Wikipedia

Ruolie: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Hersien skakels, baie is oorbodig
verbeter skakels
Lyn 9:
[[Lêer:Oilfields_California.jpg|frame|Olieveld in Kalifornië, 1938]]
 
Die vader van die moderne petroleumbedryf was 'n afgetrede Amerikaanse spoorwegkondukteur met die naam [[Edwin Drake]]. Hy het in die 1850's naby [[Titusville]], [[Pennsilvanië]], onverwags 'n oliebron raakgeboor toe hy eintlik op soek was na onderaardse soutwater om sout te maak. Binne 'n ommesientjie het fortuinsoekende prospekteerders van heinde en ver hul verskyning gemaak. Desondanks het die bedryf in die 1800's stadig gegroei en eers vroeg in 20ste eeu van internasionale belang geword. Die bekendstelling van die [[binnebrandenjin]] het die vraag na olie geskep wat die bedryf tot vandag toe onderhou. Vroeë vondste soos dié in Pennsilvanië en [[Ontario]] is vinnig uitgeput wat tot die "oliestormlope" in [[Texas]], [[Oklahoma]] en [[Kalifornië]] gelei het. Ander lande het oliereserwes besit as deel van hul koloniale besittings en het dit tot 'n industriële vlak begin ontwikkel.
 
[[Steenkool]] was selfs tot in [[1955]] die primêre bron van brandstof, waarna olie begin oorneem het. Vandag voorsien olie in 90% van die wêreld se brandstofbehoefte. Ná die energiekrisis van 1973 en 1979 was daar beduidende media-dekking oor die vlakke van ru-olie-voorsiening. Kommer oor die feit dat olie 'n beperkte hulpbron is en uiteindelik sal opraak (as ekonomies lewensvatbare bron) is op die spits gedryf. Die vooruitskattings van oorblywende voorrade was destyds baie droewig. Toe die voorspellings onwaar blyk te wees, is die debat hieroor in baie kringe met veel minder angsvalligheid voortgesit. Die toekoms van petroleumbrandstowwe bly egter steeds 'n omstrede onderwerp. Baie mense meen die swartgallige voorspellings oor die petroleumvoorraad nog waar sal word en dat die datum slegs uitgestel is. Ander reken egter dat tegnologiese vooruitgang sal verseker dat goedkoop koolwaterstowwe beskikbaar gemaak kan word en dat die aarde nog ontsaglike onkonvensionele petroleumbronne bevat in die vorm van teersand, bitumenvelde, olieskaal en metielhidraat, wat sal meebring dat petroleum nog tot ver in die toekoms gebruik sal kan word.
Lyn 20:
 
=== Biogeniese teorie ===
Die meeste [[geologie|geoloë]] beskou ru-olie, asook [[steenkool]] en [[aardgas]], as die produk van die [[diagenese|samepersing]] van antieke plantmateriaal oor verskeie geologiese tydperke. Volgens die teorie is dit gevorm vanuit die verrottende oorblyfsels van prehistoriese see- en landdiere. Oor baie eeue heen is die organiese materie, gemeng met modder, onder dik [[sedimentêre]] lae begrawe. Die gevolglike hoë vlakke van hitte en druk het veroorsaak dat die oorblyfsels 'n metamorfose ondergaan het, eers tot 'n wasagtige materiaal bekend as [[kerogeen]], en dan na vloeibare en gasagtige koolwaterstowwe. Die stowwe het dan self gemigreer deur die omliggende rotslae totdat hulle vasgevang is in poreuse rotslae (bekend as reservoirs) om sodoende 'n olieveld te vorm, waaruit die vloeistof verwyder kan word deur met [[masjien]]erie te boor en te pomp.
 
=== Alternatiewe teorieë ===
Lyn 28:
 
== Samestelling ==
Die chemikalieë wat die komponente van petroleum uitmaak word geskei deur [[distillasie]]. Produkte gebaseer op geraffineerde ru-olie sluit in: [[keroseen]], [[benseen]], [[petrol]], [[paraffien was]]paraffienwas, [[asfalt]] ens.
 
Streng gesproke bestaan petroleum geheel en al uit koolwaterstowwe wat verbindings van [[waterstof]] en [[koolstof]] is.
Lyn 35:
([[propaan]]) en C<sub>4</sub>H<sub>10</sub> ([[butaan]]) — is almal gasse, met kookpunte van -107&nbsp;°C, -67&nbsp;°C, -43&nbsp;°C, en -18&nbsp;°C respektiewelik.
 
