Tang-dinastie: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
sjabloon
+ Inligtingskas
Lyn 1:
{{Infoboks Voormalige Land
[[Lêer:Tang Dynasty circa 700 CE.png|thumb|Die Tang-dinastie omstreeks 700 n.C.]]
|native_name = 唐朝
Die '''Tang-dinastie''' (唐朝, ''Táng cháo''; [[618]]–[[907]] n.C.) was ’n [[Sjina|Sjinese]] dinastie wat voorafgegaan is deur die [[Sui-dinastie]] en opgevolg is deur die [[Vyf Dinastieë en Tien Koninkryke]]. Dit is deur die Li-familie gestig wat die mag oorgeneem het tydens die agteruitgang en val van die Sui-dinastie. Die dinastie is vir ’n kort ruk onderbreek toe keiserin [[Wu Zetian]] beslag op die troon lê en die Tweede Zhou-dinastie (8 Oktober 690 – 3 Maart 705) afkondig. Sy was Sjina se enigste keiserin wat uit eie reg regeer het.
|conventional_long_name = Tang-dinastie
|common_name = Tang
|continent=Asië
|region1=Oos-Asië
|region2=
|country=
|era=Antieke tydperk
|status=State unie
|year_start = 618
|year_end = 907
|date_start = 18 Junie
|date_end = 1 Junie
|event_start = Stigting
|event_end = Abdikasie tot Later Liang
|p1 = Sui-dinastie
|flag_p1 =
|s1 = Vyf Dinastieë en Tien Koninkryke
|flag_s1 =
|image_flag =
|image_coat =
|image_map = Tang Dynasty circa 700 CE.png
[[Lêer:Tang|image_map_caption Dynasty= circa 700 CE.png|thumb|Die Tang-dinastie omstreeks 700 n.C.]]
|national_motto =
|national_anthem =
|capital = [[Chang'an]] (618–904)<br />[[Luoyang]] (684–705; 904–907)
|common_languages = [[Sjinees|Middel-Sjinees]]
|government_type = Monargie
|title_leader = Keiser
| year_leader1=618–626 |leader1=Gaozu <small>(eerste)</small>
| year_leader2=904–907 |leader2=Al <small>(laaste)</small>
| year_leader3= |leader3=
| year_leader4= |leader4=
| year_leader5= |leader5=
| year_leader6= |leader6=
|legislature =
|religion = [[Boeddhisme]]<br />Taoïsme<br />Konfusianisme<br />Sjinese volksreligie
|house1 =
|house2 =
|stat_year1=715
|stat_area1=5400000
|stat_pop1=
|stat_year2=866
|stat_area2=3700000
|stat_pop2=
|stat_year3=7de eeu
|stat_area3=
|stat_pop3=50000000
|stat_year4=9de eeu
|stat_area4=
|stat_pop4=80000000
|currency = Sjinese munte en banknote
|footnotes =
}}
 
Die '''Tang-dinastie''' ([[Sjinees]]: 唐朝, ''Táng cháo''; [[618]]–[[907]]&nbsp;n.C.) was ’n [[Sjina|Sjinese]] dinastie wat voorafgegaan is deur die [[Sui-dinastie]] en opgevolg is deur die [[Vyf Dinastieë en Tien Koninkryke]]. Dit is deur die Li-familie gestig wat die mag oorgeneem het tydens die agteruitgang en val van die Sui-dinastie. Die dinastie is vir ’n kort ruk onderbreek toe keiserin [[Wu Zetian]] beslag op die troon lê en die Tweede Zhou-dinastie (8&nbsp;Oktober&nbsp;690 – 3&nbsp;Maart&nbsp;705) afkondig. Sy was Sjina se enigste keiserin wat uit eie reg regeer het.
==Geskiedenis==
 
