Silkaats: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes)
korr
JMK (besprekings | bydraes)
nota et al
Lyn 38:
|kinders = Lobengoela (seun), Nkoeloemane (seun)
}}
'''Silkaats''' (ong. [[1790]] tot ong. [[9 September]] [[1868]]), ook bekend as '''Mzilikazi''', '''Oemsiligasi''' of '''Moselekatse''', was die eerste koning van die [[Ndebele]], wat ookby die binnelanders (Sothos ens.) as die maTebele bekend staanwas.<ref>Die volkstaal van die maTebele was siTebele, 'n dialek van Zoeloe, waarvan die woordeskat danksy die interaksie met ander nasies vergroot is.</ref> Silkaats was die seun van Matsjobana, hoofman van die klein Khoemalo-stamgroep, waarvan die tuiste tussen die magsfere van die Ndwandwes en Mthetwas van Zoeloeland ingewig was. Silkaats word 'n antagonis van die Zoeloenasie, dra grootliks by tot die [[mfecane]], en herskik die politieke toneel in suider-Afrika.
 
==Lewe in Zoeloeland==
Lyn 50:
==Na die verre weste==
[[Lêer:Harris - Ndebelekraal.png|duimnael|regs|260px|'n Oemoezi van die maTebele, moontlik eGabeni in die Marico, geskilder deur W.C. Harris]]
In die winters van 1830 en 1832 slaan impis van die nuwe Zoeloekoning Dingaan weer op die maTebele toe, en na skermutselings moet hulle nogmaals weswaarts verhuis. Die hoofstat Mosega (oftewel Motsenjateng)<ref>Mosega: {{Koördinate|25|38|S|26|03|E|display=inline}}</ref> van die Tswana-sprekende Hoeroetsje-nasie word ingeneem, en hul hoofmanne Mokgathle en Moiloa II word verdryf. Mosega word dan Silkaats se suidelike vesting, benewens 'n vesting by Tsjwenjane.<ref>Tsjwenjane: {{Koördinate|25|22|42|S|26|10|05|E|display=inline}}</ref> Meeste stamme tussen die [[Oranjerivier|Oranje-]] en [[Limpoporivier]] word deur hom verdryf of uitgedelg. Jongmense word as slawe geneem, en bejaardes en babas word uitgemoor.
 
Sowat 45 myl noord van Mosega aan die [[Maricorivier|Groot-maricorivier]], rig Silkaats sy omvangryke koningstat op, wat hy eGabeni<ref>eGabeni: {{Koördinate|25|01|28|S|26|25|06|E|display=inline}}</ref> noem. Dit sou ook as Kapain, Kapajien of Kopanjeng bekend staan. Hier ontvang hy die jagter-reisiger William Cornwallis Harris as gas, en sou hy 'n toenemend hegte vriendskap met die sendeling [[Robert Moffat]] aanknoop. Enige besoeker aan sy ryk moes hom dan via [[Kuruman]] en Mosega nader, sodat hulle eers deur Moffat gekeur kon word. Silkaats het aan die sendelinge in Mosega genoem dat hy graag onderwysers, skole en 'n kerk wou hê, maar sy verklarings is weens sy despotiese geaardheid met omsigtigheid bejeen.
Lyn 60:
 
==Die volk herenig==
Toe Silkaats egter weer sy opwagting maak is hierdie indoenas terreggestel. Nkoeloemane het op hierdie stadium verdwyn en sy lot is onbekend en bestrede. Silkaats het hom by die nuwe Mhlahlandlela-stat in die Matobo-heuwels gevestig, en sy gesag oor 'n groot gebied uitgebrei. Hy het die [[MasjonasMasjona|maSjona]]s feitlik geheel en al aan hom onderwerp. Masjonaland was nie vir wit besoekers toeganklik nie, aangesien Silkaats dit as sy private bron van beeste en slawe gesien het. Net voor sy afsterwe vergun hy egter vir Westbeech en Philips om 'n strooptog saam met Lobengoela langs die Mazoerivier ("Mazare") mee te maak, waartydens die SjonamaSjona-hoofman Watah aangeval word.
 
Silkaats se gesondheid kwyn in sy laaste twee jaar, waartydens hy in 'n ossewa leef waarvan die staanplek gereeld verskuif word. Hy is op 6/12 September [[1868]] by Ingama-stat, sowat 50 myl suid van die huidige [[Bulawayo]] oorlede, en sy oorskot is by Entoembane, in die noordelike Matobos te aarde bestel. Die stamhoofde het nou 'n bejaarde indoena, Mncoembatha Khoemalo ("Nombate"), as regent aangewys. Aangesien Nkoeloemane verdwyn het, het Nombate op 24 Januarie 1870 vir [[Lobengoela]], 'n ander seun van Silkaats as koning uitgeroep. Lobengoela het volgens volksgebruik 'n nuwe hoofstat begin, naamlik Gibixhegoe, wat hy later kwaBoelawajo of "Plek-van-die-vervolgde" sou noem. Hy moes egter eers 'n faksie van Nkoeloemane, naamlik kaptein Mbigo van die Zwangendaba-regiment ondersit, voor hy onbestrede kon regeer.