Hendrik Verwoerd: Verskil tussen weergawes

| beeldonderskrif =

| geboortejaar =

| geboortemaand =

| geboortedag =

| handtekening =

| militer =

| lojaliteit =

| tak =

| diensjare =

| rang =

| eenheid =

| oorloe =

| toekennings =

'''Hendrik Frensch Verwoerd''' ([[Amsterdam]], [[8 September]] [[1901]] – [[Kaapstad]], [[6 September]] [[1966]]) is ’n voormalige eerste minister van [[Suid-Afrika]] wat in ’n sluipmoord in die parlement in Kaapstad gesterf het. Verwoerd word algemeen as die argitek van die [[Apartheid]]stelsel beskou. Sy premierskap word gekenmerk aan die drastiese verbetering van swart lewensstandaarde en spoedige ekonomiese ontwikkeling.<ref>Jaap A. Marais, Assassination and the Tragedy of South Africa, Steven Books, 2004 (ISBN 978-1-904911-13: 9781904911135-5)</ref> Mense sal waarskynlik nog lank verskil oor die waarde van sy werk. In die geskiedenis van die Afrikaners en van Suid-Afrika bly die grondlegger van die 1961-Republiek egter ’n held en ’n sleutelfiguur.

Hendrik Verwoerd is in [[Nederland]] gebore. Sy vader was [[Wilhelm Johannes Verwoerd]], winkelier, en sy moeder, 'n [[Friesland|Fries]] het [[Anje Hendriks Strik|Anje Strik]] geheet.<ref>Afrikaans.be[http://afrikaans.be/argief/geskiedenis/index.html] Schaam je, Hendrik!, Besoekbesoek op 17 Mei 2006</ref> Hy het 'n ouer broer, Leendert, en 'n jonger suster, Lucie, gehad.<ref>Genealogy Data, [http://www.b-zwart.nl/kasper/namenindex/dat52.html] Genealogy Data: Verwoerd, Wilhelm, Besoekbesoek op 25 November 2006</ref>

Lucie, oftewel, Hendrika Johanna Lucretia, is op [[8 November]] [[1908]] in [[Wynberg]] in [[Suid-Afrika]] gebore. Sy is op [[23 April]] [[1940]] met Jasper Johannes Erasmus Cloete getroud en sy sterf op [[26 Julie]] [[1959]]. Hulle het twee kinders gehad: Maria Annette en Jasper Johannes Erasmus Cloete.<ref>Genealogy Data, [http://www.b-zwart.nl/kasper/namenindex/dat504.html#9] Genealogy Data: Verwoerd, Hendrika Johanna Lucretia, Besoekbesoek op 25 November 2006</ref> Leendert is op [[14 Julie]] [[1899]] in [[Amsterdam]], [[Nederland]] gebore. Hy is op [[5 Desember]] [[1928]] met Dorothea Maria Mellet getroud. Hulle het twee kinders gehad: Len Johann en Collin. Hy sterf op [[27 Desember]] [[1986]].<ref>Genealogy Data, [http://www.b-zwart.nl/kasper/namenindex/dat504.html#8] Genealogy Data: Verwoerd, Hendrika Johanna Lucretia, Besoekbesoek op 25 November 2006</ref>

Die Transvaalse NP wen in 1948 ‘n onverwagte aantal setels en maak so ‘n wesenlike bydrae tot die NP se naelskraap oorwinning. Verwoerd, eers ‘n senator, dien van 1950 tot 1958 as minister van naturellesake onder die premiers [[D.F. Malan]] en adv. [[J.G. Strijdom]]. In samewerking met die volkekundige dr. Werner Eiselen fokus Verwoerd op ‘n nuwe benadering, naamlik respek vir swart etniese groepe se eiesoortigheid.

In [[1958]] volg Verwoerd die oorlede Strijdom op as sesde premier van die Unie van Suid-Afrika. Sy beleid word een van ordelike interne dekolonisasie. Volgens hom kan aparte vryhede vir die verskillende etniese groepe in hulle eie gebiede, en ontwikkeling volgens elkeen se spesifieke behoeftes, uiteindelik oorheersing van een groep deur ‘n ander uitskakel. So kan ‘n blanke nasie in sy historiese gebied vreedsaam langs ander nasies in hul gebiede bly voortbestaan.