== Geskiedenis ==
Die Tang-dinastie, waarvan Chang'an (die hedendaagse [[Xi'an]]) die hoofstad was – dit was destyds die stad met die grootste bevolking in die wêreld – word algemeen beskou as ’n hoogtepunt in die Sjinese beskawing. Dit was ’n goue era van kosmopolitiese kultuur. Die gebied, wat deur die militêre veldtogte van die vroeë heersers bekom is, was byna net so groot soos dié van die [[Han-dinastie]]. In twee sensusse in die [[7de eeu|7de]] en die [[8ste eeu]] raam die Tang-rekords die bevolking op sowat 50&nbsp;miljoen.{{sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|p=91}}{{sfn|Ebrey|1999|pp=111, 141}} Terwyl die sentrale regering aan die agteruitgaan was in die [[9de eeu]] en nie in staat was om ’n akkurate sensus te hou nie, word geraam dat die bevolking teen dié tyd tot sowat 80&nbsp;miljoen gegroei het.{{sfn|Du|1998|p=37}}{{sfn|Fairbank|Goldman|2006|p=106}} Met so ’n groot bevolking kon die dinastie professionele en dienspligtige leërs van honderdduidende troepe bymekaarmaak om klaar te speel met nomadiese magte in die oorheersende Binne-[[Asië]] en aan die handelsroetes van die [[Syroete]]. Verskeie koninkryke en state het heffings aan die Tang-hof betaal, en die Tang het ook beheer oor verskeie kleiner streke uitgeoefen deur middel van ’n protektoraatstelsel. Benewens sy politieke mag het die Tang ’n groot kulturele invloed gehad op naburige state soos [[Korea]], [[Japan]] en [[Viëtnam]].
 
Line 11 ⟶ 66:
Terwyl die sentrale regering mag begin verloor het oor die verskeie streke van die dinastie, het struik- en seerowery toegeneem. Daarby was daar groot vloede waarin tienduisende mense omgekom het en ’n uiters swak oes in 873; in sommige gebiede was dit net die helfte van vorige jare en dit het gelei tot nog tienduisende se dood weens verhongering.{{sfn|Bowman|2000|p=105}} Terwyl die Tang vroeër kon vergoed vir sulke rampe, was hulle in die 9de eeu hulpeloos.
 
== Val van die dinastie ==
Benewens natuurrampe en die ''jiedushi'' wat al hoe groter mag gekry het, het die [[Huang Chao]]-rebellie (874–884) die Tang geskud en het rowers klein leërs gevorm wat die platteland deurkruis het met onwettige sout; hulle het handelaars in lokvalle gelei en selfs ommuurde stede aangeval.{{sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|p=108}}
 
[[Taizu van Latere Liang|Zhu Wen]], ’n soutsmokkelaar, het hom aan die Tang-magte oorgegee. Deur hulle teen die smokkelaars te help het hy ’n paar agtereenvolgende militêre bevorderings gekry.{{sfn|Needham|1986c|pp=320–321, footnote h}} In 907 het die Tang-dinastie tot ’n einde gekom toe Zhu Wen, teen dié tyd ’n militêre goewerneur, die laaste keiser, [[Keiser Ai van Tang|Ai]], afsit en die troon vir homself opeis as keiser Taizu. Hy het die Latere Liang-dinastie gestig, wat die begin was van die tydperk van die Vyf Dinastieë en Tien Koninkryke. ’n Jaar later het Zhu Wen keiser Ai vergiftig.
 
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
 
== Bronne ==
* Bowman, John S. (2000), ''Columbia Chronologies of Asian History and Culture'', New York: Columbia University Press
* Du, Wenyu (1998), ''Tang Song Jingji Shili Bijiao Yanjiu'' [Comparative Study of Tang and Song Dynasty's Economic Strength], Navorsing in die Sjinese Ekonomiese Geskiedenis 1998 (4), ISSN 1002-8005[dead link]
* Ebrey, Patricia Buckley (1999), ''The Cambridge Illustrated History of China'', Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-66991-X (sagteband).
* Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006), ''East Asia: A Cultural, Social, and Political History'', Boston: Houghton Mifflin, ISBN 0-618-13384-4
* Fairbank, John King; Goldman, Merle (2006) [1992], ''China: A New History'', Cambridge: MA; Londen: The Belknap Press of Harvard University Press, ISBN 0-674-01828-1
* Needham, Joseph (1986a), ''Science and Civilization in China'': Volume 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth, Taipei: Caves Books
* Yu, Pauline (Desember 1998), "Charting the Landscape of Chinese Poetry", ''Chinese Literature: Essays, Articles, Reviews'', pp. 71–87
 
== Eksterne skakels ==
* [http://www.metmuseum.org/toah/hd/tang/hd_tang.htm Die Tang-dinastie] by die Metropolitan-kunsmuseum
* [http://etext.virginia.edu/chinese/frame.htm "Home of 300 Tang Poems"], Universiteit van Virginia
* {{CommonsKategorie-inlyn|Tang dynasty}}
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http://en.wikipedia.org/wiki/Tang_dynasty Engelse Wikipedia]
 
{{Sjinese keiserlike dinastieë}}
 
[[Kategorie:Sjinese dinastieë]]