Wysiging soos op 21:35, 20 Desember 2014 wysig Morne (besprekings \| bydraes) 86 133 edits →‎Primêre en sekondêre onderwysinstellings ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 06:15, 28 Januarie 2015 wysig maak ongedaan Naudefj (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 71 386 edits No edit summary Nuwer wysiging →
Lyn 20: \| oppervlakvoetnotas = <ref name=census2011>Som van die hoofplekke [http://census2011.adrianfrith.com/place/264003 Rhini] (uitgespreek "Gini") en [http://census2011.adrianfrith.com/place/264004 Grahamstad] tydens die 2011-sensus.</ref> \| oppervlak_totaal_km2 = 65.1 \| hoogte_m = \| bevolking_totaal = 67264 \| bevolking_soos_op = 2011 Lyn 42: \| poskode2 = 6140 \| skakelkode = 048 \| sensuskode = \| webwerf = [http://www.makana.gov.za/ Makana Munisipaliteit] }} Lyn 51: == Klimaat == Grahamstad is by die kruispunt van vier klimaatstreke geleë wat tot die wisselvallige weerspatrone in die gebied bydra. Weerverskynsels, wat met die vier seisoene verbind word, tree soms op 'n enkele dag in. Nogtans is Grahamstad se [[klimaat]] gematig met gemiddelde jaarlikse temperature van tussen 9 en 23 °C. Die warmste maande is Desember tot Maart, die koudste Junie tot Augustus. 'n Buitengewone [[flora]] het danksy die besondere klimaattoestande ontwikkel. Met die uitsondering van woestynplante word alle belangrike Suid-Afrikaanse plantegroeisones (biome) binne 'n radius van 150  km van Grahamstad aangetref. Vier van hierdie biome grens regstreeks aan die stadsgebied: Kaapse [[fynbos]], Karoo- of halfwoestynflora, subtropiese gewasse en grasvelde (suur- en soetvelde). == Geskiedenis == === Stigting en vroeë geskiedenis === [[Beeld:Grahamstad Katedraal vooraansig.jpg\|~~thumb~~duimnael\|links\|Die Anglikaanse katedraal van St. Michael en St. George se toring is 46  m hoog.]] Grahamstad is in [[1812]] as 'n militêre voorpos deur luit.kol. [[John Graham]] in opdrag van die destydse goewerneur van die Kaapkolonie, Sir [[John Cradock]], gestig. Met vaandrig Stockenström, die latere landdros van [[Graaff-Reinet]], as gids het Graham en die ander lede van sy regiment geskikte liggings vir 'n reeks forte in die grensgebied langs die [[Groot-Visrivier]] bepaal. Die rivier het as nuut verklaarde grenslyn tussen die Britse koloniale gebied en die Xhosa-stamland gedien. 'n Monument naby Grahamstad se katedraal markeer die plek waar Graham en Stockenström onder 'n mimosaboom gerus en die plek vir die bou van die nuwe militêre hoofkwartier bepaal het. Line 73 ⟶ 72: === Stad van wetenskap en onderwys === [[Lêer:Grahamstad Rhodes-universiteit.jpg\|~~thumb~~duimnael\|regs\|Administrasiegebou van die Rhodes-universiteit]] Danksy die stigting van 'n verskeidenheid skole in die laat 19de eeu en die opening van die Rhodes-universiteit in die vroeë 20ste eeu het Grahamstad tot 'n belangrike opvoedkundige sentrum vir die hele land ontwikkel. Met sy talle kerke het dit daarnaas steeds as godsdienstige sentrum gefungeer, terwyl dit vir die boeregemeenskappe in die omgewing as handelsplek gedien het. Godsdiens en handel speels steeds 'n belangrike rol in die lewe van sy bewoners, maar danksy die universiteit en sy navorsingsinstellings, asook meer as eenhonderd skole en ander opvoedkundige instellings is Grahamstad vandag hoofsaaklik 'n stad van wetenskap en onderwys. Line 80 ⟶ 79: Grahamstad fungeer daarnaas as setel vir die Munisipale Raad van Makana. Hierdie munisipaliteit, wat in Desember 2000 gevorm is, sluit naas Grahamstad ook omliggende nedersettings soos [[Alicedale]], Carlisle-brug, [[Fort Brown (Oos-Kaap)\|Fort Brown]], [[Riebeek-Oos]], [[Salem, Oos-Kaap\|Salem]], Seven Fountains en [[Sidbury]] in. Die veertigduisend stemgeregtigdes in die gebied word deur 'n uitvoerende burgemeester en 'n raad met 24 lede onder leiding van 'n munisipale bestuurder verteenwoordig. == Perswese == [[Lêer:~~Grahamstad_Grocotts_Mail~~Grahamstad Grocotts Mail-gebou.jpg\|~~thumb~~duimnael\|regs\|200px\|''Grocott's Mail''-gebou]] Grahamstad het 'n belangrike rol in die geskiedenis van die Suid-Afrikaanse perswese en veral in die stryd om persvryheid gespeel. [[Thomas Pringle]] en John Fairbairn, die uitgewers van die plaaslike ''Commercial