Richard Wocke: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes)
Morne (besprekings | bydraes)
No edit summary
Lyn 1:
[[Beeld:Bloemfontein se ou stadsaal.jpg|duimnael|260px|links|Bloemfontein se ou stadsaal is in 1883 voltooi, maar in 1934 gesloop en deur die nuwe vervang.]]
 
[[Beeld:Richard Wocke Bloemfonteinse stadsraad.jpg|duimnael|regs|250px|Die Bloemfonteinse stadsraad omstreeks 1885. Wocke staan links. Die bouaannemer John Clark sit regs voor.]]
 
[[Beeld:NG kerk Brandfort 1886.jpg|duimnael|links|260px|Die NG kerk op Brandfort is op [[21 Januarie]] [[1887]] ingewy nadat Wocke reeds omstreeks 1883 daarvoor getender het.<ref> {{af}} Heese, dr. J.A. 1975. ''Eeufees Gedenkboek N.G. gemeente Brandfort 1875-1975''. Brandfort: NG Kerkraad.</ref>]]
 
[[Beeld:Wesleyaanse kerk Bloemfontein 1868.jpg|regs|270px|duimnael|Die Wesleyaanse kerk op Bloemfontein in 1868. Die man voor die kerkie is bes moontlik Wocke.<ref> {{af}} Schoeman, Karel. 1982. ''Vrystaatse Erfenis. Bouwerk en geboue in die 19de eeu''. Kaapstad, Pretoria, Johannesburg: Human & Rousseau.</ref>]]
 
[[Beeld:Bethaus-Langenbielau.jpg|links|250px|duimnael|Die eertydse bedehuis in Langenbielau, Wocke se geboortedorp in [[Silesië]] wat sedert 1945 deel is van [[Pole]] en bekendstaan as Bielawa.]]
 
[[Beeld:NG kerk Edenburg 1938.jpg|thumb|210px|regs|Die [[NG gemeente Edenburg]] se vorige kerk, ingewy in 1877, is in 1925 vergroot en opnuut ingewy, maar in die vyftigerjare gesloop en vervang deur 'n siersteengebou.]]
 
[[Beeld:NG kerk Boshof.jpg|duimnael|links|270px|[[NG gemeente Boshof|Boshof se NG kerk]]. Dis in 1874 opgerig en in 1913 vergroot. In 1954 is dit hernu tot hoe dit vandag lyk. Wocke was die oorspronklike argitek.]]
 
[[Lêer:NG Toringkerk Bloemfontein.jpg|duimnael|regs|210px|Die [[NG gemeente Bloemfontein]] se Tweetoringkerk, een van Wocke se bekendste ontwerpe.]]
 
[[Lêer:Nederduitse Gereformeerde Church Voortrekker Street - Philippolis-001.jpg|duimnael|regs|250px|Die [[NG gemeente Philippolis|NG kerk]] aan die bopunt van Voortrekkerstraat, [[Philippolis]]. Die gebou en perseel is op [[18 Julie]] [[1969]] as 'n nasionale gedenkwaardigheid verklaar.]]
 
[[Beeld:NG kerk Rouxville.jpg|thumb|regs|250px|Die kerkgebou van die [[NG gemeente Rouxville]] se hoeksteen is in 1879 gelê deur die eerste leraar, ds. [[Charles Morgan]].]]
 
'''Richard Carl George Theodor Wocke''' (Langenbielau, [[Silesië]], [[Pruise]], [[27 November]] [[1831]] – [[Bloemfontein]], [[24 April]] [[1890]]) was ’n Duitse meesterbouer en argitek wat verantwoordelik was vir onder meer talle kerkgeboue van die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk]] in die [[Vrystaat]].
Line 23 ⟶ 5:
 
== Herkoms ==
[[Beeld:Bethaus-Langenbielau.jpg|links|250px|duimnael|Die eertydse bedehuis in Langenbielau, Wocke se geboortedorp in [[Silesië]] wat sedert 1945 deel is van [[Pole]] en bekendstaan as Bielawa.]]
Wocke was die seun van Albert Carl Theodor Wocke en sy vrou, Ernestine von Wagenschüte. Hy het sy opleiding aan ’n bouskool in Duitsland ontvang, maar weggeloop omdat dit hom verveel het, en hom aan die Kaap gevestig nadat die skip waarop hy onderweg was, by [[Kaap Agulhas]] gestrand het. (Die bronne vermeld nie waarheen hy op pad was nie.) Hy het blykbaar enkele jare lank in [[Kaapstad]] opleiding as pleisteraar en steenlêer gekry onder die mentorskap van die Duits gebore argitek [[Carl Otto Hager]], wie se robuuste, Neo-Gotiese styl van kerke hy as ontwerper oorgeneem het.
 