Terselfdertyd beoog hy ook ‘n ontwikkeling van die etniese tuislande tot op die hoogste vlak wat swart mense sal aantrek. Verwoerd tree egter op binne ‘n kragveld wat grootliks reeds teen hom gelaai is. Instromingsbeheer en die ontwikkeling van swart onderwys en die tuislande ondervind weerstand van kiesers. Terselfdertyd brei die swart bevolking uit van 8 miljoen in 1948 tot 14 miljoen teen die middel jare sestig, en die instroming na die blanke gebied duur voort. Verwoerd se toewyding aan die swart bevolking van Suid-Afrika is sigbaar in die wyse waarop hulle sosio-ekonomies ontwikkel. Swart lewensstandaarde vermeerder teen 5,4% per jaar teenoor die vermeerdering van blanke lewensstandaarde teen 3,9% per jaar.<ref>Jaap A. Marais, Assassination and the Tragedy of South Africa, Steven Books, 2004 (ISBN 978-1-904911-13: 9781904911135-5)</ref>

Verwoerd roep later in [[1960]] ‘n referendum uit oor die vraag of Suid-Afrika ‘n republiek moet word. Dit is ‘n politieke waagstuk. Die veldtog was intensief en soms bitter. Uiteindelik gaan 'n verstommende 90,5% van blanke kiesers stem: 850&nbsp;458 daarvoor, 775&nbsp;878 daarteen – 'n meerderheid van net 74&nbsp;580 vir die republikeine, oftewel 'n skamele 4,6%. Natal was die enigste provinsie waar die meeste teen republiekwording gekant was. Op [[31 Mei]] [[1961]], 59 jaar na die einde van die Boere-republieke, ontstaan die Republiek van Suid-Afrika los van Britse simboliek en heerskappy. Verwoerd, voorheen ‘n voorstander van ‘n Afrikaner-republiek, meen nou dat die Afrikaners se toekoms die beste beveilig kan word binne ‘n blanke republiek.

Verwoerd meen dat [[Suid-Afrika]] bloot die sondebok is vir sommige Westerse regerings en media, wat die blanke bewind in [[Suid-Afrika]] wil opoffer ten einde met die kommuniste mee te ding om Afro-Asiatiese steun. Hy noem by geleentheid dat die na-oorlogse Weste gedisoriënteerd is oor sy bestemming en sy koloniale skuldgevoelens probeer self deur [[Suid-Afrika]] aan te val. Die land moet egter as ‘n voorpos van die Weste bly staan totdat die vreemde gety in die Westerse beskawing verander.

‘n Komplot van die [[ANC]] en SA Kommunistiese Party om [[sabotasie]] in SA te pleeg, word ontbloot en [[Nelson Mandela]] en ander beplanners word in [[1964]] lewenslange tronkstraf opgelê. Tydens verskillende verhore blyk dit dat die ANC ‘n klein lidmaatskap het en sy kommunistiese bande vir potensiële ondersteuners wegsteek. Vir meer as ‘n dekade na die ANC-leiers se gevangesetting is daar nie noemenswaardige swart onrus nie.

Verwoerd wend hom nie net tot Afrikanerbelange nie, maar glo ook dat werklike stabiliteit slegs gewaarborg kan word as elke bevolkingsgroep in die land gelukkig is. Sy eerste doelwit as Minister van Naturellesake is om die nalatenskap van blanke "baasskap" te vernietig. Hy sê in 1954 in die Senaat:

Die vrugte van Verwoerd se beleid is ook sigbaar in die wyse waarop Suid-Afrika se ekonomie groei teen tot 7,5% per jaar.<ref>Department of Information Services of the Republic of South Africa, Progress through Separate Development, 1966</ref> Van die 26 ontwikkelde lande in die wêreld in 1966, is Suid-Afrika die enigste een in Afrika.

