Diglossie: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Addbot (besprekings | bydraes) |
k Opskrifte begin met drie "=" |
||
Lyn 1:
'''Diglossie''' kom in baie [[taal]]gemeenskappe voor, waar twee taalvariëteite as dieselfde taal beskou word. In [[Suid-Afrika]] was vroeër onder die term 'Hollands', beide [[Afrikaans]] en [[Nederlands]] verstaan en was Nederlands en Afrikaans toe as sinonieme beskou.
==
Diglossie is 'n normale taalverskynsel. Diglossie kom voor waar twee variëteite van dieselfde taal gebruik word, maar onder verskillende omstandighede. Hierdie variëteite leef in simbiose met mekaar, maar het elke variëteit 'n duidelik afgebakende rol.
Lyn 59:
|}
==
===
Om die korrekte variëteit in die juiste situasie te gebruik, is van groot belang, want 'n vreemdeling wat alleen die L variëteit vlot en akkuraat aanleer, en dit dan in formele situasies sou gebruik, sou 'n bespotting uitmaak. Daarteenoor sal iemand wat alleen die H variëteit gebruik in 'n informele situasie, byvoorbeeld tydens die doen van inkopies, eweneens bespotlik wees. Dit was die geval met Afrikaans (L) en Nederlands (H) in Suid-Afrika van voor 1925.
===
Binne hierdie taalgemeenskappe word die H variëteit veel hoër gewaardeer dan die L variëteit. Hierdie superioriteit van die H variëteit is soms so groot dat sprekers van die taalgemeenskap die bestaan van die L variëteit ontken (baie Afrikaners het voor 1910 ontken dat hulle Afrikaans praat). Baie sprekers van L sal selfs ontken dat hulle die L variëteit gebruik, al gebruik hulle dit daagliks.
Binne die taalgemeenskap, waar selfs die persepsie bestaan dat H tog nie so verhewe en superieur is nie, bestaan nogtans die geloof dat H mooier klink, meer logies is, beter geskik is om belangrike gedagtes oor te dra, ensovoorts. Hierdie houding bestaan selfs onder taalgebruikers wat die H vorm kwalik beheers.
===
In elk van die taalgemeenskappe waar diglossie voorkom, is daar 'n geskrewe literatuur in H, wat hoë respek binne die gemeenskap geniet. Alhoewel die literatuur in die verre verlede tot stand gekom het in 'n bepaalde gebied (soos in die geval van Arabies), beskou alle Arabiestaliges uit ander gebiede, hierdie ou literatuur as hul literêre erfenis. Dieselfde gebeur ook vandag, waar in 'n ander taalgemeenskap, die H vorm 'n standaardtaal is (vir Haïti Kreools is dit Frankryk, vir Switserduits is dit Duitsland, en vir Afrikaans was dit Nederlands), en word die daargeskepte literatuur, ook beskou as behorende tot die diglossiegemeenskap.
===
In diaglossiegemeenskappe gebruik volwassenes L, wanneer hulle met kinders praat en kinders gebruik L in hul onderlinge kommunikasie. Die gevolg is dat L aan kinders geleer word, en word dit deur die gemeenskap gesien as die normale manier waarop kinders hul moedertaal aanleer. Die H vorm word wel soms deur kinders gebruik, maar die werklike aanleer van H word gedoen deur middel van formele onderwys.
===
Binne diglossiegemeenskappe, geniet H voorrang by die grammatikale bestudering van die taal. Daar bestaan grammatika handboeke, woordeboeke, riglyne vir uitspraak, styl ensovoorts vir H. Daar is dus 'n vasgestelde norm vir uitspraak, grammatika, en woordeskat vit H (wat variasie alleen in 'n beperkte mate toelaat). Die spelling is goed gevestig en vertoon min variasie. Hierteenoor bestaan deskriptiewe en normatiewe riglyne vir die L vorm nie, of byna nie, of is dit betreklik resent.
===
Diglossie dui nie op ’n onstabiele toestand nie. Diglossie kan vir eeue lank, en selfs vir meer as duisend jaar, binne 'n taalgemeenskap bestaan.
===
Een van die treffendste verskille tussen H en L is die grammatikale struktuur. H beskik oor grammatikale kategorieë, wat in L nie voorkom nie, en het 'n verbuigingsisteem van die naamwoorde en werkwoorde wat in L vereenvoudig is, of geheel afwesig is in L. Dit is ook opmerklik dat in diglossiegemeenskappe, altyd uitgebreide verskille bestaan tussen die grammatikale strukture van H en L.
===
Die grootste gros van woordeskat van H en L word gedeel, met variasies in vorm en met verskille in betekenis. In H kom daar tegniese terme en aangeleerde uitdrukkings in die leksikon voor, wat in L nie voorkom nie. Aan die ander kant beskik L oor populêre uitdrukkings, en die name van huishoudelike voorwerpe, wat in die leksikon van H nie voorkom nie. Maar 'n verrassende kenmerk van diglossie is die voorkoms van gepaarde items, een H en een L, wat verwys na gemeenskaplike konsepte, wat dikwels in H en L voorkom. Die betekenis van die items is dan ook min of meer dieselfde, en dui onmiddellik by gebruik aan, dat H of L die bedoeling van die gebruiker is. Voorbeelde hiervan in Nederlands-Afrikaans is vlees (L = vleis), soep (L = sop), ezel (L = donkie), hoofd (L = kop), gij of u (L = jy), ensovoorts.
===
Ook op fonologiese gebied bestaan daar soms duidelike verskille tussen H en L. Die fonologiese verskille tussen H en L mag heel klein wees, soos in byvoorbeeld Grieks, of groter verskil toon soos in byvoorbeeld Arabies of Haïti Kreools, of daar mag drastiese verskille wees, soos in Switserduits.
==
Diglossie is deur die [[Afrikaanse Taalbeweging]] beskou as ’n ongesonde taaltoestand, terwyl dit deur die [[Nederlandse Taalbeweging]] beskou is as normaal.
==
* C.A. Ferguson: Language Structure and Language Use. Stanford: Stanford University Press, 1971.
| |||