Argaïese Griekeland: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
kategorie |
k Titel met spesiale karakters, maar geen DEFAULTSORT. |
||
Lyn 1:
{{Kantbalk Griekeland}}
[[Lêer:Greek Colonization Archaic Period.png|
Die ''' Argaïese tydperk van Griekeland''' ([[800 v.C.|800]] tot [[480 v.C.]]) is ’n tyd in [[Griekeland]] se geskiedenis wat gevolg het op die [[Griekse Donker Middeleeue]]. Dié tyd word gekenmerk deur die opkoms van die [[polis]] (stadstate), die stigting van kolonies en die anneksasie van die [[Persiese Ryk]] – asook die eerste tekens van klassieke [[filosofie]], [[teater]] in die vorm van tragedies en geskrewe [[digkuns]]. Dié het ontstaan ná die herinstelling van die geskrewe taal, wat in die Donker Middeleeue verlore gegaan het. Die term "argaïes" dek ook hierdie kulturele aspekte.
Line 7 ⟶ 8:
Die skerp styging in die bevolking aan die begin van die Argaïese tydperk het die stigting van nuwe dorpe en die uitbreiding van ou sentrums tot gevolg gehad. Die Grieke het ook vanaf omstreeks [[800 v.C.]] gebiede al met die [[Middellandse See|Middellandse]] en [[Swartsee]] langs gekoloniseer. Die rede vir dié verskynsel word deur Griekse skrywers beskryf as ''stenochoria'', of "die gebrek aan land", maar in die praktyk is dit deur ’n verskeidenheid faktore veroorsaak, soos mededinging tussen politieke groepe, ’n lus na avontuur, uitbreiding van grondgebied en die soeke na handelsgeleenthede.<ref>Robin Lane Fox, ''Tavelling Heroes in the Epic Age of Homer'', 2008</ref>
== Bedreiging van die polis ==
Die [[Miceense Griekeland]] van die [[Bronstydperk]] was verdeel in koninkryke, met elk ’n gebied en bevolking wat verdeel was in klein dorpe en groot landgoede wat aan die adel behoort het. Elke koninkryk het ’n koning gehad wat hom geroem het op afstamming van ’n heroïese voorouer wat regeer het vanaf ’n paleis wat in ’n vesting of [[akropolis]] geleë was. Tydens die Donker Middeleeue het die paleise, konings en landgoede verdwyn, die bevolking het afgeneem, dorpe is verlaat of het vervalle geraak, en regerings het ontstaan onder minder belangrike amptenare volgens ’n stamstruktuur.
Line 14 ⟶ 15:
Griekse boere het onder die broodlyn geleef en hul oeste het dikwels misluk. [[Hesiodus]] het geskryf oor al die risiko's wat ’n boer in die gesig gestaar het; enige daarvan kon hom daartoe gedryf het om goed van sy bure te leen. As hy dit nie kon terugbetaal nie, kon hy sy plaas verloor of ’n slaaf word. Weens die skerp toename in die bevolking het die bewerkbare grond, wat altyd skaars was, onvoldoende geraak om in die behoeftes van al die Grieke te voorsien. In [[750 v.C.|750]] tot [[600 v.C.]] was daar wydverspreide [[hongersnood]] en teen 600 v.C. het feitlik al die boere in [[Athene]] hul grond verloor en was hulle slawe op hul plase.
Die ''aristoi'', of aristokratiese families, het voortdurend met mekaar meegeding om meer grondgebied, geld en status te kry. Die elegante klere, juwele, potte en kunswerke uit die Argaïese tydperk is meestal vir hulle gemaak. Die ''aristoi'' het in ’n geslote gemeenskap van simposiums, feeste, uitspattige maaltye en sportspele geleef waarvan die boere en ander burgers uitgesluit was. ’n ''Aristoi'' se status het egter van sy rykdom afgehang – as hy sy geld verloor het, het hy se adellike status verloor. Die ontstaan van seehandelsroetes het die risiko ingehou dat die ''aristoi'' alles kon verloor weens swak oorsese beleggings.<ref name="vv" />
Die burgers is voortdurend as soldate betrek by die konflik tussen die ''aristoi'', en met elke nuwe magstryd is hul lewens verder ontwrig. Hulle het die ''aristoi'' gekritiseer omdat hulle die boere verwaarloos en sulke uitspattige lewens gelei het. Namate oorsese handel in Griekeland toegeneem het, het sommige gewone burgers baie ryk geword en die gesag van die ''aristoi'' al hoe meer uitgedaag. Dit het ’n politieke bedreiging vir streeksmonargieë ingehou.<ref name="vv" />
== Kolonisasie ==
Uit reaksie op die oorbevolking, ekonomiese probleme en toenemende politieke spanning tussen 750 en 600 v.C. het baie Grieke die land per boot verlaat en nuwe kolonies buite Griekeland gestig. Sommige het vrywillig gegaan om die spanning te ontsnap, terwyl ander bannelinge was. Elke ekspedisie het uit sowat 100 tot 200 mense bestaan, meestal jong mans, en het onder leiding van ’n adellike gestaan wat sy mag en rykdom wou uitbrei. ’n Burger wat op so ’n ekspedisie gegaan het, het afstand gedoen van sy Griekse burgerskap in ruil vir burgerskap van die nuwe kolonie.