== Eerste jare in die Vrystaat ==
[[Beeld:Wesleyaanse kerk Bloemfontein 1868.jpg|regs|270px|duimnael|Die Wesleyaanse kerk op Bloemfontein in 1868. Die man voor die kerkie is bes moontlik Wocke.<ref> {{af}} Schoeman, Karel. 1982. ''Vrystaatse Erfenis. Bouwerk en geboue in die 19de eeu''. Kaapstad, Pretoria, Johannesburg: Human & Rousseau.</ref>]]
In Oktober 1865 het Wocke sy dienste in ''De Tijd'' in [[Bloemfontein]] as boumeester en argitek geadverteer. Hy "ontwerpt Plannen voor alle soorten van Gebouwen en neemt ook de uitvoering derzelve aan", luidens die beriggie. Dié beskeie bekendmaking is, volgens [[Karel Schoeman]], die begin van argitektuur in die Vrystaat.
 
Line 37 ⟶ 21:
 
== Kerkargitek ==
[[Lêer:Nederduitse Gereformeerde Church Voortrekker Street - Philippolis-001.jpg|duimnael|regs|250px|Die [[NG gemeente Philippolis|NG kerk]] aan die bopunt van Voortrekkerstraat, [[Philippolis]]. Die gebou en perseel is op [[18 Julie]] [[1969]] as 'n nasionale gedenkwaardigheid verklaar.]]
 
[[Beeld:NG kerk Brandfort 1886.jpg|duimnael|links|260px|Die NG kerk op Brandfort is op [[21 Januarie]] [[1887]] ingewy nadat Wocke reeds omstreeks 1883 daarvoor getender het.<ref> {{af}} Heese, dr. J.A. 1975. ''Eeufees Gedenkboek N.G. gemeente Brandfort 1875-1975''. Brandfort: NG Kerkraad.</ref>]]
 
[[Beeld:NG kerk Edenburg 1938.jpg|thumb|210px|regs|Die [[NG gemeente Edenburg]] se vorige kerk, ingewy in 1877, is in 1925 vergroot en opnuut ingewy, maar in die vyftigerjare gesloop en vervang deur 'n siersteengebou.]]
 
[[Beeld:NG kerk Boshof.jpg|duimnael|links|270px|[[NG gemeente Boshof|Boshof se NG kerk]]. Dis in 1874 opgerig en in 1913 vergroot. In 1954 is dit hernu tot hoe dit vandag lyk. Wocke was die oorspronklike argitek.]]
 
[[Beeld:NG kerk Rouxville.jpg|thumb|regs|250px|Die kerkgebou van die [[NG gemeente Rouxville]] se hoeksteen is in 1879 gelê deur die eerste leraar, ds. [[Charles Morgan]].]]
 
Ná die Anglikaanse en Wesleyaanse kerk was hy veral in aanvraag vir kerkbou, maar het sy verdere skeppings meer aangesluit by die smaak van die tyd. In die 1870's was hy verantwoordelik vir die ontwerp van talle kerkgeboue van die NG Kerk, onder meer op [[Philippolis]] (1871) en [[Boshof]] (1872), en daarna [[Edenburg]] (1877) en [[Rouxville]] (1881), waarvan net Philippolis se kerk vandag min of meer onveranderd staan, hoewel dit intussen vergroot en die kort, stomp toring verhoog is. Foto's toon hierdie kerkgeboue as die gebruiklike saal- of kruiskerke met die ewe gebruiklike lansetboogvensters, maar met goeie verhoudings tussen die onderdele en 'n aangename geheelindruk van suiwerheid sonder strakheid, soliditeit sonder swaarheid. Ook in die ou kerk op Smithfield is daar in 1880 deur Wocke "veranderingen en verbeteringen" aangebring, "in plaats van ongeschilderde balken en wanden zagen wij die versierd zooals de schilders van den heer Wocke dit alleen kunnen doen, in de plaats van de ouderwetsche vensters zagen wij versierde en smaakvolle. In plaats van de oude lantaarnen met kaarsen, viel ons oog op een prachtig stel lampen." Hiernaas het hy dit ook voorsien van 'n toring wat lank 'n aantreklike landmerk sou wees, totdat die hele gebou gesloop en vervang is deur ’n Neo-Bisantynse gebou van sierstene.
 