Die C<sub>5-7</sub> koolstofkettingsreeks is almal ligte naftas wat maklik verdamp. Hulle word hoofsaaklik as oplosmiddels, droogskoonmaak middels en vir ander vinnig drogende produkte gebruik. Die C<sub>6</sub>H<sub>14</sub> tot C<sub>12</sub>H<sub>26</sub> koolwaterstowwe word vermeng om petrol vervaardig. Keroseen (Paraffien) bestaan uit die C<sub>10</sub> tot C<sub>15</sub> koolstofkettings. Diesel en brandolies bestaan uit die C<sub>10</sub> tot C<sub>20</sub> reeks koolstofkettings terwyl swaarder brandolies (soos diè wat in skeepsenjins gebruik word) nog langer koolstofkettings kan bevat. Die petroleum produkte is almal vloeibaar teen [[kamertemparatuur]]kamertemperatuur.
 
Smeerolies en ghries (insluitende [[Vaseline]]®) bestaan uit C<sub>16</sub> en langer koolstofkettings.
Lyn 46:
* ligte [[petrol]]: 60 - 100&nbsp;°C (voertuigbrandstof)
* swaar petrol: 100 - 150&nbsp;°C (voertuigbrandstof)
* [[ligte keroseen]]: 120 - 150&nbsp;°C (huishoudelike brandstof (paraffien) en oplosmiddel)
* [[keroseen]]: 150 - 300&nbsp;°C ([[stralerenjin]] brandstofstralerenjinbrandstof)
* [[gas olie]]gasolie: 250 - 350&nbsp;°C ([[Diesel]] brandstof/ verhitting)
* [[smeerolie]]: > 300&nbsp;°C ([[enjinolie]])
* oorblywende fraksies: [[teer]], asfalt, residu brandstofresidubrandstof
 
== Ontginning ==
Lyn 67:
Die wêreld verwysingsvate is:
 
* '''Brent Blend''', wat bestaan uit 15 olies uit velde in die [[Brent Olieveld|Brent]] en [[Ninian]] velde in die [[Oos Shetland kompleks]]-Shetlandkompleks in die [[Noordsee]]. Die olie word by die [[Sullom Voe]]-terminaal in die [[Shetland Eilande]] aan walland geneem. Olieproduksie van Europa, Afrika en die Midde-Ooste se prys word bepaal na aanleiding van die prys van hierdie olie as [[maatstaf]].
* [[West Texas Intermediate]] (WTI) vir Noord-Amerikaanse olie.
* [[Dubai]] word gebruik as maatstaf vir die [[Asië]]-[[Stille Oseaan]] gebied vir Midde -Oosterse olie.
* Tapis (van [[Maleisië]], as verwysing vir ligte verre-oosterse olie.
* Minas (van [[Indonesië]], word gebruik as verwysing vir swaar verre-oosterse olie)
Lyn 76:
** Bonny Light [[Nigerië]]
** Fateh [[Doebai (emiraat)|Dubai]]
** Isthmus [[MeksicoMeksiko]] (nie-OPUL)
** Minas [[Indonesië]]
** Saharan Blend [[Algerië]]
Lyn 88:
[[Lêer:Oil_prices.png|thumb|right|300px|Olie pryse van 1860-1999 in 1999 dollars, bron: [http://www.eia.doe.gov/pub/international/iealf/BPCrudeOilPrices.xls DOE]]]
 
Die prys van olie skommel wyd na aanleiding van krisisse en resessies in groot ekonomieë, omdat enige ekonomiese verslapping die vraag na olie verminder. Aan die leweransierskant gebruik die [[OPEC]] [[kartel]] hulle invloed om die prys te stabiliseer of te laat styg. Die amptelike [[OPEC]] prysband vir ru-olie is tussen VS$22 tot VS$28 per [[vat]]. Brent Crude se prys is egter tans (Oktober 2004) so hoog as VS$53 per vat.
 
'n Laagtepunt in die prys is onlangs in Januarie [[1999]] bereik na die verhoogde olie produksie vanuit Irak saamgeval het met die Asiese finansiële krisis, wat 'n skerp daling in vraag meegegaan het. Die pryse het daarna skerp gestyg en het meer as verdubbel in September [[2000]], het toe weer geval tot en met die einde van [[2001]] waarna dit voortdurend gestyg het tot die huidige prysvlakke van oor die VS$53. Die "Light Crude" [[termynmark]] op die NYMEX beurs vir lewering in November is al hoër as VS$53 per vat. Sien [http://futures.tradingcharts.com/chart/CO/M]
 
