Glorieryke Rewolusie: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes)
kNo edit summary
JMK (besprekings | bydraes)
kNo edit summary
Lyn 1:
Die '''Glorieryke Rewolusie''', ook bekend as die '''Rewolusie van 1688''', was die omverwerping van [[Monargie van die Verenigde Koninkryk|Koning]] [[Jakobus II van Engeland]] (Jakobus VII van Skotland en Jakobus II van Ierland) deur 'n unie van Engelse parlementariërs met die [[Nederlandse Republiek|Nederlandse]] [[stadhouer]] [[Willem III van Engeland|Willem III]] van [[Huis van Oranje-Nassau|Oranje-Nassau]] (d.i. Willem van Oranje). Willem se suksesvolle inval van Engeland met 'n Nederlandse vloot en weermag het hom in staat gestel om die Engelse troon te bestyg as [[Willem III van Engeland]], saam met sy vrou [[Maria II van Engeland]], in samehang met die opstel van die [[Verklaring van Regte van 1689]].
 
Koning Jakobus se beleid van godsdientigegodsdienstige toleransie ná 1685, is toenemend teëgegaan in toonaangewende politieke kringe, wat hul bedenkinge gehad het oor die koning se [[Katolieke Kerk|Katolisisme]] en sy noue bande met Frankryk. Die krisisse rondom die koning het in 1688 breekpunt bereik met die geboorte van sy seun, [[Jakobus Frans Eduard Stuart]], op 10 Junie (Juliaanse kalender). Dit het die bestaande suksessielyn verander deurdat die troonopvolger, sy dogter Maria, wat 'n protestant en die vrou van Willem van Oranje was, vervang is met die jong Jakobus as [[kroonprins]]. Die vestiging van 'n Rooms-Katolieke koningshuis in die koninkryke het nou waarskynlik gelyk. Sekere van die invloedrykste leiers onder die [[Tory|Tories]] het hul by lede van die [[Whig (Britse politieke party)|Whigs]]-opposisie geskaar en voorgeneem om die krisis te besleg deur Willem van Oranje na Engeland te nooi,{{sfn|Coward|1980|pp=298–302}} wat die voorwaarde nagekom het wat die stadhouer, wat 'n Anglo-Franse alliansie gevrees het, vereis het vir militêre ingryping.
 
Na konsolidasie van sy politieke en finansiële ondersteuning, het Willem die [[Noordsee]] en [[Engelse kanaal]] in November 1688 oorgesteek met 'n groot invalsvloot, en by [[Torbay]] aan land gegaan. Na slegs twee skermutselings tussen die twee opponerende weermagte in Engeland, en [[anti-Katolieke onluste]] in verskeie dorpe, het Jakobus se bewind, grootliks weens sy gebrekkige daadkrag, meegegee. Dit is egter opgevolg deur die uitgerekte [[Willemiet-oorlog in Ierland]] en die [[Jakobiete-opstand|Dundee-opstand in Skotland]]. Engeland, Skotland, en Ierland het by tye dieselde koning gehad maar was in beginsel steeds verskillende dominiums met hul eie parlemente. In praktyk was die parlement van Ierland egter volkome onder die beheer van Westminster sedert [[Poynings se Wet]] van 1494, terwyl Skotland steeds 'n mate van onafhanklikheid geniet het. In Engeland se afgeleë Amerikaanse kolonies, het die rewolusie gelei tot die val van die [[Dominium van Nieu-Engeland]] en die omverwerping van die [[Provinsie van Maryland]] se regering. Volgend op die neerlaag van sy magte in die [[Veldslag van Reading (1688)|Veldslag van Reading]] op 9 Desember, het Jakobus en sy vrou uit Engeland gevlug; Jakobus sou egter vir 'n periode van twee weke na London terugkeer totdat hy op 23 Desember finaal na Frankryk vertrek het. Deur te dreig dat hy sy troepe sal onttrek, het Willem in Februarie 1689 die nuutverkose [[Konvensieparlement van 1689|konvensieparlement]] oortuig om hom en sy vrou tot [[gesamentlike monarge]] te verklaar.
 
Die Rewolusie het die nekslag toegedien aan enige geleentheid wat Katolisisme oorgehou het om weer in Engeland gevestig te word. Vir Britse Katolieke was die nagevolge sosiaal en polities rampspoedig: vir meer as 'n eeu is Katolieke die reg ontsê om te stem of setels in die Westminster Parlement te beklee, nòg was aanstellings in die weermag vir hulle beskore, en die monarg mog [[Skikkingswet van 1701|nie 'n Katoliek wees of met een trou nie]], 'n verbod wat van krag sou bly tot die Verenigde Koninkryk se [[Kroonsuksessiewet van 2013]] hierdie vereistes afgeskaf het. Die Rewolusie het beperkte toleransie van niekonformerende protestante ten gevolg gehad, alhoewel dit geruime tyd sou duur voor hulle volle [[politieke regte]] verkry het. Dit is al aangevoer, hoofsaaklik deur Whig-historici, dat Jakobus se omverwerping moderne Engelse [[Parlementêre stelsel|parlentêre]] demokrasie ingelui het: die [[Verklaring van Regte van 1689]] het een van die belangrikste dokumente in die [[politieke geskiedenis]] van Brittanje geword en sedertdien was die monarg nooit [[Absolute monargie|absolute]] mag toegedaan nie.