Londen: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Vervang bladsyinhoud met 'hamburger handogen' |
k Wysigings deur Keszthelyi levente teruggerol na laaste weergawe deur Voyageur |
||
Lyn 1:
{| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border:1px solid #88a; background:#CEDAF2; padding:5px; font-size: 85%; margin: 0 0 0.5em 1em; border-collapse:collapse;"
! align="center" colspan="2" style="color: #FFFFFF; background: #003399; padding: 4px; font-size:170%;" |
<span style="font-size:16pt">'''Londen'''</span><br />
[[Lêer:London collage.jpg|280px]]
|- style="background: #CEDAF2; text-align:center;border-bottom:1px solid #999"
| '''Kaart'''
|style="border-left:1px solid #999"| '''Wapen (City of London)'''
|- style="background:white"
|rowspan=6| [[Lêer:London (European Parliament constituency).svg|180px|center]]
|- style="background: white"
|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Coat of Arms of The City of London.svg|90px|center|border]]
|- style="background: #f7f8ff;border-top:1px solid #999; text-align:center;"
|style="border-left:1px solid #999"|
|- style="background: #CEDAF2; text-align:center;"
|style="border-left:1px solid #999;border-top:1px solid #999"| '''Vlag (City of London)'''
|- style="background: white; border-top:1px solid #999;"
|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Flag of the City of London.svg|75px|center|border]]
|- style="background: #f7f8ff; border-top:1px solid #999; text-align:center;"
|style="border-left:1px solid #999"|
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Land'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{vlag|Verenigde Koninkryk}}
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''[[Lande van die Verenigde Koninkryk|Land (VK)]]'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{vlag|Engeland}}
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Seremoniële graafskappe'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[City of London]]<br />[[Groter Londen]]
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Koördinate'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 51° 30' N, 0° 7' W
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Stigting'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[50]] (as Londinium)
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Oppervlakte:'''
| style="background: #f7f8ff" |
|-
| - Totaal
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 1 579 [[vierkante kilometer|vk km]]
|-
| '''Hoogte bo seevlak'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 24 m
|- style="border-top:1px solid #999;"
|- style="border-top:1px solid #999;"
|-
| '''Bevolking:'''
| style="background: #f7f8ff" |
|-
| - Totaal (2013)
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 8 416 535<ref>[http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/HTMLDocs/dvc134_a/index.html ''UK population estimates'']</ref>
|-
| - Bevolkingsdigtheid
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 5 330,2/km²
|-
| - Metropolitaanse gebied (2012)
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 13 709 000
|-
| '''Tydsone'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[UTC]] ±0 (GMT)
|- style="border-top:1px solid #999;"
| - [[Somertyd]]
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[UTC]] +1 (BST)
|-
| '''Klimaat'''
| style="background: #f7f8ff" |
|-
| - Tipe
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | Oseaniese klimaat
|-
| - Gemiddelde jaarlikse temperatuur
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 10,7 °C<ref>[http://www.zum.de/Faecher/Ek/BAY/mek/mek/klima/europa/freukl.htm ''www.zum.de: Klimadiagramm Kew bei London'']</ref>
|-
| - Gem. temp. Januarie/Julie
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 4,3 / 17,7 °C
|-
| - Gemiddelde jaarlikse neerslae
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 593 mm
|-
| '''Burgemeester'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[Boris Johnson]]
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Amptelike webwerf'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [http://www.london.gov.uk/ ''london.gov.uk'']
|- style="border-top:1px solid #999;"
|}
'''Londen''' ([[Engels]]: '''London''' [ˈlʌndən]) is die hoofstad en grootste stad van [[Engeland]] en die [[Verenigde Koninkryk]]. Die stad, wat aan die [[Teems]]rivier in die suid-ooste van Engeland geleë is, is in 50 n.C. deur die Romeine as Londinium gestig en het in die 19de eeu tot die grootste metropool ter wêreld gegroei. As hoofstad van die [[Britse Ryk]] het Londen tot enkele dekades gelede 'n beduidende rol as middelpunt van 'n wêreldryk gespeel waaroor "die son nooit ondergaan nie" en fungeer tans nog steeds as die hoofstad van die [[Britse Gemenebes]] (Engels: ''Commonwealth'').
Vandag het ander metropole ten opsigte van hul bevolkingsgetal lankal by Londen verbygesteek. Desondanks is die stad naas [[Moskou]] en [[Parys]] een van die drie grootste stedelike sentra in Europa en een van die beduidendste finansiële sentra ter wêreld naas [[New York Stad|New York]] en [[Tokio]]. Net soos dié twee metropole word Londen as 'n Globale Alfastad (''Alpha Global City'') geklassifiseer en kan dus aanspraak daarop maak dat dit een van die episentra van die wêreldekonomie is.<ref>Klaus Zehner en Gerald Wood (reds.): ''Großbritannien. Geographien eines europäischen Nachbarn''. Heidelberg: Spektrum Akademischer Verlag 2010, bl. 77</ref> Londen genereer sowat 'n vyfde van die Verenigde Koninkryk se [[BNP]]. Eeue lank reeds is Londen daarnaas 'n invloedryke sentrum in [[politiek]], [[kuns]]te en [[mode-ontwerp]]. In 2012 het Londen die eerste stad ter wêreld geword wat drie keer as gasheer van die [[Olimpiese Somerspele]] opgetree het.
[[Lêer:Rebuilding London Bridge Station.JPG|duimnael|links|Londenaars lewe in 'n vinnig veranderende metropool...]]
[[Lêer:Historiese kostuums in die Museum of London.JPG|duimnael|links|...maar oral loop die spoke van die verlede...]]
[[Lêer:Wolkekrabbers in Canary Wharf.JPG|duimnael|links|Die nuwe Londen: wolkekrabbers op 'n reënerige dag]]
Londen het vanuit die Teemsrivier gegroei. Die rivier het sy eerste deurgang gevorm, en tydens die verskeie immigrasiegolwe het Italianers, [[Jode]], [[Hugenote]] en baie ander nuwe aankomelinge hulle in die ''East End'' van Londen, 'n vroeë voorstadgebied met sy tipiese werkersklasbuurte langs die rivieroewer, gevestig. As buitelanders is hulle aanvanklik nie tot die stad toegelaat nie.
Die oorspronklike historiese stadskern of "[[City of London|The City]]" is vroeër deur 'n stadsmuur beskerm en beslaan net 'n klein oppervlakte van sowat een vierkante myl tussen Tower Bridge en Blackfriars Bridge. "The City" is vandag die finansiële distrik van Londen wat nog steeds deur sy eie burgemeester, die "Lord Mayor" van Londen, geregeer word en om historiese redes ook sy eie polisie-eenheid, die ''City of London Police'', het wat onafhanklik van [[Groter Londen]] se Metropolitaanse Polisie bestaan. Die administratiewe setels van Londen is buite die ''City of London'' in Southwark (hier het die moderne ''City Hall'' ontstaan) en in Londen se stadswyke (''[[Boroughs in Londen|boroughs]]'') geleë wat oor hul eie administratiewe liggame beskik, terwyl die Britse regering in Westminster (in die historiese "[[West End, Londen|West End]]" met sy koninklike paleise) gesetel is.
Die huidige metropool het uit twee onafhanklike middeleeuse stede ontwikkel, die ''City of London'' en die ''City of Westminster'' (tans die geografiese sentrum van Londen), wat oor die eeue steeds verder uitgebrei het om nedersettings in die omgewing in te sluit en uiteindelik die huidige Groter Londen te vorm. Maar nog in die 19de eeu was daar geen sprake van 'n sentrale stadsregering nie en is die gebied van Groter Londen deur 150 parogieë met altesaam 300 administratiewe liggame bestuur. Die ''London County Council'' as eerste plaaslike owerheid vir die stadsgebied is eers in 1889 gevorm.
Die stad is ook nie stelselmatig as koninklike hoofstad beplan nie, en daar is geen statussimbole soos breë lane wat in ander magsentrums soos byvoorbeeld in Parys en Moskou aangelê is nie. Net soos Berlyn bestaan die huidige Groter Londen in werklikheid uit 'n verskeidenheid stadsbuurte wat hul oorsprong in histories selfstandige nedersettings het en tot vandag dikwels hul eie karakter bewaar het, soos [[Greenwich (Londen)|Greenwich]] in die ooste en Richmond in die weste. Die meeste van hulle beskik oor hul eie ''High Street'' as historiese hoof- en winkelstraat.
== Geografie ==
Die stadsgebied van Londen is in die sogenaamde Londen-bekken geleë en strek oor 45 kilometer langs die bevaarbare benedeloop van die Teemsrivier, met 'n gemiddelde hoogte van 15 meter bo seevlak. "The City", aanvanklik 'n klein nedersetting aan die noordoewer, was die historiese groeikern, en tot in die jaar 1739 het London Bridge die enigste brugverbinding oor die Teems gebly.
[[Lêer:Thames.barrier.5.london.arp.jpg|thumb|links|250px|Die ''Thames Barrier'']]
Die grootste gedeelte van Londen is dus noord van die rivier geleë. Tot in 1739 was die Londen-brug die enigste brug oor die Teems. Eers toe in die 18de eeu meer brûe gebou is en vanaf die 19de eeu ook spoorlyne ontstaan het, het Londen begin om in alle rigtings uit te brei. Hierdie proses is deur die plaaslike landskapsvorm bevorder - die stadsgebied bestaan hoofsaaklik uit vlaktes of effens golwende terrein.
Die Teemsrivier was in die verlede duidelik wyer en minder diep. Vandag word sy loop grotendeels deur damme begrens, en die meeste takriviere vloei ondergronds. Die getye van die [[Noordsee]] kom hier nog duidelik in, en die seewater, wat in die rivier opskuif, hou steeds 'n bedreiging vir Londen in. Om oorstromings en stormvloed te voorkom, is die sogenaamde ''Thames Barrier'' in die 1970's naby Woolwich (oos van Greenwich) gebou.
Die geografiese koördinate van die stadsentrum naby Trafalgar Square is die noordelike breedtegraad 51,30 en die westelike lengtegraad 0,08. Die bekende Nulmeridiaan loop deur die Koninklike Sterrewag in Greenwich en dien as die uitgangspunt van die lengtegrade en sodoende ook die tydsones.
