits-Franse Jaarboek) te dien. Hiervoor trek hy na [[Parys]] in die herfs van 1843.
Van dié jaarboek sal slegs één (dubbel-)nommer gepubliseer word, in Februarie [[1844]]. In die publikasie is twee artikels van Marx:
Ook twee van Friedrich Engels se artikels word in die Duits-Franse Jaarboek gepubliseer:
Tenslotte bevat die Jaarboek ook 'n aantal briewe van Marx.
Line 42 ⟶ 68:
== 1845 - 1847: Brussel, die Kommunistiese Manifes ==
Begin [[1845]] vertrek Marx na [[Brussel]]. Hy doen afstand van sy Pruisiese staatsburgerskap.
Die eerste gesamenlike werk tussen Marx en Engels verskyn in Februarie 1845: Die Heilige Familie, 'n kritiek op Bruno Bauer. In dieselfde jaar begin hulle met die skyf van Die Duitse Ideologie – 'n kritiek op Feuerbach, Bruno Bauer en Max Stirner -, met daarin opgeneem die beroemde Stellinge oor Feuerbach. 'n Uitgewer word nie aanvanklik hiervoor gevind nie. Die eerste volledige publikasie dateer uit 1932.
Line 52 ⟶ 77:
== 1848 ==
1848 word "die revolusiejaar" genoem. In [[Frankryk]], [[Nederland]], [[Italië]] en [[Oostenryk]] breek opstande uit. Marx gaan begin 1848 terug na Parys. In April gaan hy terug na die [[Rynland]], waar hy in Junie – saam met Engels – vir die ''Neue Rheinische Zeitung'' (NRZ - die Nuwe Rynlandse Koerant) werk.
Line 60 ⟶ 84:
== 1850: Londen ==
Die res van sy lewe sal Marx in Londen woon. Hy fokus hier verval op sy ekonomiese studies, in die leessaal van die Britse Museum. Finansieel gaan dit met hom lang tye sleg: in Maart 1850 word hy met sy gesin met vier klein kinders uit sy woning gesit en word sy besittings verbeurd verklaar. Teen die einde van die sestiger jare word sy finansiële sorge minder.
Line 69 ⟶ 92:
Ondertussen verskyn:
*
*
*
Polities bring Marx 'n aantal jare in betreklike afsondering deur. Hierdie afsondering kom ten einde met die stigting van die ''International Working Men’s Association'' (of [[Internasionale Arbeiders-Assosiasie]]) op [[28 September]] [[1864]] (later bekend as die Eerste Internasionaal).
Line 78 ⟶ 101:
== Die laaste jare ==
Gedurende die jare na 1867 verskyn nog enkele belangryke werke, waaronder in [[1871]]: Die Burgeroorlog in Frankryk.
Line 95 ⟶ 117:
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie}}
* By [http://www.marxists.org/nederlands www.marxists.org] is 'n (groeiende) aantal vertaalde werke van Marx en Engels (en van ander marxistiese outeurs) beskikbaar. (In Nederlands).
| |||