Die [[Wikipedia:en:New York Mercantile Exchange|New York Mercantile Exchange]] (NYMEX) verhandel ru-olie (insluitend termynkontrakte) en skep die basis vir die Verenigde State se olieprys vasstelling via die WTI (West Texas Intermediate). Ander beurse verhandel ook ru-olie termynkontrakte, bv die [[Wikipedia:en:International Petroleum Exchange|International Petroleum Exchange]] (IPE) in London wat verhandel op 'n Brent ru-olie basis. Nat olie word normalweg gekoop en verkoop tussen maatskappye volgens bilaterale ooreenkomste, tipies met verwysing na 'n baken ru-olie graad (marker crude) wat tipies gekwoteer word deur die prysvasstellingsagentskap [[Wikipedia:en:Platts|Platts]]. So word 'n sekere graad olie, gestel Fulmar, byvoorbeeld in Europa verkoop teen 'n prys van "Brent plus VS$0.25 per vat".
 
Sien ook [http://www.wtrg.com/prices.htm Geskiedenis en Analise van Ru-olie pryse]
 
== Top petroleum produserendepetroleumproduserende lande ==
[[Lêer:OPEC.svg|thumb|OPEC-Lidlande]]
(In volgorde van hoeveelhede ''geproduseer'' in 2003):
Lyn 102:
* [[Verenigde State]]
* [[Rusland]]
* [[Iran]] (OPECOPUL)
* [[MexikoMeksiko]]
* [[Sjina]]
* [[Noorweë]]
* [[Kanada]]
* [[Verenigde Arabiese Emirate]] (U.A.E) (OPECOPUL)
* [[Venezuela]] (OPECOPUL)
* [[Verenigde Koninkryk]] (U.K)
* [[Koeweit]] (OPECOPUL)
* [[Nigerië]] (OPECOPUL)
 
(In volgorde van hoeveelheid ''uitgevoer'' in 2003):
* Saoedi-Arabië (OPECOPUL)
* Rusland
* Noorweë
* Iran (OPECOPUL)
* Verenigde Arabiese Emirate (U.A.E) (OPECOPUL)
* Venezuela (OPECOPUL)
* Koeweit (OPECOPUL)
* Nigerië (OPECOPUL)
* Mexiko
* [[Algerië]] (OPECOPUL)
* [[Libië]] (OPECOPUL)
 
Neem kennis dat die Verenigde State omtrent al sy eie produksie self verbruik.
Lyn 131:
 
== Die petroleum-industrie in Suid-Afrika ==
''Hoofartikel'' – [[Suid-Afrikaanse olie-industrie]]
 
Die belange van die Suid-Afrikaanse oliemaatskappye word verteenwoordig deur [[SAPIA]]. Suid-Afrika het geen plaaslike ru-oliebronne nie en dus word ru-olie ingevoer. Die stigting van [[Sasol]], wat vloeibare brandstof uit [[steenkool]] vervaardig, het Suid-Afrika baie minder afhanklik gemaak van olie-invoere alhoewel daar nog noemenswaardige hoeveelhede ru-olie ingevoer moet word om aan die land se brandstofvereistes te voldoen. [[Mossgas]] (tans [[PetroSA]]) hetmaak ook 'n bydrae gemaak om die land minder afhanklik te maak van ru-olie-invoere deur [[aardgas]] vanuit aflandige bronne om te skakel na vloeibare brandstowwe.
 
Die prys van brandstof (spesifiek petrol) word tans gereguleer in Suid-Afrika. Die prys van brandstof in Suid-Afrika word bereken volgens 'n brandstofprysformule wat in hoofsaakhoofsaaklik daarop gemik is om 'n invoerpariteitsprys te bepaal en vasgestelde winsgrense vir die verspreidingsnetwerk daar te stel. Een van die omstrede kwessies in Suid-Afrika is die feit dat Sasol, wat nie afhanklik is van ru-olie invoere nie, en wie se batesinfrastruktuur aanvanklik met belastingbetalersgeldbelastinggeld opgerig is, sy produkpryse volgens dieselfde formule bepaal.
 
== Sien ook ==
* [[Suid-Afrikaanse olie-industrie]]
* [[Lys van olievelde]]
* [[Lys van olieproduserende state]]
* [[Lys van olieproduserende maatskappye]]
* [[Energiekrisis]], [[energiekrisis van 1973]], en [[energiekrisis van 1979]]
* [[Fossielbrandstof]]
* [[Kweekhuisgasse]]
* [[Geskiedenis van die Petroleumnywerheid]]
* [[Olieraffinadery]]
* [[Olievoorrade]]
* [[Petroleum rampe]]
* [[Hernubare energie]]
 
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Ruolie"