=== Klimaat ===
[[Lêer:Storm Clouds over London.jpg|thumb|links|Stormwolke oor die middestad]]
Londen het net soos die grootste deel van Suid-Engeland 'n gematigde seeklimaat. Ondanks sy reputasie as 'n reënerige stad ontvang Londen met 611 mm minder jaarlikse neerslae as byvoorbeeld [[Rome]] met 834 mm of [[Bordeaux]] met 923 mm. Oktober, November en Desember is die natste maande met 'n gemiddelde reënval van 57 mm.
Winters is koel, waarby die kwik dikwels benede vriespunt kan daal. So kom ryp in die voorstede gedurende die tydperk tussen November en Maart sowat twee keer per week voor. Sneeuvalle word tussen vier en vyf keer per jaar aangeteken, veral tussen Desember en Februarie, soms ook so laat as Maart of April. Wintertemperature wissel gewoonlik tussen -4 °C en 14 °C. Die laagste temperatuur ooit is in die winter van 2010 met -14 °C in Northolt aangeteken. Destyds het die swaarste sneeuvalle in byna twee dekades ook vervoer in Londen ontwrig.
Somers is algemeen warm, waarby temperature in die dig beboude middestad as gevolg van die warmte-eiland-effek soms 5 °C hoër kan wees as in die voorstede en die omgewing van Londen. Die gemiddelde maksimale somertemperatuur is 24 °C, waarby die kwik op 'n gemiddeld van sewe dae per jaar ook bo 30 °C en op twee dae bo 32 °C kan styg. Temperature van meer as 26 °C word tussen middel Junie en laat Augustus op 'n weeklike basis aangeteken. Gedurende die hittegolf van 2003 het die kwik op veertien opeenvolgende dae bo 30 °C gestyg en op twee opeenvolgende dae selfs uiterstes van 38 °C bereik.
Lente- en herfsmaande word deur wisselende weerstoestande gekenmerk, met uiterstes tussen -10 °C en 37,9 °C. Inversielae oor Londen kom gereeld voor. Hoë vlakke van lugbesoedeling tydens 'n inversielaag met swaar mis het op 5 Desember 1952 tot duisende sterfgevalle gelei. Hierdie ramp staan as die ''Great Smog of '52'' of die ''Big Smoke'' bekend.
{{Tabel weergemiddeldes
| locatie = Londen
| bron = World Metereological Organization<ref>{{en}} {{Citeer web| url= http://www.worldweather.org/010/c00032.htm| titel= Weerinligting vir Londen| uitgever=World Metereological Organization}}</ref> vir die uiterstes en metoffice.gov.uk <ref>{{en}}[http://www.metoffice.gov.uk/public/weather/climate/?tab=climateTables Tabel met weergemiddeldes]</ref> vir die gemiddeldes en die neerslag
<!-- maandelikse temperatuur- en neerslaggemiddelde-->
| jan_gem_ns= 41.6
| feb_gem_ns= 36.3
| mrt_gem_ns= 40.3
| apr_gem_ns= 40.1
| mei_gem_ns= 44.9
| jun_gem_ns= 47.4
| jul_gem_ns= 34.6
| aug_gem_ns= 54.3
| sep_gem_ns= 51.0
| okt_gem_ns= 61.1
| nov_gem_ns= 57.5
| dec_gem_ns= 48.4
| jaar_gem_ns= 557.4
<!-- gemiddelde minima en maksima -->
| jan_gem_min= 3.1 | jan_gem_max= 8.1
| feb_gem_min= 2.7 | feb_gem_max= 8.6
| mrt_gem_min= 4.6 | mrt_gem_max= 11.6
| apr_gem_min= 5.9 | apr_gem_max= 14.6
| mei_gem_min= 8.9 | mei_gem_max= 18.1
| jun_gem_min= 11.8 | jun_gem_max= 21.0
| jul_gem_min= 13.7 | jul_gem_max= 23.4
| aug_gem_min= 13.8 | aug_gem_max= 23.1
| sep_gem_min= 11.4 | sep_gem_max= 20.0
| okt_gem_min= 8.8 | okt_gem_max= 15.5
| nov_gem_min= 5.8 | nov_gem_max= 11.3
| dec_gem_min= 3.4 | dec_gem_max= 8.4
| jaar_gem_min= 7.8 | jaar_gem_max= 15.3
<!-- weeruiterstes-->
| jan_a_min= -21.1 | jan_a_max= 15
| feb_a_min= -9 | feb_a_max= 19
| mrt_a_min= -8 | mrt_a_max= 21
| apr_a_min= -2 | apr_a_max= 29
| mei_a_min= -1| mei_a_max= 32
| jun_a_min= 5 | jun_a_max= 35
| jul_a_min= 7 | jul_a_max= 35
| aug_a_min= 6 | aug_a_max= 38
| sep_a_min= 3 | sep_a_max= 35
| okt_a_min= -4 | okt_a_max= 28
| nov_a_min= -5 | nov_a_max= 21
| dec_a_min= -21.1 | dec_a_max= 15
| jaar_a_min= -21.1 | jaar_a_max= 38
}}
=== Status ===
[[Lêer:British Houses of Parliament.jpg|thumb|regs|Die parlementsgebou]]
Twee nedersettings in Groter Londen, die ''City of London'' en die ''City of Westminster'', het [[Stadstatus in die Verenigde Koninkryk|stadstatus]] (''city status''). Die ''City of London'' en die res van Groter Londen vorm daarnaas seremoniële graafskappe. Die huidige Groter Londen - met 1 600 km² tans die tweede grootste metropool ter wêreld volgens oppervlakte na Moskou - sluit intussen ook gebiede in wat vroeër deel uitgemaak het van die historiese graafskappe Middlesex, Kent, Surrey, Essex en Hertfordshire en is tans een van die streke waarin Engeland vir administratiewe doeleindes verdeel is.
Die status van hoofstad van Engeland, en later van die Verenigde Koninkryk, is nooit amptelik aan die stad toegeken of deur 'n wet of enige ander geskrewe dokument bevestig nie. Die stad fungeer volgens 'n grondwetlike konvensie as regeringsetel sodat sy politieke status as de facto-hoofstad deel uitmaak van die Verenigde Koninkryk se ongeskrewe grondwet.
Oorspronklik het Winchester as hoofstad van Engeland gedien, maar toe die [[Paleis van Westminster|Westminster-paleis]] in die 12de en 13de eeu tot die permanente setel van die koninklike hof ontwikkel het, het Londen sy funksie as politieke hoofstad oorgeneem. Westminster en Whitehall vorm al byna 'n millennium lank 'n politieke, godsdienstige en koninklike magsentrum nadat die laaste Angel-Saksiese koning [[Eduard die Belyer]] (1042-1066) Westminster tot koninklike en biskopsetel verhef het.
Die vroeë Engelse parlement het oorspronklik in die 14de eeu in die [[Westminster-abdy]] vergader en kon later, toe die koninklike hof onder Hendrik VIII na Whitehall verhuis het, die hele koninklike Westminster-paleis as sy setel oorneem. In die 19de eeu, toe die mag van die Britse Ryk sy hoogtepunt bereik het, het die regeringsdepartemente van Whitehall oor 'n kwart van die wêreldbevolking geregeer.<ref>Rob Humphreys en Judith Bamber: ''The Rough Guide to London''. London: Rough Guides 2003, bl. 54</ref>
== Geskiedenis ==
=== Etimologie ===
[[Lêer:London Thames Sunset panorama - Feb 2008.jpg|thumb|regs|300px|Die naam ''London'' is moontlik van die Teemsrivier afgelei]]
Daar bestaan steeds 'n meningsverskil oor die etimologie van die stadsnaam, en deur die eeue is 'n verskeidenheid hipoteses en teorieë ontwikkel wat meestal om taalkundige of historiese redes verwerp is. Slegs 'n klein aantal daarvan kan aanspraak maak op akademiese plausibiliteit, alhoewel daar nog geen regstreekse bewyse vir enige stelling opgelewer is nie.
Londen is in die 1ste eeu n.C. deur die Romeine gestig, maar daar het al vroeëre nedersettings in die huidige stadsgebied bestaan. Wortels soos ''Londin-'' en ''Lundin-'' kom in die meeste naamvariante voor waarmee vanaf die Romeinse tydperk na Londen verwys is. Geoffrey of Monmouth se 12de eeuse werk ''Historia Regum Britanniae'' ("Geskiedenis van die Konings van Brittanje") beweer dat die stadsnaam van koning Lud afgelei is wat in die vroeë geskiedenis oor Londen geregeer en dit ''Kaerlud'' genoem het. Die oudste historiese verwysing na die Romeinse naam ''Londinium'' dateer van 121 n.C.
Vanaf 1898 is algemeen aangeneem dat die stadsnaam van Keltiese oorsprong sou wees. Sy betekenis is geïnterpreteer as die "plek wat aan 'n man met die naam Londinos behoort". Hierdie stelling word deur moderne wetenskaplikes verwerp. In 1998 het Richard Coates met 'n nuwe teorie na vore gekom waarvolgens die naam van die voor-Keltiese Oud-Europese wortel ''*(p)lowonida'' ("rivier wat te wyd is om dit te deurwaad"). Volgens Coates is daardie naam vir 'n deel van die Teemsrivier gebruik wat deur Londen vloei en sou later die basis vir die Keltiese benaming ''Lowonidonjon'' vorm.<ref>Richard Coates: ''A new explanation of the name of London''. In: ''Transactions of the Philological Society'', jaargang 96, nommer 2, 1998, bl. 203-229</ref>
Tot en met 1889 is slegs na die ''City of London'' amptelik as ''London'' verwys, maar sindsdien is die naam ook vir die graafskap Londen gebruik. Dit verwys tans na die hele stadsgebied van Groter Londen.