Advertiser'', het geweier om hul dagblad, wat in [[1824]] die eerste keer verskyn het, aan die sensuur van die koloniale owerheid te onderwerp. Ná 'n vier jaar lange stryd is die fundamentele reg op persvryheid in die Kaapkolonie in 'n wet verskans. Die eerste nuusblad buite [[Kaapstad]] is vanaf [[30 September]] [[1831]] in Grahamstad uitgegee. Louis Henri Meurant (~~1811-1893~~1811–1893, ook bekend onder sy pennaam [[Klaas Waarzegger]]) se ''[[Grahamstown Journal\|The Graham's Town Journal]]'', wat tot [[1920]] verskyn het toe dit ingelyf is by ''[[Grocott's Mail]]'', is die eerste van elf [[koerant]]e wat hier in die tydperk tussen 1831 en [[1871]] begin is. Terwyl die meeste van hulle bankrot gespeel en net tydelik 'n opvolger gekry het, het die ''Eastern Star'' van die redakteurs George en Thomas Sheffield bly voortbestaan tot [[30 September]] [[1887]]. Die koerant is daarna na die nuutgestigte [[Johannesburg]] geskuif om die voorloper van ''The Star'' te word wat vanaf [[1 Julie]] [[1889]] aan die [[Witwatersrand]] uitgegee is. Meurant het sy ''Graham's Town Journal'' in 1838 aan sy vennoot Robert Godlonton (~~1794-1884~~1794–1884, vennoot sedert 1834) verkoop, maar ses jaar later, op 12 Julie 1844, weer sy eie weekblad begin, ''Het Kaapsche Grensblad''. Die leserbriewe, wat in dié koerant verskyn het, is deels deur Meurant self onder snaakse skuilname soos ''Elsie Beusemstok'' geskryf en is tans 'n waardevolle bron vir taalkundiges wat vroeë taalvorme van [[Afrikaans]] bestudeer.<ref>Edith H. Raidt: ''Afrikaans en sy Europese Verlede. Derde hersiene en uitgebreide uitgawe''. Kaapstad: Nasou Beperk 1991, bl. 161</ref> == Onderwys == === Primêre en sekondêre onderwysinstellings === Grahamstad huisves naas die Rhodes-universiteit ook baie skole en is die enigste stad in Suid-Afrika wie se primêre handelsektor die onderwys is. Terwyl hierdie statistiek sekerlik 'n gevolg is van die hoë skoolgelde van die privaatskole en die relatiewe klein bevolking, het dit 'n merkwaardige aantal skole per capita. Van hierdie is 'n paar van die meer bevoorregte skole hieronder gelys: Line 110 ⟶ 109: \| Privaat \|- \| Graeme College (Aanvanklik bekend as die Grahamstown State School en later -– tot 1939 -– Victoria Boys' High School) \| 1873 \| Niekerklik Line 184 ⟶ 183: === Tersiêre onderwysinstellings === [[Lêer:Upload rhodes.jpg\|~~right~~regs\|upright\|~~thumb~~duimnael\|Die bekende [[Herbert Baker]] kloktoring van die Universiteit Rhodes]] Die [[Rhodes-universiteit]], wat in [[1904]] gestig is, het tot een van die mees vooraanstaande tersiêre instellings in Suid-Afrika ontwikkel. Die universiteit het tans sowat 6 000 studente. Line 191 ⟶ 190: In 1904 het die universiteitskollege van die St. Andrews-kampus na die Drostdy-gebou verhuis. Destyds was sewe professore by die kollege betrokke, terwyl studentegetalle ondanks die ekonomiese moeilikhede, wat in die vroeë 20ste eeu ondervind is, stewig gegroei het. In 1947 is die besluit geneem om die kollege tot 'n onafhanklike universiteit op te gradeer, en vier jaar later, op 10 Maart 1951, is die Rhodes-universiteit amptelik ingewy. == Bekende boorlinge == * [[Thomas Scanlen]] -– derde eerste minister van die [[Kaapkolonie]]. * Sir [[Basil Schonland]] -– fisikus en akademikus. == Fotogalery == <gallery> Beeld:NG kerk Grahamstad 2012.jpg\|Die [[NG gemeente Grahamstad]] is by die [[NG gemeente Albanie]] ([[Riebeek-Oos]]) [[Lys van ingelyfde NG gemeentes\|ingelyf]], maar die gemeente se setel is dié kerkgebou in Grahamstad. Line 227 ⟶ 226: \|Noord = [[Fort Beaufort]] 69 km \|Noordoos = [[King William's Town]] 111km \|Oos = [[Peddie]] 65  km <br />[[Oos-Londen]] 152 km \|Suidoos = [[Port Alfred]] 54 km \|Suid = [[Bathurst]] 40 km \|Wes = \|Noordwes = [[Somerset-Oos]] 129 km \|Suidwes = [[Port Elizabeth]] 133 km }} ''Nota'': Afstande per teerpad gemeet<ref>[http://www.saexplorer.co.za/south-africa/distance/grahamstown_distance.asp SA Explorer -– Grahamstad afstande]</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} Line 243 ⟶ 242: {{CommonsKategorie\|Grahamstown}} == Sien ook == * [[Fort Selwyn]] * [[Bybelmonument]] * [[NG gemeente Grahamstad]] * [[NG gemeente Albanie]]

Grahamstad: Verskil tussen weergawes