Meteorologie: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
sl:
k skakels
Lyn 1:
'''Meteorologie''' is die [[wetenskap|wetenskaplike ondersoek]] van die [[Aarde]] se [[atmosfeer]] wat fokus op [[weer]]prosesse en [[weervoorspelling]]. [[Meteorologiese verskynsel]]sverskynsels is waarneembare gebeure wat verlig en verduidelik word deur die wetenskap van meteorologie. Hierdie gebeure word beïnvloed deur die veranderlikes wat bestaan in die [[Aarde]] se atmosfeer; hierdie is [[temperatuur]], [[lugdruk]], [[waterdamp]], die gradiënte en interaksies van elke veranderlike, asook hoe hulle oor tyd verander. Die groot meerderheid van die Aarde se waargenome weer is in die [[troposfeer]] te vinde.
 
Meteorologie, [[klimatologie]], [[atmosferiese fisika]] en [[atmosferiese chemie]] is disiplines binne die [[atmosferiese wetenskappe]].
 
== Geskiedenis van meteorologie ==
<small>''Verwys ook na die [[kronologieKronologie van meteorologie]]''</small>
 
Die term ''meteorologie'' dateer terug na die boek ''Meteorologica'' (sowat [[340 v.C.]]) deur [[Aristoteles]], wat waarnemings met spekulasie gekombineer het as die oorsprong van hemelgebeurtenisse. Die [[Griekse taal|Griekse]] woord ''meteoron'' verwys na dinge "hoog in die lug", oftewel tussen die [[Aarde]] en die sterreryk, terwyl ''logos'' "studie" beteken. 'n Soortgelyke werk, genaamd die "Boek van Tekens", is deur [[Theophrastus]], een van sy studente, gepubliseer, wat meer op weervoorspelling deur die interpretasie van hemelgebeurtenisse, soos 'n [[ligkrans]] rondom die maan, gefokus het, sonder om verduidelikings te soek.
 
Verdere vooruitgang in die meteorologiese veld moes wag todat meer akkurate instrumente beskikbaar geraak het. [[Galileo Galilei]] het 'n [[termometer]] in die [[1500s]] gebou, gevolg deur [[Torricelli]] se uitvinding van die [[barometer]] in [[1643]]. Die afhanklikheid van [[atmosferiese druk]] op hoogte is eerste deur [[Blaise Pascal]] en [[René Descartes]] getoon. Die [[anemometer]] vir die meet van [[windspoed]] is in [[1667]] deur [[Robert Hooke]] gebou, terwyl [[Horace de Saussure]] hierdie lys van die mees belangrike meteorologiese instrumente voltooi deur in [[1780]] die haar-[[higrometer]], wat [[humiditeit]] meet, te bou.
Lyn 12:
Ander belangrike gebeure wat gewoonlik as deel van die vooruitgang van [[fisika]] beskou word, was [[Robert Boyle]] se navorsing oor die verwantskap tussen 'n gas se [[volume]] en [[druk]], wat on sy beurt gelei het na [[termodinamika]], en [[Benjamin Franklin]] se vlieëreksperimente met [[weerlig]].
 
Die eerste feitelik korrekte verduideliking van [[atmosferiese sirkulasie]] was die [[1735]] bestudering van die [[Handelswind]]e deur [[George Hadley]]. <!-- ?? "which gave rise to calling the [[tropical]] cell of [[zonal mean]] atmospheric circulation the "[[Hadley cell]]"" --> In [[1835]] besef [[Gaspard-Gustave Coriolis]] dat die [[rotasie]] van die Aarde 'n [[snelheid]]safhanklike [[corioliseffek|krag]] op liggame in die [[verwysingsraamwerk]] van 'n nie-roterende Aarde uitoefen.
 
[[Sinopties]]e weerobservasies was steeds belemmer deur die probleme om sekere weereienskappe soos [[wolk]]e of [[wind]] te klassifiseer. Hierdie probleem is opgelos toe [[Luke Howard]] en [[Francis Beaufort]] hulle klassifikasiestelsels vir wolke ([[1803]]) en windspoed ([[1806]]) respektiewelik ontwikkel het. Die werklike draaipunt was die uitvindsel van die [[telegraaf]] in [[1843]], wat die uitruil van weerinligting met ongekende spoed moontlik gemaak het.
 
Vroeg in die [[20e20ste eeu]] is teoretiese studie van atmosferiese gebeurtenisse gewoonlik analities gedoen; dit wil sê, deur die vloei-dinamiese vergelykings vir atmosferiese vloei te neem, hulle te vereenvoudig deur kleinere terme uit te laat, en vir oplossings vir hierdie vergelykings te soek. Byvoorbeeld, [[Vilhelm Bjerknes]] het die model ontwikkel wat die opwek, versterk en uiteindelike wegsterf (die [[lewensiklus]]) van <!-- ?? "[[midlatitude]]" --> [[siklone]] verduidelik, en die idee ontwikkel van [[front (meteorologie)|fronte]], wat skerp-gedefinieerde skeidings tussen lugmassas is.
 
Beginnende in die [[1950]]s het [[numeries]]e eksperimente met rekenaars moontlik geword. Die eerste [[weervoorspelling]]sweervoorspellings wat só afgelei is het [[barotropies]]e (wat 'n enkele vertikale vlak beteken) modelle gebruik, en kon suksesvol die grootskaalse beweging van <!-- ?? midlatitude --> [[Rossbygolf|Rossbygolwe]], wat die patroon van [[atmosferiese lae]] en [[atmosferiese hoë]] is, voorspel.
 
In die [[1960s]] word die [[chaoties]]e natuur van die atmosfeer vir die eerste keer deur [[Edward Lorenz]] verstaan, wat die veld van [[chaosteorie]] begin het. Die wiskundige vooruitgang wat hier gemaak is het later teruggefilter na meteorologie, en het dit moontlik gemaak om die beperkings van [[voorspelbaarheid]] inherent aan atmosferiese modellering te kan beskryf. Dit is bekend as die [[skoenlappereffek]], omdat die groei van versteurings oor tyd beteken dat selfs iets so klein as die vlerkklap van 'n skoenlapper later groot versteurings elders kan teweegbring.
Lyn 35:
[[Category:Meteorologie]]
[[Category:Onderwerplyste]]
 
[[oekiboekie]]
 
[[an:Metiorolochía]]