=== Vroeë geskiedenis en antieke tydperk ===
[[Lêer:London-Roman-model.jpg|thumb|regs|'n Model van die Romeinse Londinium in die tydperk tussen omstreeks 85-90 n.C. word in die Britse Museum te Londen vertoon. Die eerste Romeinse brug oor die Teems was naby die huidige ''London Bridge'' geleë]]
[[Lêer:Londinium - 'n Model van die Romeinse Badhuis.JPG|duimnael|'n Model van Londinium se Romeinse badhuis<br /><small>Museum of London</small>]]
Twee onlangse argeologiese ontdekkings dui daarop dat die geskiedenis van Londen verder terug strek as aanvanklik aangeneem. So is in 1999 oorblyfsels van 'n brug uit die Bronstydperk noord van Vauxhall-brug opgegrawe. Hierdie brug het òf die Teemsrivier oorspan òf tot 'n (verlore) riviereiland gelei. Dendrologiese ondersoeke het die brughout op 1500 v.C. gedateer.
In 2010 is die fondament van 'n groot houtstruktuur aan die Teemsoewer suid van die Vauxhall-brug deur argeoloë blootgelê. Die funksie van hierdie Steentydse gebou, wat omstreeks 4500 v.C. ontstaan het, is tans nog nie ontsleutel nie, maar dit beslaan 'n oppervlakte van 50 m x 10 m, en 'n groot aantal pale met 'n lengte van 30 sentimeter word tydens eb sigbaar. Albei strukture is by South Bank geleë, sowat vier kilometer rivier-op van die latere Romeinse Londinium en naby die monding van die Effra- in die Teemsrivier waar die rivier maklik oorgesteek kon word. Die kraginspanning, wat aan die oprigting van hierdie strukture vervbonde was, het handelsbetrekkinge, stabiliteit en 'n plaaslike gemeenskap van tenminste enkele honderd bewoners vereis.
Alhoewel kleiner nedersettings van Britoniese Kelte spore in die gebied gelaat het, is Londen as stedelike nedersetting eers in 43 n.C. deur die Romeine gestig.<ref>Dominic Perring: ''Roman London''. Londen: Routledge 1991, bl. 1</ref> Hierdie vroeë Romeinse nedersetting het slegs sewentien jaar lank as belangrike hawe en middelpunt van die Romeinse padnetwerk in Brittanje bestaan voordat dit in 61 tydens 'n opstand deur die Keltiese Iceni-stam onder bevel van koningin Boudica ingeneem en tot die grond afgebrand is.
Die heropbou van Londinium is noukeurig beplan, en uiteindelik het dit in 100 Camulodunum (die huidige Colchester) as administratiewe hoofstad van die Romeinse provinsie Britannia vervang. Vanaf 197 n.C. was Londinium die hoofstad van die provinsie Britannia superior en vanaf omstreeks 300 n.C. die hoofstad van Maxima Caesariensis. Op sy hoogtepunt het Londinium in die 2de eeu sowat 60 000 inwoners getel. 'n Aantal belangrike openbare geboue het hier ontstaan, waaronder die grootste basiliek noord van die [[Alpe]], tempels, baddens, 'n amfiteater en 'n groot fort vir die stedelike garnisoen. As 'n welvarende handelsentrum is die stad met 'n muur versterk. Ook ses van Londen se sewe tradisionele stadspoorte dateer uit die Romeinse periode: Ludgate, Newgate, Aldersgate, Cripplegate, Bishopsgate en Aldgate. Die enigste uitsondering is Moorgate wat eers in die middeleeue ontstaan het.
Politieke instabiliteit en die ekonomiese agteruitgang vanaf die 3de eeu het bygedra tot Londinium se geleidelike verval. In die onstuimige periode tussen 200 en 400 was Londinium as buitepos van die Romeinse wêreld aan Germaanse aanvalle blootgestel. Die plaaslike Romeinse magte was op Germaanse huursoldate aangewese om die stad teen invallers te beskerm. Nadat Brittanje in 410 deur die Romeine ontruim is, is Londinium se status afgeskaal tot dié van 'n landelike nedersetting wat deur Angel-Saksiese krygshere oorheers is.
=== Die Angel-Saksiese tydperk ===
[[Lêer:Essex 2.svg|thumb|regs|350px|Londen en die koninkryk Essex, wat 'n tyd lank ook Middlesex ingesluit het]]
In die tyd tot die 7de eeu het 'n nuwe Angel-Saksiese nedersetting, Lundenwic, sowat twee kilometer rivier-op vanaf die ou Romeinse stad ontstaan, met die huidige Covent Garden as sy middelpunt. Hierdie nedersetting met 'n geometriese straatrooster het 'n bevolking van tussen 10 000 en 12 000 gehuisves. Waarskynlik was daar 'n vissers- en handelshawe by die monding van die Fleet-rivier wat van Lundenwic 'n florerende handelsentrum gemaak het voordat die nedersetting deur Wikings ingeneem is en ooswaarts na die ou Romeinse stadsgebied met sy beskermende stadsmuur verskuif moes word. Die agtervoegsel ''-wic'' dui in elk geval daarop dat dit 'n handelsplek was.
Die vroeë Angel-Saksiese Londen was in die stamgebied van die Middel-Saksers geleë wat hul naam aan die graafskap Middlesex verleen het, alhoewel hierdie stam 'n groter gebied bewoon het wat waarskynlik tot in die huidige Hertfordshire en Surrey gestrek het. Teen die vroeë 7de eeu is Londen egter by die Oos-Saksiese koninkryk ingelyf. Koning Saebert van Essex het in 604 die Christelike geloof aangeneem, en Mellitus, die latere 3de aartsbiskop van Canterbury, het Londen se eerste biskop sedert die einde van die Romeinse heerskappy geword.
Essex het in hierdie tyd onder die gesag van koning Æthelberht van Kent gestaan. Hierdie monarg het ook as beskermheer vir die eerste katedraal gefungeer wat deur Mellitus opgerig en aan Sint Paulus gewy is. Volgens tradisionele oorlewerings het hierdie katedraal op die terrein van 'n vroeëre Romeinse Diana-tempel ontstaan, maar die latere boumeester [[Christopher Wren]] het geen bewyse gevind wat dié bewering sou kon gestaaf het nie. Dit was nog 'n taamlik eenvoudige kerkgebou en is moontlik vernietig nadat Mellitus deur Saeberht se heidense opvolgers uit die stad verdryf is.
Eers tydens die regentskap van koning Sigeberht II in die 650s is die Christelike geloof as permanente godsdiens in die Oos-Saksiese koninkryk gevestig. Gedurende die 8de eeu het die koninkryk Mercia se invloed tot die suid-ooste van Engeland begin uitbrei, en uiteindelik is die hele gebied deur Mercia geannekseer. Londen het blykbaar vanaf die 730s onder die regstreekse gesag van Mercia gestaan.
Londen is vir die grootste deel van die 9de eeu deur Wiking-aanvalle geteister wat vanaf omstreeks 830 in intensiteit toegeneem het. Die stad is twee keer, in 842 en nog eens in 851, geplunder. Die Deense "Groot Heidense Leër", wat vanaf 865 deur Engeland getrek en dood en verwoesting gesaai het, het in 871 in Londen oorwinter. Die stad het nog tot in 886 in Deense hande gebly voordat dit deur koning Alfred die Grote se magte ingeneem en 'n vredesooreenkoms met die Deense leier Guthrum gesluit is. Engeland is in 'n Saksies-oorheerste koninkryk onder Alfred se gesag en in die Deens-oorheerste Danelaw opgedeel. Londen is vervolgens weer by Mercia ingesluit wat destyds deur Alfred se skoonseun Ealdorman Æthelred geregeer is.
[[Lêer:Witan hexateuch.jpg|duimnael|regs|<center>Die koning en sy ''witan''</center><br />Die '''Witenagemot''' (letterlik: "vergadering van wyse mans") het tussen die 7de en 11de eeu as politieke instelling in Angel-Saksiese Engeland bestaan. Dit was 'n vergadering van die heersende klas en het uit die land se leidende wêreldlike en geestelike edelmanne bestaan. Sy lede (Oud-Engels: ''witan'') het as raadgewers vir die koning opgetree.]]
Die fokus van die nedersetting, wat voortaan as Lundenburgh bekend gestaan het, is destyds om veiligheidsredes na die ou Romeinse stad met sy beskermende stadsmuur verskuif. Die muur en ander versterkings is herstel, terwyl ook die Teemsbrug waarskynlik in hierdie periode, wat as die historiese beginpunt van die ''City of London'' en sy besondere administrasie beskou word, herbou is. Die tradisionele stadsgrense van die ''City'' kom ook vandag nog grotendeels met die ou stadsmuur ooreen.
'n Tweede versterkte ''borough'' het aan die suidoewer in die huidige Southwark ontstaan, die Suthringa Geworc of "Verdedigingswal van die mans uit Surrey". Die oorspronklike Saksiese nedersetting Lundenwic het voortbestaan as ''Ealdwic'' ("ou stad"), 'n naam wat steeds voortleef in Aldwych (tans in die ''City of Westminster'' geleë).
Ná Æthelred se afsterwe het Londen weer onder die regstreekse gesag van die konings van Engeland gestaan. Die [[Koninkryk van Engeland|Koninkryk Engeland]], wat deur Alfred gestig is, is deur sy seun Edward die Ouere na voormalige Deense gebiede uitgebrei. Londen was in die vroeë 10de eeu al 'n belangrike handelsentrum, en alhoewel die regeringsetel van die Engelse konings steeds in Winchester geleë was, het dit ook tot 'n politieke sentrum begin ontwikkel. Onder koning Æthelstan is Koninklike Raadsvergaderings in Londen gehou en ook baie wette hier afgekondig. Koning [[Ethelred II van Engeland|Æthelred II]] het van Londen sy gunstelinghoofstad gemaak en hier in 978 die sogenaamde Londense Wette (''Laws of London'') afgekondig.
[[Lêer:Westminster Abbey by night.JPG|thumb|links|200px|Die Westminster-abdy]]
Gedurende die heerskappy van koning Æthelred het die Wikings hul aanvalle op Engeland hervat. 'n Leër onder bevel van koning Sven Gaffelbaard van Denemarke het in 994 'n vergeefse poging onderneem om Londen in te neem. Die Engelse weerstand teen die Deense aanvallers is in 1013 gebreek, maar Londenaars het steeds daarin geslaag om Deense aanvalle af te weer en was eers laat in daardie jaar genoodsaak om aan die Deense magte oor te gee. Die koning het na die buiteland gevlug.
