Morfologie (taalkunde): Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
JCBrand (besprekings | bydraes)
No edit summary
JCBrand (besprekings | bydraes)
No edit summary
Lyn 123:
 
<ref>Smith, A.A. 2013. Afrikaans taal en spelreëls gr.a 12 3 Morfologie (woordvorming). http://www.christelikebiblioteek.co.za/sites/christelikebiblioteek.co.za/files/ARSO/Algemeen/Afrikaans%20taal-%20en%20spelreels%20gr%204-12%20-%203.%20Morfologie%20%28Woordvorming%29.pdf Besoek op 10 Augustus 2014</ref>
 
 
== Fleksie <ref name=Kontemp>[Kontemporêre Afrikaanse Taalkunde]</ref><ref name=Inleiding>[Inleiding tot die Afrikaanse Taalkunde]</ref> ==
 
In die morfologie word daar by affikse onderskeid getref tussen fleksie en afleiding. Hierdie verskynsels hou sterk verband met woordvormingsleer, vormleer, fleksiemorfeme, afleidingsmorfeme, geflekteerde woorde en afgeleide woorde.<ref name=Probleem>[Die Probleem van Fleksie en Afleiding in Afrikaans http://eds.a.ebscohost.com.nwulib.nwu.ac.za/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=2&sid=24934eaa-fb23-4d3f-885c-fa505b8d56f1%40sessionmgr4001&hid=4111], besoek op 5 Augustus 2014</ref> Hierdie is afhanklike komponente wat aan ʼn stam moet verbind, en dit dra nooit die meeste betekenis in ʼn kompleks nie, maar dit dra wel betekenis.Fleksie word gesien as die morfologiese markering van eienskappe op ʼn woord wat ʼn aantal grammatikale vorme tot gevolg het. Fleksie neem dus as invoer ʼn woord en gee as afvoer ʼn vorm van dieselfde woord binne ʼn grammatikale konteks.<ref name=Kontemp>[Kontemporêre Afrikaanse Taalkunde]</ref> Dit wil sê dat ʼn woord soos ''hond'' verander kan word na ''hond-e'' of ''hond-jie'' en dit is twee verskillende geflekteerde vorme van die oorspronklike woord, maar nie een van hierdie woorde het hul eie lemmas in die Afrikaanse woordeboek nie.
 
'''Belangrike kenmerke van fleksie:'''
* Fleksie kan nie die leksikale kategorie van die grondwoord of stam verander nie,(byvoorbeeld ''hark/hark-e'' of ''skoon/skon-er'') behalwe soms in die geval van die deelwoord (partisipium) wat as fleksie beskou word, maar wel die leksikale kategorie kan verander, (Hierdie geskied gewoonlik vanaf verbum na adjektief of adverbium, byvoorbeeld ''huil-end'' en ''ras-end'' in ''Die huilende babas maak die dagmoeder rasend'').
* Fleksie-affikse het ʼn duidelike waarde wat dit tot die stam toevoeg, en is daarom voorspelbaar ten opsigte van vorm en betekenis.
* Fleksie-affikse sluit meestal die moontlikheid van aanbou uit, daarom staan fleksiemorfeme nader as afleidingsmorfeme van die stam af.
 
'''Voorbeelde van fleksie in Afrikaans'''
 
* Meervoud (Pluralis/PL) Byvoorbeeld ''hond-e, boek-e, besem-s''
* Verkleining (Diminutief/DIM) Byvoorbeeld ''hond-jie, besem-pie, voël-tjie''
* Vergelykende trap (Komparatief/CMPR) Byvoorbeeld ''Lelik-er, soet-er, sleg-ter''
* Oortreffende trap (Superlatief/SUP) Byvoorbeeld ''lelik-ste, soet-ste, sleg-ste''
* Attributief (ATTR) Byvoorbeeld ''die interessant-e boek, die lelik-e rok''
* Deelsgenitief (PRTT.GEN) Byvoorbeeld ''iets interessant-s'' of ''iemand lelik-s''
* Verlede tyd (Imperfektum/PST) Byvoorbeeld ''ge-hardloop, ge-dans, ge-sing''
* Deelwoord (Partisipium/PART) Byvoorbeeld ''huil-end, ras-end, ge-kwalifiseer-d''
* Infinitief (INF) Byvoorbeeld ''iets te drink-e'' of ''iets te et-e''
* Relikte (RLCT) Byvoorbeeld ''steen des aanstoot-s, in dier voeg-e''
 
 
 
== Affikse <ref name=Kontemp>[Kontemporêre Afrikaanse Taalkunde]</ref> ==
Line 266 ⟶ 241:
* [[Afleiding (taalkunde)]]
* [[Allomorf]]
* [[Fleksie]]
* [[Nulmorfeem]]
* [[Samestelling (taalkunde)]]