Die infrastruktuur van die RSA se wye landskap word ook verder uitgebou. Daar is die [[Oranjerivierprojek]] se dambouprojek, SOEKOR wat plaaslik olie soek, en ‘n nuwe plaaslike wapennywerheid. Met die eerste [[kernreaktor]] by [[Pelindaba]] betree [[Suid-Afrika]] die kernkragera. Die land se bruto nasionale produk groei van [[1961]] tot [[1966]] met ‘n reusagtige 30% en Verwoerd se party wen [[1966]] se verkiesing oortuigend. In ‘n andersins kritiese oorsig in Augustus 1966 beskryf [[Time]] Verwoerd as “one of the ablest leaders Africa has ever produced.”

Verwoerd se laaste daadwerklike oorwinning vir Suid-Afrika is in die Wêreldhof in Den Haag, waar hy sy beleid en Suid-Afrika se reg om die Mandaat van Suidwes-Afrika uit te voer, verdedig. Die jarelange hofsaak, geloods deur die Verenigde Nasies namens Etiopië en Liberië, word laat in 1966 afgehandel. Die hof bevind onder andere dat Apartheid nie onderdrukkend is nie -– nog deur intensie, nog in effek. <ref>Pelzer, A.N, Verwoerd aan die Woord, Afrikaanse Pers-Boekhandel, 1963.</ref><ref>http://www.icj-cij.org/docket/files/46/4931.pdf</ref><ref>Grobbelaar, Pieter W, Man van die Volk, Human & Rousseau, 1966.</ref>

Op [[9 April]] [[1960]] word 'n sluipmoordaanslag op Verwoerd uitgevoer. [[David Beresford Pratt|David Pratt]] skiet hom by die [[Randse Paasskou]] in [[Milner Park]], [[Johannesburg]] twee keer met 'n [[.22 pistool]] in die gesig. Een koeël tref sy oor en die ander sy wang en verhemelte.<ref>[[BBC]] [http://open.bbc.co.uk/catalogue/infax/programme/ANB3525W] NEWS

10 April 1960, Besoekbesoek op 17 Mei 2006</ref>

Op [[6 September]] [[1966]] word Verwoerd in die [[Volksraad]] deur [[Demetrios Tsafendas]], 'n parlementbode doodgesteek met 'n dolk. Verwoerd word op [[10 September]] [[1966]] in [[Pretoria]] begrawe. Op [[13 September]] kies die [[Nasionale Party]] adv. [[Balthazar Johannes Vorster]] as nuwe leier waarmee hy outomaties die sewende [[Eerste Minister van Suid-Afrika|Premier van Suid-Afrika]] word

Reaksie op die sluipmoord was gemeng. Alhoewel dit onder [[Afrikaners]] oor die algemeen as 'n tragedie beskou is, was daar ook mense wat anders oor die saak gevoel het. Dr [[Anton Rupert]] verklaar byvoorbeeld kort na die voorval: ''Ek wil nie 'n huigelaar wees nie: die feit dat Dr Verwoerd nie meer die Eerste Minister van Suid-Afrika is nie, is die beste ding wat met ons land kon gebeur het''.<ref>Die Kerkpad, [http://home.mweb.co.za/ke/kerkpad/mei2001/art8.html] DIE OMKERING VAN DIE STAATSBESTEL, Wat het Gebeur?</ref> [[Helen Suzman]] deel die sentiment met haar uitspraak: "I thought we were rid of one of the worst scourges we had."<ref>New Statesman [http://eliza_t.tigblog.org/friends/?next=75] The Assassin and the Tapeworm.(Dimitri Tsafendas, killer of South African prime minister Dr. Hendrik Verwoerd), March 27, 2000, by Jon Robins, Besoekbesoek op 21 Mei 2006</ref>

* ''A method for the experimental production of emotions'' (1926)

* [http://www.sahistory.org.za/pages/people/verwoerd-hf.htm Hendrik Frensch Verwoerd] op South African History Online

{{opvolgboks|titel=[[Eerste Minister van Suid-Afrika]]|voor=[[Johannes Gerhardus Strijdom]]|na=[[Eben Dönges]] (wnd.)|jare=1958&ndash;19661958–1966}}