Net vyf weke nadat hy as koning geproklameer is, is Sven oorlede en het Æthelred sy regentskap herstel. Sven se seun Knut het die Deense aanvalle in 1015 hervat. Ná Æthelred se afsterwe in 1016 is sy seun Edmund Ironside deur die ''witangemot'' as koning uitgeroep en het darna na Wessex vertrek om daar sy troepe te versamel. Londen is deur Knut se magte beleër, maar deur koning Edmund se magte ontset. Ná sy neerlaag in die slag van Ashdown het Edmund alle Engelse gebiede noord van die Teemsrivier aan Knut afgestaan, insluitende Londen. Met Edmund se dood enkele weke later het die hele land onder Knut se bewind gekom.
Die Engelse heerskappy oor die land is eers in 1042 na die uitwissing van Knut se dinastie onder [[Eduard die Belyer]] herstel. Eduard het bekendheid verwerf as die stigter van die Westminster-abdy waar hy baie tyd deurgebring het. Sodoende het Westminster geleidelik die ''City of London'' as regeringsetel vervang.
Edward is in 1066 sonder duidelike erfgenaam in die Westminster-abdy oorlede. Vervolgens is graaf Harold Godwinson en [[Willem die Veroweraar|Willem die Baster]], hertog van Normandië, in 'n opvolgingsgeskil gewikkel. Harold Godwinson is deur die ''witenagemot'' as Engelse koning verkies en in die Westminster-abdy gekroon, maar kort daarna deur Willem in die [[Slag van Hastings]] gedood. Die oorlewende lede van die ''witan'' het in Londen vergader om Edward se jong neef Edgar die Ætheling as opvolger te verkies.
Normandiese magte het intussen na die Teems se suidoewer net teenoor Londen beweeg waar hulle 'n Engelse aanval afgeweer en Southwark tot die grond afgebrand het. Hulle was egter nie in staat om die plaaslike brug in te neem nie. Hulle het rivierop getrek en die rivier by Wallingford oorgesteek voordat hulle vanuit die noord-weste na Londen beweeg het. Die Engelse leierskap kon net 'n kort tyd lank weerstand bied. Uiteindelik het Londen se leidende burgers hulle in Berkhamstead saam met kerkleiers en adellikes aan Willem onderwerp, alhoewel daar volgens sommige oorlewerings nog gevegte plaasgevind het toe die Normandiese magte Londen bereik het. Ná die besetting van die stad is Willem as koning van Engeland gekroon.
=== Die Normandiese en Middeleeuse tydperk ===
[[Lêer:Tower of London White Tower.jpg|thumb|regs|Die Wit Toring van die [[Londense Tower]] dateer van die laat 11de eeu]]
In 1067 het Willem 'n oktrooi uitgereik waardeur die Saksiese regte, voorregte en wette bevestig is. Die koning, wat voortaan as Willem die Veroweraar bekend gestaan het, het 'n aantal koninklike vestings langs die Londense Teemsoewer laat bou, waaronder die ''Tower of London'' ([[Londense Tower]]), Baynard en Montfichet se kastele, om die stad teen seeaanvalle deur Wikings te beskerm en opstande te voorkom. Londen se status as selfregerende nedersetting is tydens die heerskappy van koning John in 1199 en 1215 deur verkiesingsregte bevestig.
Westminster Hall, wat vanaf 1097 deur Willem Rufus, die seun van Willem die Veroweraar, opgerig is, sou later die basis vir die Westminster-paleis vorm wat gedurende die middeleeue as belangrikste koninklike setel gedien het. Die koninklike Bermondsey-landgoed is deur Willem in 1089/90 aan Alwinus Child, die stigter van 'n abdy, geskenk, wat hier net teenoor die ''White Tower'' 'n nuwe klooster laat bou het. 'n Ander sakrale gebou, die Augustynse Sint Bartolomeus-die-Grote-kerk, het vanaf 1123 in West Smithfield ontstaan. Alhoewel slegs die kansel van hierdie groot kerkgebou tot vandag toe bewaar gebly het en tans as parogiekerk fungeer, is dit nogtans een van die belangrikste oorblyfsels van Normandiese boukuns in Londen.
Boubedrywighede vir die Londen-brug, deesdae een van die bekendste bakens in die Britse hoofstad, het in 1176 begin. Hierdie steenbrug, wat ouer houtbrûe vervang het, is in 1209 voltooi. Tot in 1739 was dit die enigste brug wat die Teemsrivier oorspan het.
=== Tudor-tydperk ===
[[Lêer:Civitas Londinium or The Agas Map of London.jpg|thumb|regs|''Civitas Londinium'', Ralph Agas se kaart van Londen, het tussen 1570 en 1605 ontstaan]]
[[Lêer:St James's Palace, 2001.jpg|thumb|regs|St. James-paleis]]
Gedurende die [[Protestantse Hervorming]] was Londen 'n vroeë sentrum van Protestantisme in Engeland. Die stad se nou handelsbande met die Protestantse hartland van Noord-Europa, groot gemeenskappe buitelandse handelaars, die buitegewoon groot persentasie geletterde inwoners en Londen se rol as sentrum van die Engelse drukkerybedryf het daartoe bygedra dat die idees van kerkhervorming hier vinnig neerslag gevind het. Voor die Reformasie was meer as die helfte van die Londense stadsgebied in besit van kloosters en ander godsdienstige instellings.
Die ontbinding van kloosters op bevel van koning Hendrik VIII het groot omwenteling in Londen gebring aangesien byna alle kerk- en kloosterbesit herverdeel is. Hierdie proses het teen die middel van die 1530's begin, en in 1538 was die meeste groot kloosters al ontbind. ''Holy Trinity Aldgate'' is deur Lord Audley oorgeneem, die ''Charterhouse'' deur Lord North, Blackfriars deur Lord Cobham, die St. Giles-melaatsehospitaal deur Lord Dudley, terwyl die koning die St. James-melaatsehospitaal vir homself as St. James-paleis laat herbou het.
Onder die regentskap van die Tudor-dinastie het Londen 'n al hoe belangrike rol as een van Europa se groot handelsmetropole begin speel. Handelsbetrekkinge, wat voorheen hoofsaaklik met Wes-Europa onderhou is, is uitgebrei tot [[Rusland]], die [[Levant]] en die [[Amerikas]]. Merkantilisme en groot maatskappye met handelsmonopolies soos die Moskouse Kompanjie (1555) en die [[Britse Oos-Indiese Kompanjie]] (1600), wat in Londen per koninklike oktrooi gestig is, het hul bloeitydperk beleef. Die laasgenoemde, wat uiteindelik Indië sou beheer, was twee en 'n halfeeu lank een van die sleutelinstellings in die Engelse hoofstad en die hele Brittanje. Immigrante, wat hulle in Londen gevestig het, het nou nie net uit Engeland en Wallis gekom nie, maar ook vanuit die buiteland na die hoofstad gestroom, soos byvoorbeeld [[Hugenote]] uit Frankryk. Die stadsbevolking het gegroei van 'n geskatte 50 000 in 1530 tot sowat 225 000 in 1605. Hierdie aanwas is net soos die groeiende welvaart deur die grootskaalse uitbreiding van kusskeepvaart bevorder.
In die laat 16de en vroeë 17de eeu het ook Londen se toneeldbedryf gefloreer, met [[William Shakespeare]] as die bekendste verteenwoordiger van dramakuns. Die laat regeringsjare van koningin Elizabeth I was 'n redelike rustige tydperk waartydens sommige van haar howelinge, net soos welgestelde Londenaars, herehuise vir hulself in landelike gebiede soos Middlesex, Essex en Surrey laat bou het. Dit was die beginjare van die sogenaamde villa-beweging toe wonings ontstaan het wat nòg as stadshuise gekwalifiseer het nòg op groot plase geleë was. Londen was, toe die Tudors in die 17de eeu uitgesterf het, nog 'n relatief kompakte nedersetting.
=== Stuart-tydperk ===
{{Wide image|London panorama, 1616b.jpg|1000px|'n Panoramiese uitsig oor Londen deur Claes Jansz. Visscher, 1616. Die ou Gotiese St. Paul's-katedraal het sy toring al vroeër kwytgeraak. Die twee teaters in die voorgrond, aan die Southwark-kant van die Teems, is ''The Bear Garden'' en ''The Globe''. Die groot kerkgebou in die voorgrond is St Mary Overie, tans die Southwark-katedraal.}}
Vanaf die 17de eeu het die beboude gebied buitekant die stadsmure uitgebrei. Teen die begin van die eeu was die woontoestande vir die oorgrote meerderheid van die bevolking steeds ongesond en het sterk gekontrasteer met die leefwêreld van adellikes wat vir hulself herehuise in die omgewing van Westminster laat bou het.
Onhigiëniese toestande het Londenaars indertyd aan 'n verskeidenheid siektes en infeksies blootgestel. So moes die voorbereidinge vir die kroning van koning James I weens die uitbreek van 'n verwoestende pesepidemie, waaraan na ramings moontlik dertigduisend inwoners dood is, tydelik gestaak word.
Die kerkskip van die ou St. Paul's-katedraal het in dié tyd bedags as die belangrikste algemene vergaderplek gedien waar handelaars hul goedere in die gange te koop aangebied het, terwyl die doopvont as toonbank gebruik is. Advokate het van hul klante by bepaalde suile ontvang, en werkloses het in die kerk werkgeleenthede kom soek. Die kerkhof van St. Pauls was die middelpunt van Londen se boekhandel, terwyl die omgewing van [[Fleet Street]] tot 'n gewilde vermaakdistrik ontwikkel het.
Die toneelkuns, wat tydens die regentskap van Elizabeth I hoogtyd gevier het, het reeds onder James I al hoe meer gewilder geraak. Die groot invloed, wat drama- en teaterkuns op die alledaagse lewe uitgeoefen het, blyk uit die feit dat die dra van gesofistikeerde maskers destyds 'n modeverskynsel aan die koninklike hof en in die regswêreld geword het.
