Staat: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lyn 1:
[[Lêer:World borders geo hsi.png|duimnael|300px|'n Staatkundige kaart van die Wêreld]]
 
'n '''Staat''' is 'n organisasie wat [[gesag]] oor die [[bevolking]] binne 'n geografiese gebied uitoefen. Hulle verteenwoordig hierdie bevolking na buite en beskik oor magsmiddele ter verdediging van hul grondgebied en die handhawing van interne wet en orde.
 
'n Staat kan een van verskeie [[regering]]svorme hê, so is sommige state [[republiek]]e en ander [[monargie]]ë. Soms vorm 'n staat sy eie [[land]]. State kan ook saamwerk om 'n land te vorm, soos in die geval van die [[Verenigde State van Amerika]].
 
Die meeste lande het hulle eie gewapende magte, staatsdiens, regbank en polisie. Dit gebeur soms dat 'n staat (gedwonge of vrywillig) sy mag aan 'n ander staat oordra, of dat state deur 'n [[federasie|federale]] of [[konfederasie|konfederale]] verband 'n deel van hul mag aan 'n oorkoepelende staat oordra.
Lyn 11:
* 'n Grondgebied
* 'n Bevolking
* Politieke en wetlike organisasie (deur instellings wat die mag het om wette te maak en dit toe te pas)
 
=== Grondgebied ===
Die grondgebied bepaal die geografiese sone waar die staat sy bevoegdhede kan uitoefen. Een van die belangrikste funksies van 'n staat is om sy territorium af te baken. Dit geld op land, ter see, sowel as in die lug. Hierdie bepaling staan as die territorialiteitsbeginsel bekend.
 
Vir ouder state is die bepaling van grense nie 'n probleem nie. Vir nuwer state, wat hul grense byvoorbeeld na die koloniale periode gekry het, of nogselfs meer onlangs, wat deel van die [[Sowjetunie]] was, is dit egter nie so voor die hand liggend nie. Buiten dit word sekere elemente van afbakening gereeld betwis, wat tot vyandighede kan lei.
 
=== Bevolking ===
Die bevolking bestaanis uitdie onderdane van die staat. Hierdie onderdane bestaan uit een of meer volke of [[nasie]]s. Die begrip ''nasionaliteit'' word gebruik om aan te dui dat 'n persoon 'n onderdaan van 'n bepaalde staat is, ongeag of dié staat sy gesag oor 'n enkele of 'n aantal volke en nasies uitoefen.
 
Hoewel die Westerse wêreld van die 21ste eeu dit byna as vanselfsprekend beskou dat 'n staat één nasie saambind en verteenwoordig, is dit nie altyd die geval nie. Baie state, soos [[Suid-Afrika]], is meervolkige of plurale state. As 'n staat slegs een nasie saambind, word dit 'n nasionale of nasiestaat genoem.
 
=== Politieke en wetlike organisasie ===
Lyn 27:
 
==== Morele persoonlikheid ====
Die staat is 'n entiteit, voorsien van magte en regte, met 'n eie en onafhanklike bestaan t.o.v. sy lede, en in die besonder van sy bestuurdersbestuur. Die staat is permanent: die veranderinge wat by die samestelling daarvan mag opduik het geen invloed op sy bestaan of op die duur van sy besluite nie.
 
==== Soewereiniteit ====
'n Staat is soewerein as hy nie sy gesag van 'n ander sosiale organisasie ontvang nie, en daar geen ander sosiale groep is wat bokant dit gestel is nie. Die staat is soewerein, beide op internasionale gebied, enas in sy interne bestel. Soewereiniteit kan egter vrywillig ingeperk word. Dit is onder andere die geval by [[Niue]] en die [[Cookeilande]], wat [[Nieu-Seeland]] gevra het om hul buitelandse sake te reël.
 
As gevolg van sy soewereiniteit het die staat 'n monopolie op georganiseerde dwang, wat hy in die hande van sy howe, polisie en weermag plaas. Volgens [[Max Weber]] word die staat trouens gedefinieer deur sy monopolie op die wetlike aanwending van geweld.