Hierdie kolonies was wydverspreid en sluit in dele van die moderne [[Italië|Suid-Italië]], [[Sisilië]], [[Sardinië]], [[Korsika]], die [[Frankryk|Suid-Franse kus]], die [[Spanje|Oos-Spaanse kus]], die kus van die [[Swartsee]] en [[Ciprus]]. Die kolonies was nie provinsies van die reeds bestaande stede nie, maar heeltemal onafhanklike stede. Die betrekkinge tussen die Grieke en die inheemse volke wat hulle in die kolonies teengekom het, was gemeng – sommige ontmoetings was vredevol en ander volke is verower en slawe gemaak. ’n Belangrike gevolg van die Griekse kolonisasie was die verspreiding van die Griekse kultuur, godsdiens en ontwerp regdeur die [[Middellandse See]]-gebied, insluitende nedersettings wat later in die geskiedenis belangrik geword het.<ref name="vv" />
=== Tiranne ===
Die sukses van die kolonisasie het saamgeval met die konsolidasie van polisse in stadstate met sosiale en politieke orde. Dié proses is in die 6de en 7de eeu v.C. dikwels deur aristokrate ontwrig. Hierdie [[tiran]]ne (’n Griekse woord wat "heerser van die polis" beteken) het dikwels diktators geword, leërs op die been gebring en ander polisse aangeval om hul mag uit te brei. Die toenemende afkeer onder die Grieke van die tiranne het tot gevolg gehad dat ’n alternatiewe manier van selfregering geskep is wat eindelik gelei het tot die [[Atheense demokrasie]].
Die tiranne is nie direk deur [[Demokrasie|demokrasieë]] opgevolg nie; hul gedrag het egter die behoefte onder Grieke laat ontstaan om ’n doeltreffender en regverdiger regeringstelsel te ontwikkel.<ref name="vv" />
== Kuns ==
[[Lêer:kouros from thebes.jpg|
[[Lêer:Loutrophoros Analatos Louvre CA2985 n2.jpg|
[[Lêer:Amphora warriors Louvre E866.jpg|
Die tydperk se naam kom van wat in [[kunsgeskiedenis]] beskou word as die argaïese of oudmodiese style in beeldhouwerk en ander kunsvorme wat tipies was van dié tyd, in teenstelling met die natuurliker voorkoms van kunswerke uit die Klassieke tydperk.
=== Beeldhouwerk ===
[[Beeldhouwerk]] in kalksteen, marmer, terracotta, brons, hout en skaarser materiale, losstaande en in reliëf, het [[tempel]]s en [[monument]]e versier. Die temas was gewoonlik die [[Griekse mitologie|mitologie]] en alledaagse gebeure. Die skepping van lewensgroot beelde het skielik omstreeks 650 v.C. begin. Die volgende drie tydperke word onderskei:<ref>Richter, pp. 47-83</ref>
* Vroeg-argaïes, 660-580 v.C.
Line 40 ⟶ 41:
* Laat-argaïes, 540-480 v.C.
=== Keramiek ===
In die Argaïese tydperk het die [[Oriëntaliserende kunsstyl|Oriëntaliserende styl]] ontwikkel, wat verskil het van die geometriese styl van die vroeëre Donker Middeleeue. Dié styl is beïnvloed deur kunswerke uit [[Fenisië]] en [[Sirië]].
Line 47 ⟶ 48:
Van die eienskappe waaraan kunswerke uit die Argaïese tydperk uitgeken kan word, is die [[Antieke Egipte|Egipties]]-agtige "linkervoet vorentoe", die "argaïese glimlag" en die tipiese hare, die "helmhare".
== Mense ==
Van die belangrike Grieke uit die Argaïese tydperk sluit in:
* [[Kleisthenes]]
* [[Homeros]]
Line 57 ⟶ 58:
* [[Sappho]]
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
== Bronne ==
* {{cite book|first=Sarah|last=Pomeroy|title=A Brief History of Ancient Greece|publisher=Oxford University Press|location=Oxford New York|year=2009|isbn=978-0-19-539267-8}}
* {{cite book|first=Gisela M.A.|last=Richter|authorlink=Gisela Richter|title=A Handbook of Greek Art: Third Edition Newly Revised|publisher=Phaidon Publishers Inc.|year=1963}}
Line 66 ⟶ 67:
* {{cite book | last1 = Watson | first1 = Owen | title = Longman modern English dictionary | editors = Owen Watson | publisher = Longman | year = 1976 | accessdate = 2011-08-11 | isbn = 978-0-582-55512-9 | ref=harv }}
== Eksterne skakels ==
* [http://www.fhw.gr/chronos/04/en/ Archaic period: society, economy, politics, culture] — The Foundation of the Hellenic World
* [http://www.infoplease.com/ce6/ent/A0858474.html The Archaic Period of Greek Art] – Columbia Electronic Encyclopedia
* [http://www.wsu.edu:8080/~dee/GREECE/ARCHAIC.HTM Ancient Greece: the Archaic Period] — deur Richard Hookero
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [
{{DEFAULTSORT:Argaiese Griekeland}}
[[Kategorie:Tydperke in die Griekse geskiedenis]]
| |||