[[Lêer:Great_plague_of_london-1665.jpg|duimnael|200px|Die Groot Plaag van Londen in 1665: die lyke van slagoffers word op karretjies gelaai]]
In 1625 het [[Karel I van Engeland|Charles I]] die Engelse troon bestyg. Tydens sy regentskap het adellikes hulle in groot getalle in die Londense West End begin vestig. Naas die adellikes, wat aan die koningshof verbonde was, het ook steeds meer adellike grondbesitters uit ander dele van die land saam met hul gesinne 'n deel van die jaar in die hoofstad deurgebring om aan Londen se sosiale lewe deel te neem. Dit was die begin van die tradisionele ''London season''.
Tydens die Engelse burgeroorlog het Londenaars die kant van die parlement gekies. Aanvanklik het die koninklike magte die opperhand in die oorlog gehad, en in November 1642 het die koning 'n oorwinning in die Slag van Brentford enkele kilometer wes van Londen behaal. Nadat die hoofstadbewoners haastig troepe saamgestel het om in die stad teen 'n aanval te kan verdedig, het koning Charles I die aanwending van verdere militêre aksie verwerp en sy troepe aan die hoofstadgebied onttrek. Vervolgens is nuwe uitgebreide versterkings rondom Londen, Westminster en Southwark gebou.
Die koninklike magte het vir Londen geen bedreiging meer ingehou nie, en die hoofstad het finansieel bygedra tot die parlement se militêre oorwinning in die volgende jaar. Charles I is van hoogverraad aangekla en tereggestel. Die monargie is tydelik afgeskaf en 'n kortstondige republikeins-puriteinse bedeling gevestig.
Oorloë was egter nie die enigste bedreiging vir die stadsbewoners nie. Onhigiëniese toestande en oorbevolking was deur die eeue steeds weer die oorsaak van pesepidemieë. In 1665 en 1666 het die [[Swart Dood]] vir die laaste keer groot verwoesting gesaai - 'n gebeurtenis wat later as die "Groot Plaag" bekend sou staan. Sowat 60 000 Londenaars het aan die aansteeklike siekte beswyk. Die kroniekskrywer [[Samuel Pepys]] berig in sy dagboek oor die skrikbewind wat die pes in Londen gevoer het: "Ek het in die stad aangebly totdat meer as 7 400 in een week gesterf het, en hiervan het sowat 6 000 aan die plaag beswyk, en doodsklokke was die enigste geluid wat bedags en snags hoorbaar was."
== Demografie ==
=== Bevolkingsgroei ===
{| class="infobox" align=right
|-
! Lande van geboorte || Bevolking (2001)
|-
| {{vlag|Verenigde Koninkryk}} || 5 230 155
|-
| {{vlag|Indië}} || 172 162
|-
| {{vlag|Ierland}} || 157 285
|-
| {{vlag|Pakistan}} || 120 900
|-
| {{vlag|Bangladesj}} || 84 565
|-
| {{vlag|Jamaika}} || 80 319
|-
| {{vlag|Nigerië}} || 68 907
|-
| {{vlag|Kenia}} || 66 311
|-
| {{vlag|Sri Lanka}} || 49 932
|-
| {{vlag|Ghana}} || 46 513
|-
| {{vlag|Siprus}} || 45 888
|- bgcolor=ccccff
| {{vlag|Suid-Afrika}} || 45 506
|-
| {{vlag|Verenigde State}} || 44 622
|-
| {{vlag|Australië}} || 41 488
|-
| {{vlag|Duitsland}} || 39 818
|-
| {{vlag|Turkye}} || 39 128
|-
| {{vlag|Italië}} || 38 694
|-
| {{vlag|Frankryk}} || 38 130
|-
| {{vlag|Somalië}} || 33 831
|-
| {{vlag|Uganda}} || 32 082
|-
| {{vlag|Nieu-Seeland}} || 27 494
|}
Londen huisves 'n ryk verskeidenheid kulture, en meer as 300 tale word in die stadsgebied gebesig. Met 'n totale bevolking van bykans 8,2 miljoen, of 12,5 persent van die Britse bevolking, in Maart 2011 is Londen volgens Eurostat die mees bevolkte munisipaliteit in die Europese Unie (EU). Saam met omliggende nedersettings vorm die Britse hoofstad ook die grootste metropolitaanse gebied in die EU met tussen 12 en 14 miljoen inwoners. Groter Londen strek oor 1 579 km² en is die mees dig bevolkte van alle administratiewe streke van Engeland met 4 542 inwoners per vierkante kilometer.
Londen het as die politieke, kulturele en ekonomiese sentrum deur die eeue heen vinnige bevolkingsgroei ervaar wat in die 19de en vroeë 20ste eeu nog deur die industrialiseringsproses aangevuur is. Die antieke Romeinse Londinium het reeds in 140 n.C. omtrent 30 000 inwoners getel. Omstreeks 1300 het die plaaslike bevolking op 100 000 gestaan, en in 1801 het dit die eenmiljoenkerf verbygesteek. Londen se bevolking was byna 'n eeu lank, in die tydperk tussen 1831 en 1925, toe New York by die Britse metropool verbygesteek het, selfs die grootste van alle stedelike nedersettings op aarde. Die inwonertal het sy historiese hoogtepunt met meer as 8,6 miljoen kort voor die begin van die Tweede Wêreldoorlog in 1939 bereik. Daarenteen het die bevolking van die ''City of London'' vanaf die middel van die 19de eeu steeds verder afgeneem - van 130 000 in 1851 tot slegs 11 700 vandag.<ref>Rainer Eisenschmid: ''London''. Ostfildern: Baedeker 2010, bl. 17</ref>
=== Immigrasie ===
Londen is, naas [[Istanboel]] en [[Moskou]], steeds een van die drie grootste metropole in Europa. Immigrasie het naas die natuurlike bevolkingsaanwas 'n beslissende rol by Londen se demografiese ontwikkeling gespeel. So het die netto-resultaat van immigrasie en emigrasie in die dekade tussen 1991 en 2001 'n wins van 726 000 persone getoon.
[[Lêer:Brick Lane street signs.JPG|thumb|links|Brick Lane, 'n lang straat in Tower Hamlets in die East End, is in 'n buurt met talle immigrante uit Bangladesj geleë. Die straatborde dra opskrifte in Engels en [[Bengaals]]]]
Londen se East End, 'n gebied wat vroeër met armoede, [[misdaad]], buitelandse immigrante en sosiale uitsluiting geassosieer is en intussen tot 'n gewilde woonbuurt herontwikkel word, was van oudsher Londen se smeltkroes van kulture. Hier het mense hulle gevestig aan wie toegang tot die City of London om een of ander rede geweier is. Sy ligging naby die hawe van Londen het van East End 'n tipiese werkersbuurt gemaak.<ref>Peter Sahla: ''London''. Ostfildern: DuMont 2011, bl. 8</ref>
Ná die Normandiese verowering van Engeland in 1066 was Joodse immigrante die eerste buitelanders wat hulle in East End kom vestig het. In 1290 is alle Joodse bewoners van Engeland deur koning Eduard I uit die land verdryf. Eers in 1656 kon Joodse immigrante hulle weer op die eiland vestig. In 1685 het Hugenote as godsdiensvlugtelinge in East End 'n nuwe heenkome gevind, en die 17de eeu was ook die beginpunt van immigrasie uit Afrika. Sjinese het in die 18de en Indiërs in die 19de eeu gevolg.
Teen die middel van die 19de eeu het sowat 100 000 Iere werk in Londense fabrieke gevind, en in die laat 19de eeu het dieselfde aantal Joodse vlugtelinge uit Rusland en Pole na Londen gestroom. In die tyd voor die Eerste Wêreldoorlog was ook sowat 30 000 Duitse immigrante in East End saamgetrek.
In die vroeë 20ste eeu was dit veral Iere, Pole, Italianers en Joodse emigrante uit Oos-Europa wat hulle in Londen gevestig het. Sedert 1950 het veral mense uit voormalige Britse kolonies, waaronder Indië, Pakistan, Sri Lanka, Bangladesj, die Karibiese See en talle Afrikalande geïmmigreer.
Volgens die laaste sensus van 2001 was 6,1 persent van die Londense bevolking van die Indiese subkontinent, 5,3 persent uit Afrika suid van die Sahara, 4,8 persent uit die Karibiese Seegebied en 1,1 persent uit Sjina afkomstig. 72,9 persent van die inwoners was in die Verenigde Koninkryk gebore, 5,3 persent in ander lidstate van die Europese Unie en 21,8 persent in lande buite die EU. Die persentasie Londenaars, wat in die buiteland gebore is, is in 2012 op meer as 'n derde beraam (teenoor slegs agt persent in die res van die land).<ref>''Hello, world''.
In: ''The Economist'', 30 Junie 2012. Aanlyn beskibaar: [http://www.economist.com/node/21557524 ''economist.com'']</ref> Twee vyfdes van alle migrante in die Verenigde Koninkryk is in Londen saamgetrek.
Minder streng regulasies vir ekonomiese bedrywighede het daartoe gelei dat ook baie burgers van EU-lidstate hul sake in Londen doen. So het die aantal Franse burgers tot tussen 300 000 en 400 000 gegroei sodat Londen die sesde grootste Franse stad geword het. In stadsdele soos Kensington en [[Chelsea, Londen|Chelsea]] het meer as vier persent van die bewoners 'n Franse paspoort.<ref>''The Economist'', 30 Junie 2012</ref>
=== Behuising ===
[[Lêer:London barbican 16.JPG|duimnael|[[Barbican Estate]], 'n hoëdigtheid-behuisingskompleks uit die 1960's in die City of London]]
'n Relatief groot persentasie van Londen se bestaande behuising dateer van die 19de en 20ste eeu en beskik net oor dun enkelverglasing sonder voldoende dak- en muurisolering.<ref>[http://www.gtai.de/GTAI/Navigation/DE/Trade/maerkte,did=1067550.html ''GTAI Germany Trade and Invest: Britische Baubranche blickt optimistisch in die Zukunft, 20 Augustus 2014'']</ref> Binne die bestek van sy ''Green Deal''-program stel die Britse regering tans lenings vir die energiebesparende opgradering van ouer woonstelle en woonhuise beskikbaar.<ref>[https://www.gov.uk/green-deal-energy-saving-measures/overview ''www.gov.uk: Green Deal. Besoek op 25 Augustus 2014'']</ref> Nuutgeboude wonings moet vanaf 2016 koolstof-neutraal wees.
