Eben Dönges: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k DEFAULTSORT met spesiale karakters
Lyn 7:
| termyneinde2 = 24 Februarie 1967
| president2 = [[C.R. Swart|Adv. Blackie Swart]] (’61 - ’67)
| eersteminister2 = [[Hendrik Verwoerd|Dr. Hendrik Verwoerd]]<br />[[John Vorster]]
| monarg2 = [[Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk|Elizabeth II]] (tot ’61)
| vise2 =
| voorganger2 = [[Jozua François Naudé|Tom Naudé]]
| opvolger2 = [[Nic Diederichs|Dr. Nic Diederichs]]
| geboortedatum = 8 Maart 1898
 
| geboortejaar = <!-- Jaartal, bv. 1950 -->
| geboortemaand = <!-- Maandtal, bv. 12 -->
Line 26 ⟶ 25:
| termyneinde = 13 September 1966
| president = [[C.R. Swart|Adv. Blackie Swart]]
| vise =
| voorganger = [[Hendrik Verwoerd|Dr. Hendrik Verwoerd]]
| opvolger = [[John Vorster]]
Line 32 ⟶ 31:
| termynaanvang3 = 4 Junie 1948
| termyneinde3 = 20 Oktober 1958
| monarg3 = [[George VI van die Verenigde Koninkryk|George VI]]<br />[[Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk|Elizabeth II]] (tot ’61)
| eersteminister3 = [[D.F. Malan|Dr. Daniel Malan]]<br />[[J.G. Strijdom|Johannes Strijdom]]<br />[[Hendrik Verwoerd|Dr. Hendrik Verwoerd]]
| vise3 =
| voorganger3 = Harry Gordon Lawrence
| opvolger3 = [[Jozua François Naudé|Tom Naudé]]
| eggenoot = Johanna Cathatina Louisa (Billie) Schoeman
| kinders = Twee dogters
| alma_mater = [[Universiteit Stellenbosch|Victoria-kollege]]<br />[[Universiteit van Londen]]<br />[[Universiteit van Suid-Afrika|Unisa]]
| religie = [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|Nederduits Gereformeerd]]
| handtekening =
}}
 
'''Theophilus Ebenhaezer (Eben) Dönges''' ([[Klerksdorp]], [[Transvaal]], [[8 Maart]] [[1898]] - [[Kaapstad]], [[10 Januarie]] [[1968]]) was ’n [[Suid-Afrika]]anse politikus, koerantman, advokaat en kultuurleier.
 
== Vroeë lewe ==
Line 54 ⟶ 53:
 
== Toetrede tot die politiek ==
[[Lêer:Suid-Afrikaanse kabinet 1958.jpg|thumbduimnael|regs|300px|Die Suid-Afrikaase kabinet in 1958. Voor: dr. [[Eben Dönges]], [[Paul Sauer]], dr. [[Hendrik Verwoerd]], dr. [[E.G. Jansen]], adv. [[C.R. Swart]], adv. [[Eric Louw]]. Agter: J.J. Serfontein, M.D.C. de Wet, dr. A.J.R. van Rhijn, sen. [[Jan de Klerk]], [[Ben Schoeman]], [[PK le Roux]], adv. F.C. Erasmus en [[Tom Naudé]].]]
 
Benewens sy dubbele redaksionele betrokkenheid is hy ook in 1924 in [[Pretoria]] tot die Transvaalse balie toegelaat en nadat hy sy werk by ''[[Die Burger]]'' bedank het, is hy in 1927 tot die Kaapse balie toegelaat. Van 1929 tot 1939 het hy as deeltydse regsadviseur vir die Kaapse Provinsiale Administrasie opgetree, hoewel hy reeds in 1937 tot die Vrystaatse Afdeling van die Hooggeregshof toegelaat is. In 1939 het hy senior advokaat geword en tot 1948 gepraktiseer. Hy was een van enkele Suid-Afrikaners wat ’n saak voor die Geheime Raad in Londen behartig het. Tesame met sy regswerk was hy ook deeltydse lektor in die regte aan die [[Universiteit van Stellenbosch]], waar hy die uitleg van wette gedoseer het en gespesialiseer het in die maatskappyreg.
Line 60 ⟶ 59:
Tydens die politieke samesmelting in 1934 tussen genls. [[J.B.M. Hertzog]] en [[J.C. Smuts]] het hy die leiding van dr. [[D.F. Malan]] gevolg en met die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1938|algemene verkiesing in 1938]] die NP as kandidaat vir [[Hoopstad (kiesafdeling)|Hoopstad]] verteenwoordig, maar met 402 stemme teen J.H. Viljoen van die [[Verenigde Party|VP]] verloor.
 
Dönges was betrokke by verskeie aspekte van die politieke woelinge gedurende die [[Tweede Wêreldoorlog]]. Hy was onder meer lid van ’n kommissie wat deur die [[Afrikaner-Broederbond|AB]] aangewys is en onder voorsitterskap van prof. L.J. du Plessis op 4 November 1939 byeengekom het om ’n konsepgrondwet vir ’n toekomstige republiek op te stel. Die dokument het later groot spanning tussen die AB, die [[Herenigde Nasionale Party]] (Volksparty) en die [[Ossewa-Brandwag]] (OB) tot gevolg gehad.
 