Line 44 ⟶ 38:
 
== Tweetoringkerk ==
[[Lêer:NG Toringkerk Bloemfontein.jpg|duimnael|regs|210px|Die [[NG gemeente Bloemfontein]] se Tweetoringkerk, een van Wocke se bekendste ontwerpe.]]
 
Nadat hy sowat 10 jaar as meesterbouer en argitek in die Vrystaatse hoofstad gewerk het, het hy die [[NG gemeente Bloemfontein|Tweetoringkerk]] (1880) gebou volgens ’n aangepaste plan van W.B. Hays<ref> {{en}} [http://www.visi.co.za/content/article/123/24-hours-in-bloemfontein 24 Hours in Bloemfontein]. URL besoek op 19 Januarie 2015.</ref>. Met die groei van Bloemfontein se bevolking het die eerste kerkgeboutjie te klein geword. In 1872 is besluit om 'n nuwe kerk te bou. 'n Kompetisie vir 'n kerkontwerp met 'n prysgeld van £100 is uitgeskryf. Agt inskrywings is ontvang. Die wenontwerp van die argitek William Bennett Hays het voorsiening gemaak vir 'n gebou in die Middeleeuse Duitse styl met twee torings van 106 vt. hoog. Die aanvaarbaarste tender van £33 500 vir die uitvoering van Hays se ontwerp in sandsteen was egter bo die geldelike vermoë van die gemeente. Boonop was die boukommissie bewus daarvan dat "de zandsteen hier verkrijgbaar van zeer twijfelachtige waarde is", het die leraar, ds. Gustav Radloff, later verklaar. Gevolglik is besluit op 'n gewysigde ontwerp van die Duitse boumeester Richard Wocke, wat voorsiening gemaak het vir 'n eenvoudiger en goedkoper gebou van £17 500 in 'n "modern Romeinschen stijl" wat sitplek aan 810 mense kon verskaf. Die hoeksteen van die gebou is op [[10 Mei]] [[1878]] deur pres. [[J.H. Brand]] in die teenwoordigheid van 'n reuseskare gelê.<ref> {{af}} [http://www.klipkerk.co.za/index.php/inligting Die geskiedenis van die NG gemeente Bloemfontein]. URL besoek op 19 Januarie 2015.</ref><ref> {{en}} [http://www.artefacts.co.za/main/Buildings/bldgframes.php?bldgid=8958&archid=1923 Besonderhede oor die kerk op Artefacts.co.za]. URL besoek op 19 Januarie 2015.</ref>
 
Line 49 ⟶ 45:
 
== Goewermentskantore en stadsaal ==
[[Beeld:Bloemfontein se ou stadsaal.jpg|duimnael|260px|links|Bloemfontein se ou stadsaal is in 1883 voltooi, maar in 1934 gesloop en deur die nuwe vervang.]]
 
Die ander groot Bloemfonteinse bouwerk van die sewentigerjare, die nuwe Goewermentskantore en Raadsaal in President Brandstraat (1876), is ook aan Wocke toevertrou, en ook dit was 'n eenvoudige gebou - 'n lang, E-vormige eenverdiepingstruktuur agter 'n oordekte stoep, wat trefkrag gekry het deur middel van 'n toring, in hierdie geval 'n vierkantige wat in die middel van die fasade geplaas is, met 'n besonder steil, hoë dak, bo afgeplat en met 'n reling afgesluit. Die Goewermentsgebou met sy toring het die uitsig langs Maitlandstraat ewe treffend afgesluit as die Tweetoringkerk in die geval van Kerkstraat, en voor die voltooiing van die kerk is dit "the most striking building in the town" genoem: "It is the wonder of the country, and every stranger is called upon to admire it".1" Die toring was nie 'n besonder aantreklike struktuur nie, en bowendien was dit heeltemal buite verhouding tot die gebou sodat die geheel met 'n tekenhaak vergelyk is. Toe die Goewermentskantore in 1895 met 'n tweede verdieping vergroot is, het "gebou en toring mekaar gevind en 'n veel meer bevredigende geheel uitgemaak", volgens Karel Schoeman.