Terwyl huispryse in die Verenigde Koninkryk in die eerste dekade van die 21ste eeu verdubbel het, word die Londense eiendomsmark as gevolg van binne- en buitelandse migrasie meer nog as dié in ander stede en streke deur buitensporige prysverhogings en 'n knellende behuisingstekort gekenmerk. Huurgelde vir woonstelle het tussen 2012 en 2013 met meer as tien persent gestyg en beloop tans 'n gemiddeld van meer as ₤1 000 per maand. Die gemiddelde huisprys in Londen het in Junie 2014 ₤500 000 beloop.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/finance/economics/11042939/Is-this-the-top-of-the-London-housing-market.html ''Is this the top of the London housing market?'' In: ''The Telegraph'', 19 Augustus 2014. Besoek op 26 Augustus 2014]</ref>
Om die behuisingstekort te verlig, word ou nywerheidsgeboue en selfs kerkgeboue in Londen in moderne woonstelkomplekse omgeskep. Belangrike vlagskipprojekte in dié verband is die ou termiese kragsentrale in die stadsdeel Battersea suid van die Teemsrivier waar teen 'n koste van sowat £8 miljard woon- en kantooreenhede sal ontstaan. Dieselfde bedrag word in Earls Court, 'n stadsdeel in die Royal Borough of Kensington & Chelsea, belê waar woon- en kantoorgeboue op 'n uitgestrekte terrein opgerig sal word. Aangesien die terrein vroeër vir uitstallings en konserte en in 2012 ook vir wedstryde van die Olimpiese Spele gebruik is, is baie Londenaars steeds gekant teen dié bouprojek.
Stadsdele, waar vroeër tradisioneel bewoners uit laer inkomstegroepe gehuisves is, is reeds in die jare ná die Tweede Wêreldoorlog deur [[gentrifikasie]] geraak. In stadsdele, wat aan die City of London grens soos Islington, het huiskopers uit die middelklas al vroeg begin om ou woongeboue te renoveer. Die nasionale en Londense beleid van stadsontwikkeling, waarvolgens kwartiere soos die East End deur nuwe bouprojekte geregenereer word, het sedert die 1980's steeds meer welgesteldes na die sentrale stadsdele gelok en sodoende ook hier armer bewoners uit hul woonbuurte verdring.
== Ekonomiese basis ==
=== Internasionale handelsentrum ===
[[Lêer:Bolsa, Londres, Inglaterra, 2014-08-07, DD 044.JPG|thumb|regs|Die ''Royal Exchange'' in die City of London]]
Ten minste vanaf die Tudor-tydperk het Londen as internasionale handelsentrum sy stempel op die Britse en Europese ekonomie begin afdruk.
Hierdie status is in 1570 bevestig toe Thomas Gresham die Londense ''Royal Exchange'' gestig het. In die volgende eeu sou Londen ten opsigte van sy handelsaktiwiteite by die res van die land verbysteek - met 'n bevolking van 'n halfmiljoen was die hoofstad die onbestrede metropool. Die destyds naasgrootste nedersetting in Engeland, Norwich, het slegs 30 000 inwoners getel.<ref>David Kynaston: ''City of London. The History''. Londen: Chatto & Windus 2011. eBoek/Kindle-uitgawe, pos. 300</ref>
Britse handelsaktiwiteite is in die agttiende eeu danksy die binnelandse vraag na [[suiker]], [[tee]], [[tabak]] en [[koffie]] uit Amerika en Asië asook hout uit Noord-Europa (verbruikersgoedere wat vervolgens ook na die vasteland van Europa uitgevoer is) en die beskermde oorsese markte vir Britse uitvoergoedere in die kolonies in Noord-Amerika en Afrika in 'n ongekende mate uitgebrei, en dit was veral Londen wat voordeel uit hierdie handel kon trek. As magtigste seemoondheid ter wêreld kon Groot-Brittanje sy koloniale handelsbetrekkinge ook ná die verlies van Amerika uitbrei, so onder meer na Kanada, Wes-Indië en Indië.
Londen het sy ekonomiese welvaart destyds onder meer aan sogenaamde koloniale goedere te danke gehad - naas voedsel en dranke het ook [[katoen]], kleurstowwe en gekleurde en bedrukte tekstiele 'n belangrike rol gespeel. Die ''Royal Exchange'' was die ekonomiese middelpunt van Londen waar handelaars en gespesialiseerde makelaars byeengekom het.
=== Londen as Wêreldstad ===
[[Lêer:Canary-wharf-one.jpg|duimnael|regs|Kantoorgeboue in [[Canary Wharf]]]]
Londen kan al meer as twee en 'n half eeue lank aanspraak op die status van wêreldstad maak nadat Groot-Brittanje vanaf die laat 18de eeu tot 'n politieke en ekonomiese grootmoondheid ontwikkel het. Groot dele van die wêreld is as deel van die Britse Ryk vanuit Londen oorheers en geadministreer. Maar selfs ná die val van die Britse Ryk in die dekades ná die Tweede Wêreldoorlog het die Britse metropool daarin geslaag om sy status as globale stad te handhaaf en is sy rol as episentrum van die wêreldekonomie deur die proses van globalisering nog verstewig.
Die opening van die sogenaamde Euromarkte in die 1960's was 'n eerste stap in die rigting van ekonomiese modernisering in die ''City of London''. Veral sedert die middel van die 1980's het Londen as gevolg ekonomiese prosesse en besluite soos die deregulasie van finansiële markte ingrypend verander nadat talle buitelandse banke en ander finansiële ondernemings hulle in die Britse hoofstad gevestig het. Londen het sedert [[1986]] - die jaar waarin met die liberalisering van die Londense effektebeurs begin is - naas New York en Tokio tot een van die drie belangrikste finansiële sentrums ter wêreld ontwikkel. Meer as 500 banke het hulle hoofkwartier in die stad, waaronder ook ''The Hongkong and Shanghai Banking Corporation'', die grootste Europese bank.
Alhoewel die Verenigde Koninkryk nie self lid is van die sogenaamde Europese Eurosone nie, hanteer Londen se banke meer transaksies in [[Euro]] as enige stad op die Europese vasteland. Naas finansies het ook ander bedrywe in die tersiêre sektor in hierdie tydperk sterk groei getoon, terwyl nywerhede minder belangrik geword het. 'n Aantal verlate nywerheidsterreine, sogenaamde ''brownfields'', getuig nog van hierdie proses van deïndustrialisering.
[[Lêer:Olympic Park, London, 16 April 2012.jpg|thumb|links|Die [[Olympic Park (Londen)|Koningin Elizabeth Olimpiese Park]] in die Laer Lea-vallei, een van die vlagskipprojekte van stadsvernuwing in die ooste van Londen, het naby die historiese sentrum van die stadsdeel Stratford ontstaan]]
Vervaardigingsbedrywe speel 'n steeds minder belangrike rol in Londen se ekonomie en het tans nog sowat 'n tiende van alle werknemers in diens. Uitgewerye en drukkerye is die grootste werkgewers in die produserende sektor, met 'n kwart van hierdie sektor se werksgeleenthede in dié bedryf. 'n Derde van die totale industriële produksie word deur hulle opgelewer.
Die plaaslike hoëtegnologiebedryf het hom op elektroniese en farmaseutiese produkte toegespits. Die ligte nywerheidsektor word deur tekstielfabrieke en brouerye oorheers. Baie nywerhede, wat hoofsaaklik in die buitewyke geleë is, toon 'n neiging om hulle buite Londen te hervestig.
Die ekonomiese veranderings word in Londen se arbeidsmark en die sosiale struktuur van sy beroepsbevolking weerspieël. Dit was veral die hoër middelklas wat voordeel uit die groter aantal gekwalifiseerde werkgeleenthede kon trek. Minder goed opgeleide Londenaars moet 'n heenkome in dié dele van die dienstesektor vind wat met lae lone geassosieer word. Al kan daar vandag nie meer sprake wees van 'n welvarende West End en 'n arm East End nie en het voormalige werkersklasbuurte intussen tot gewilde woonkwartiere vir nuwe elites ontwikkel, kontrasteer in baie stadsdele welvarende kwartiere met dié van lae-inkomstegroepe.
Die oostelike stadsdele, wat twee eeue lank op nywerhede en die hawe gesteun het, het sedert die 1980's hul oorspronklike werkersklaskarakter toenemend kwytgeraak. Stadsvernuwing is deur 'n aantal vlagskipprojekte soos die ontwikkeling van die Lea Valley as die toneel van die [[Olimpiese Somerspele 2012|Olimpiese Somerspele in 2012]] teweeg gebring.<ref>Zehner/Wood (2010), bl. 79</ref>
=== Trekpleister vir toeriste en beleggings ===
[[Lêer:Old Street Roundabout - geograph.org.uk - 1758354.jpg|thumb|regs|Na ''Old Street Roundabout'' word dikwels as ''Silicon Roundabout'' of ''East London Tech City'' verwys]]
Nadat visavereistes vir Sjinese toeriste deur die Britse regering verslap is, het in 2013 'n rekordgetal van 16,8 miljoen besoekers na Londen gestroom - 'n styging van nege persent teenoor die vorige jaar. Londen het sodoende die gewildste toeristestad ter wêreld geword - nog voor Bangkok (15,9 miljoen besoekers), Parys (13,9 miljoen) en New York (11,9 miljoen). Volgens die nasionale statistiekburo ONS het toeriste ₤12,7 miljard (€13,7 miljard) vir hul hotelverblyf, restaurantbesoeke, inkopies en toere bestee - meer as die €13,4 miljard wat besoekers in 2013 in New York bestee het.<ref>[http://www.welt.de/wirtschaft/article127826495/London-sticht-jede-andere-Stadt-der-Welt-aus.html ''Die Welt, 9 Mei 2014: London sticht jede andere Stadt der Welt aus. Besoek op 9 Mei 2014'']</ref>
Londen se aantreklike eiendomsmark, wat goeie waarde vir 'n belegging bied, en relatief lae belastingtariewe wek die belangstelling van buitelandse beleggers. Veral welvarende sakelui uit die Russiese Federasie, die Nabye en die Midde-Ooste asook ander dele van Asië belê miljoene in eiendomme en stig nuwe ondernemings in die Britse hoofstad. Terwyl die sogenaamde ''Silicon Roundabout'' ('n bynaam vir ''Old Street Roundabout'') in [[Shoreditch]], waar baie Britse internet-ondernemings saamgetrek is, intussen ook aantreklik geword het vir buitelandse ondernemings uit die hoëtegnologiebedryf, belê ondernemings uit die VSA en die Volksrepubliek van Sjina miljarde in nuwe bouprojekte.