In 1941, ná die uittrede van Hertzog en [[N.C. Havenga]] uit die politiek, het Dönges as kandidaat van die HNP in [[Fauresmith (kiesafdeling)|Fauresmith]] (Havenga se setel) gestaan en P.P. Swanepoel van die [[Afrikanerparty]] (AP) beslissend met 1&nbsp;580 stemme verslaan. In 1943 het hy teen twee kandidate gewen met ’n meerderheid van 2&nbsp;028 stemme. As parlementariër in die opposisiebanke het Dönges vinnig opgang gemaak en hom onderskei as die HNP se hoofwoordvoerder oor finansies. Hy het ook ’n belangrike bydrae in gekose komitees gelewer, soos die een wat ondersoek ingestel het na die "Duitse dokumente" en die Denk-geval en gehandel het oor kontak tussen Nasionaaldenkendes in Suid-Afrika en Duitsland tydens die Tweede Wêreldoorlog.
Line 74 ⟶ 73:
|19 Maart 1941||3&nbsp;516||63,9%||P.P. Swanepoel (AP)||1&nbsp;580
|- align=right
|1943||3&nbsp;866||60,2%||A.J. Tromp (VP)<br />J.S. Els (AP)||2&nbsp;028
|}
 
Line 102 ⟶ 101:
|}
 
Met die bewindsaanvaarding van die HNP na die oorwinning op 26 Mei 1948 is Dönges in die kabinet opgeneem as Minister van Binnelandse Sake en van Pos- en Telegraafwese. Laasgenoemde portefeulje is egter die jaar daarop vervang metdeur dié van Mynwese wat hy tot 1950 behartig het. Daarna het hy slegs Binnelandse Sake gehanteer tot 1958, toe hy as Minister van Finansies aangewys is. Hy het dié portefeulje beklee tot en met sy uittrede in 1967.
 
== Amper Eerste Minister ==
Line 117 ⟶ 116:
 
== Gesinslewe en laaste jare ==
[[Lêer:The State Funeral of Dr. T. E. Donges 03Jan1968.jpg|thumbduimnael|leftlinks|250px|Die staatsbegrafnis van dr. Dönges]]
Op sportgebied het Dönges graag [[rugby]], [[tennis]], [[krieket]] en [[gholf]] gespeel. As student was hy die kaptein van die [[Universiteit van Stellenbosch]] se krieketspan en later ook ’n paar jaar lank kaptein van die parlement se krieketspan.
 
Dönges is op [[10 Januarie]] [[1968]] ná agt maande in die Groote Schuur-hospitaal oorlede. Hy is met staatseerbetoon vanuit die [[Groote Kerk]] in Kaapstad, waar hy vir sessie jaar as diaken en ouderling gedien het, op 15 Januarie 1968 begrawe met die teraardebestelling in Stellenbosch.
 
In 1959 het die Universiteit van Stellenbosch aan hom ’n ere-LL.D.-graad toegeken. In 1969, ’n jaar na sy dood is sy nagedagtenis geëer deur ’n afbeelding van hom wat op die eenrandmuntstuk van daardie jaar aangebring is. In [[Kraaifontein]] is die [[Hoërskool Eben Dönges]] na hom genoem en op [[Bothaville]] die [[Primêre Skool Eben Dönges]]. Op [[Worcester]] is die Eben Dönges-hospitaal (nou die Worcester-hospitaal) ook na hom genoem. In [[Benoni]] is daar ’n [[Voortrekkers (organisasie)|Voortrekkerkommando]] wat sy naam dra.
Line 127 ⟶ 126:
 
== Werke gepubliseer ==
[[Lêer:R1 Eben Dönges.jpg|thumbduimnael|rightregs|200px|Eenrandmuntstuk met die profiel van dr. Dönges.]]
* ''The liability for safe carriage of goods in Roman Dutch law'' (1928)
* ''Municipal law'' (1940) saam met regter L. de V. van Winsen
Line 138 ⟶ 137:
{{Verwysings}}
 
* {{cite book |last=Swart |first=M.J. |coauthors=Venter, W.J. |editor=Beyers, C.J. |title=[[Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek]] |origdate= |origyear=1987 |format=Hardeband |publisher=Chris van Rensburg nms. die RGN |location=Pretoria |language=Afrikaans |isbn=07969041970-7969-0419-7 |pages=962 }}
* {{cite book |last=Schoeman |first=B.M. |title=Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika, 1910-19761910–1976 |origyear=1977 |format=Hardeband |publisher=Aktuele Publikasies |location=Pretoria |language=Afrikaans |isbn=06200236860-620-02368-6 |pages=513 }}
 
== Eksterne skakels ==
Line 150 ⟶ 149:
{{eindboks}}
 
{{DEFAULTSORT:DöngesDonges, Eben}}
[[Kategorie:Eerste Ministers van Suid-Afrika]]
[[Kategorie:Staatspresidente van Suid-Afrika]]