Sjinese beleggers was in Mei 2014 by projekte ter waarde van meer as ₤3 miljard betrokke, waaronder die historiese Royal Albert Docks wat deur die Sjinese maatskappy ''ABP'' in 'n moderne besigheidspark omgeskep word, en 'n nuwe hotel in Nine Elms, wat deur die Sjinese ''Wanda''-groep teen 'n koste van ₤700 miljoen opgerig word.
== Vervoer ==
=== ''London Underground'' - die moltreinnetwerk ===
[[Lêer:Metro-Land_(1921).png|duimnael|Met die bou van moltreinlyne in die buitewyke deur ''Metropolitan Railway'' kon Londenaars hul droom van 'n huis in 'n groen voorstad verwesenlik.<br /><br /> <small>Titelblad van die Metro-Land-gids wat in 1921 gepubliseer is</small>]]
[[Lêer:Underground.svg|duimnael|links|Die moltreinnetwerk se kenteken het ikoniese status bereik]]
[[Lêer:Why London Underground is nicknamed The Tube.jpg|duimnael|links|Londen se moltreine het hul bynaam ''tube'' aan die kringvormige laeprofieltonnels uit die begintyd van die netwerk te danke]]
[[Lêer:Canary_Wharf_tube_station_night_2.jpg|duimnael|links|Roltrappe in Canary Wharf-stasie]]
Die geskiedenis van Londen se moltreinnetwerk dateer terug tot 1863 toe die eerste ondergrondse spoorlyn ter wêreld, die ''Metropolitan Railway'', met ses stasies tussen Paddington en Farringdon geopen is.<ref>[https://www.tfl.gov.uk/corporate/about-tfl/culture-and-heritage/londons-transport-a-history/london-underground ''Transport for London - London Underground'']</ref> Die netwerk het intussen gegroei tot elf lyne met altesaam 270 stasies wat Sentraal-Londen, die voorstede en selfs gebiede buite Groter Londen bedien.
Die ontwikkeling van Londen tot die leidende wêreldstad in die 19de, 20ste en 21ste eeu sou ondenkbaar geees het sonder die mobiliteit wat die uitgestrekte moltreinnetwerk aan Londenaars verskaf het. Die grootste deel van moltreinlyne in Sentraal-Londen is reeds in die eerste vyftig jaar danksy die inisiatief van privaat ondernemings voltooi. In dié tyd is die eerste roetes deur arbeiders gebou wat vlak tonnels langs bestaande bogrondse hoofpaaie gegrawe het. Passasierwaens is destyds nog deur [[stoomlokomotief|stoomlokomotiewe]] getrek sodat die moltreinlyne met talle luggate voorsien is waar die rook en stoom kon ontsnap. Waens het aanvanklik ook nog nie oor vensters beskik nie - volgens die beplanners was daar immers niks te sien tussen die stasies nie.
Eers omstreeks 1900 het die ontwikkeling van elektriese trekkragtoerusting die bou van dieper en groter tonnels in die middestad moontlik gemaak en 'n nuwe uitbreidingsfase vir Londen se moltreinnetwerk ingelui.
In die volgende vyf dekades het die fokus na die uitbreiding van bestaande lyne tot in die voorstadgebiede verskuif. Baie voorstede het eers ontstaan nadat moltreinlyne voltooi is, en dit was juis spoorwegmaatskappye wat hulle ontwikkeling voortgedryf het. Sodoende het Londen se voorstede die bynaam ''Metroland'' gekry. Die verskillende privaat ondernemings, wat elkeen hul eie lyn bedryf het, is in 1933 genasionaliseer en in 'n enkele liggaam, die ''London Passenger Transport Board'', saamgesmelt.
Die eerste nuwe lyne in Sentraal-Londen het eers sowat sestig jaar later ontstaan. In 1968 is die Victoria-lyn geopen, en elf jaar later het die Jubilee-lyn gevolg. Die laasgenoemde lyn is in 1999 verleng tot by Londen se Docklands - 'n projek wat 'n sentrale rol in die herontwikkeling en groei van die nuwe sakedistrik Canary Wharf in Oos-Londen gespeel het.
In 2003 het ''London Underground'' 'n dogtermaatskappy van ''Transport for London'' geword wat in die vroeë 21ste eeu sy ambisieuse en omvattende opknappingsprogram - die ''Tube Improvement Plan'' - van stapel gestuur het. Bestaande stasies is omgebou en gemoderniseer, spoorlyne opgegradeer om vinniger en meer betroubare dienste met korter intervalle aan te bied, 'n Ander doelwit, wat in 2014 nog net gedeeltelik verwesenlik is, was die verskaffing van traplose toegang tot stasies om in die behoeftes van rolstoel-passasiers te voorsien.
Vinnig groeiende passasiersgetalle het daarnaas die volledige herbouing van sekere moltreinstasies in Sentraal-Londen nodig gemaak. In 2013/14 het passasiers altesaam 1,265 miljard ritte onderneem - meer as twee en 'n half keer so veel as die 498 miljoen ritte wat in 1982 onderneem is (toe die getal moltreinpassasiers sy laagste vlak sedert die Tweede Wêreldoorlog bereik het).
=== Busnetwerk ===
[[Lêer:London United LT149 on Route 10, Oxford Street.jpg|duimnael|'n Moderne dubbeldekbus van ''London United (LT)'' op die busroete 10 in [[Oxford Street]]]]
Toe Londen se openbare vervoerstelsel in 1933 onder die beheer van die ''London Passenger Transport Board (LPTB)'' gekom het, het die plaaslike busnetwerk Groter Londen en groot dele van aangrensende graafskappe gedek. Dié netwerk is deur 'n uitgebreide trem- en [[trolliebus]]stelsel aangevul. In 1952 is alle tremdienste gestaak, en 'n dekade later het ook Londen se trolliebusse verdwyn. Hulle is deur busroetes vervang.<ref>[https://www.tfl.gov.uk/corporate/about-tfl/culture-and-heritage/londons-transport-a-history/london-buses ''Transport for London (TfL): London buses. Besoek op 15 September 2014'']</ref>
Tussen 1970 en 1984 het ''London Transport (LT)'' regstreeks onder die beheer van die Groter Londenraad (''Greater London Council'') geval wat die uitgebreide busnetwerk aangepas en verklein het. 'n Klein aantal busdienste in verder afgeleë gebiede het egter voortbestaan.
Met die Wet oor Londen se Streeksvervoer van 1984 (''London Regional Transport Act'') het die vervoerstelsel onder die beheer van die Britse regering gekom. Om die doeltreffendheid en mededingendheid van die stelsel te verseker, is dogtermaatskappye gestig en privaat diensverskaffers toegelaat. Busdienste buite Londen is in 1985 gedereguleer sodat enige gelisensieerde diensverskaffer aansoek kon doen om 'n bepaalde busroete te bedien, selfs al was daar 'n reeds 'n ander verskaffer op dié roete.
In dieselfde jaar het ''London Transport'' die dogtermaatskappy ''London Buses Limited (LBL)'' gestig om sy busdienste te bestuur. Londen se busnetwerk is een van die grootstes en mees toeganklikes ter wêreld. Tans bedien 'n vloot van 8 600 busse sowat 700 roetes met 19 500 bushaltes. Londen se busse vervoer daagliks sowat 6,5 miljoen passasiers - meer as in die hele res van Engeland.<ref>[https://www.tfl.gov.uk/campaign/year-of-the-bus ''www.tfl.gov.uk - Year of the Bus. Besoek op 16 September 2014'']</ref>
'n Dogtermaatskappy van ''Transport for London (TfL)'', ''London Bus Services Ltd'', beplan busroetes, lê diensvlakke op roetes vas en hou wag oor die gehalte van dienslewering. Daarnaas val vyftig busstasies en Londen se bushaltes onder sy beheer. Die meeste busroetes word tans deur privaat ondernemings bedien. Die dienskontrakte, wat deur TfL per openbare tender aan hulle toegeken word, word deur ''London Bus Services'' bestuur. 'n Klein aantal roetes word op kommersiële basis bedryf deur ondernemings aan wie 'n dienspermit hiervoor toegeken is.
=== Lughawens ===
[[Lêer:London airports rail.png|duimnael|Heathrow is die enigste van Londen se vyf lughawens wat sedert 1977 per moltrein (''Piccadilly Line'') bereik kan word. Die ander lughawens word per trein of bus met die middestad verbind]]
Die Britse hoofstad is een van die grootste lugspilpunte ter wêreld en word deur altesaam vyf lughawens bedien ('n verdere lughawe, [[Lughawe Londen-Southend|London Southend]], is oos van die metropool geleë). Saam hanteer hulle meer passasiers en bedien hulle meer internasionale roetes as enige ander lugspilpunt.
Behalwe vir [[Lughawe Londen-Heathrow|Heathrow]] en [[London City-lughawe|London City Airport]] is alle lughawens buite Groter Londen geleë. Heathrow is tans die wêreld se besigste lughawe, terwyl die meeste internasionale roetes vanaf [[Lughawe Londen-Gatwick|Gatwick]] bedien word. [[Lughawe Londen-Stansted|Stansted]] is 48 km noordoos van Londen.
Strawwe mededinging het 'n soort paradys vir Londense toeriste laat ontstaan - hulle betaal tans van die laagste vlugpryse ter wêreld. Dieselfde geld egter - met uitsondering van sekere Europese roetes - nie vir vlugte na Londen nie.
== Argitektuur ==
Geboue in die stadsgebied word nie deur 'n enkele boustyl oorheers nie, maar het eerder oor 'n lang periode ontstaan. Min strukture dateer uit die tyd voor die Groot Brandramp van September 1666, waaronder die oorblyfsels van die 2de eeuse Romeinse stadsmuur, die [[Tower of London]], die Westminster-abdy, die ''Groot Saal'' van Hampton Court (1536) en die argitek Inigo Jones se meesterwerk, ''Banqueting House'' in Whitehall.<ref>Michael Jackson: ''London''. Londen: Mitchell Beazley 1988, bl. 24</ref>
Die laasgenoemde deel een kenmerk met talle ander bekende geboue in Londen en die Britse eilande - dit is van portlandsteen gebou, 'n wit-grys natuursteen wat in steengroewe op Portland-eiland in Dorset ontgin word. Dit is maklik herkenbaar as die boumateriaal vir onder meer die Westminster-paleis, die Tower of London, die Buckingham-paleis, die Britse Museum en die Bank van Engeland-gebou.
;Renaissance en Barok
[[Lêer:Banqueting House London.jpg|thumb|regs|Inigo Jones: ''Banqueting House'', Whitehall-paleis]]
Inigo Jones, 'n boorling van Smithfield, was 'n baanbreker vir die gesofistikeerde Italiaanse Renaissance-boukuns en die elegante simmetrie wat kenmerkend vir boumeesters soos Andrea Palladio was. Jones het met sy ontwerpe 'n belangrike rol by die ontwikkeling van Covent Garden gespeel, veral met sy Piazza (1631-1639) en Londen se eerste twee geboue in die Palladiaanse styl, ''Banqueting House'' (1619-1622) en ''Queen's House'' in Greenwich.
[[Christopher Wren|Sir Christopher Wren]] (1632-1723), wat sy wetenskaplike opleiding aan die Universiteit van Oxford ontvang het, is ná die Groot Brandramp as direkteur-generaal vir die heropbou van Londen benoem. Hy staan vandag veral bekend vir sy sakrale boukuns. Die torings van sy kerke vorm die raamwerk vir 'n uitsig oor die middestad waarin die koepel van die St. Paul's-katedraal - 'n gestandaardiseerde weergawe van sy beroemde eweknie in Rome, die Sint Pieterskerk, wat aan St. Paulus as beskermheilige van Londen gewy is - sentraal staan. Wren het vir sy ontwerpe gebruik gemaak van klassieke Renaissance-elemente wat in Londen se middeleeuse stadskern ingepas moes word.
Wren het daarnaas ook 'n aantal wêreldlike geboue ontwerp soos die ''Royal Naval Hospital'' in Greenwich (1696-1702) en die Koninklike Hospitaal in Chelsea (1681-1691). Wren het naas sy assistent Nicholas Hawksmoor, wat 'n aantal kerkgeboue soos St. Mary Woolnoth (1716-1724) geskep het, ook invloed op ander argitekte soos James Gibbs, 'n leidende verteenwoordiger van die Engelse Barokstyl, uitgeoefen wat met St. Martin-in-the-Fields (1722-1726) 'n geslaagde kombinasie van Renaissance- en Barokelemente geskep het. Sy toring kontrasteer met die hoofgebou wat op 'n antieke tempel lyk.
;Georgiaanse periode
[[Lêer:Carlton House Terrace 1.JPG|duimnael|regs|Carlton House Terrace]]
In die Georgiaanse periode het boumeesters die reëls en konvensies van klassieke boukuns hervat, soos uit die ontwerp vir die Palladiaanse Chiswick-huis (1725-1729) blyk. Die tuin vir hierdie gebou, wat in die gelyknamige voormalige dorp aan die Teemsoewer ontstaan het, is deur William Kent geskep.
Kenmerkend vir hierdie stylperiode is die Georgiaanse terrashuise waarmee Robert Adam (1728-1792) bekendheid verwerf het. Sy ontwerpe deel elegante fasades as hul unieke stylelement. Die ''[[Regency]]''-argitek John Nash (1752-1835) het dié elemente in die laat Georgiaanse tydperk ingespan om 'n elegante voorkoms aan die stadsbeeld van die middestad te gee. Sy mees ambisieuse plan het voorsiening gemaak vir 'n ''Royal Mile'' ("Koninklike Myl") wat vanuit die prins-regent se woning in Carlton-huis tot [[Regent's Park]] sou strek. ''Carlton House Terrace'' (1827-1832) en ''Park Crescent'' (1812-1822) in [[Regent Street]] gee steds 'n indruk van sy visie wat later, in die 1820's en 1830's, deur Thomas Cubitt se terrashuise en halfmaanvormige strukture in Belgravia en Chelsea voortgesit is.
;Victoriaanse periode
[[Lêer:St Pancras Railway Station 2012-06-23.jpg|duimnael|regs|St. Pancras-stasie, soos gesien vanaf Euston-straat]]
[[Lêer:Cabot Square, Canary Wharf - June 2008.jpg|duimnael|Cabot Square, Canary Wharf]]
Die morele waardes van die Victoriaanse tydperk is in 'n aantal kerkagtige ontwerpe soos dié vir die ''Houses of Parliament'' (Parlementsgebou) weerspieël wat tussen 1840 en 1850 volgens planne van Sir Charles Barry en Augustus Pugin ontstaan het. Die Victoriaanse styl, wat later as ''Gothic Revival'' (Gotiese Herlewing) bekend sou staan, het nogtans ook fantasievolle elemente ingesluit soos uit sy Sir Gilbert Scott se ontwerp vir St. Pancras-stasie met sy toringspitse (1868-1874) blyk.
Die regentskap van koningin Victoria was daarnaas 'n tydperk van tegnologiese vooruitgang en asemberowende prestasies - en die begin van die spoorwegtydperk. Siviele ingenieurs het 'n beslissende rol by die ontwerp van strukture soos Paddington-stasie (1850-1854) gespeel. Gietyster en glas was gewilde boumateriale vir geboue soos Decimus Burton se konservatorium in Kew Gardens (1844-1848).
;20ste en 21ste eeu
Baie voorbeelde van 20ste eeuse argitektuur het nie onmiddellik byval gevind by die publiek nie, maar is eers dekades later gewaardeer soos die industriële boukuns van die 1920's en 1930's wat strukture soos die Hoover-fabriek in Western Avenue en die Battersea-kragsentrale (1939) opgelewer het. Berthold Lubetkin (1901-1990), 'n Russiese emigrant, het die ontwerpgroep ''Tecton'' in die lewe geroep wat onder meer deur Le Corbusier vir hul behuisingskompleks ''Highpoint Flats'' (1936) in Highgate, 'n voorbeeld van [[Internasionale Styl|Internasionale Styl-boukuns]], geprys is.
Na-oorlogse projekte in Londen was dikwels omstrede, soos Richard Seifert se veelverdieping-kantoorgebou ''Centre Point'' (1966) in Oxford-straat en Denys Lasdun se ''National Theatre'' (1967-1977) wat deel uitmaak van die South Bank-kompleks. In sommige dele van die stadsgebied is daar beperkings ten opsigte van die aantal verdiepings van nuwe projekte sodat die uitsig op bekende bakens soos St. Paul's-katedraal en ander historiese geboue nie belemmer word nie. Nogtans het ook in die historiese middestad 'n aantal wolkekrabbers soos [[Norman Foster]] se ''30 St Mary Axe'', wat intussen 'n ikoniese simbool van Londen geword het, en ''[[The Shard]]'' (2012) ontstaan wat met 72 verdiepings tans die rekord vir die hoogste gebou in Europa hou. Buiten die City of London is wolkekrabbers veral in Londen se tweede belangrikste finansiële distrik [[Canary Wharf]] opgerig.
Ander bekende voorbeelde van moderne argitektuur in Londen sluit ''City Hall'' in Southwark, die Britse Biblioteek (''British Library'') in Somers Town/Kings Cross en die O<small>2</small> Arena aan die Teemsoewer oos van Canary Wharf in.
<center><gallery>
Lêer:Highpoint detail.jpg|Highpoint I (1935)
Lêer:Centre Point London.jpg|Centre Point (1966)
Lêer:National Theatre, London.jpg|National Theatre (1976)
Lêer:30 St Mary Axe - The Gherkin from Leadenhall St - Nov 2006.jpg|30 St Mary Axe (2004)
Lêer:The O2.jpg|O<small>2</small> Arena (2007)
Lêer:Flickr - Duncan~ - The Shard at Sunset (1).jpg|The Shard (2012)
</gallery></center>
== Sport ==
;Sokker
Van die Engelse [[Premier League]] se suksesvolste [[Sokker|sokkerspanne]] is in London gebaseer. Ses van die 20 spanne wat in die 2014-15 seisoen in die Premier League gaan speel kom van Londen. Hierdie spanne is: [[Arsenal F.C.|Arsenal]], [[Chelsea FC|Chelsea]], [[Tottenham Hotspur]], [[West Ham United|West Ham]], Queens Park Rangers en Crystal Palace. Tweedeliga spanne Charlton Athletic en Fulham is ook van Londen.
;Rugby
Bekende Londense [[Rugby|rugbyspanne]] sluit Harlequins en Saracens in. Internasionale wedstryde word in die [[Twickenham-stadion]] gespeel.
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|London|Londen}}
'''Koördinate'''
* {{Koördinate|51|30|N|0|07|W}}
'''Media'''
* [http://www.youtube.com/watch?v=RkHr3B4-T50 ''youtube.com - Museum of London: history of the British capital'' {{en}}]
'''Fotogalerye'''
* [http://londonfromtherooftops.com ''James Burns: London from the Rooftops 2014'']
{{Hoofstede in Europa}}
[[Kategorie:Londen| ]]
{{Link FA|eu}}
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|nn}}
{{Link FA|pt}}
{{Link GA|be}}
{{Link GA|da}}
{{Link GA|de}}
{{Link GA|en}}
{{Link GA|es}}
{{Link GA|id}}
{{Link GA|ja}}
{{Link GA|no}}
| |||