|
Daarom lui ons dus af dat die Attribuut- en Apposisiekomposita (ATAP) en die Onderskikkende komposita se komponente almal uit basisvorme bestaan wat nie afleiding of fleksie ondergaan nie. Om die bespreking dus te vereenvoudig weet ons dat die vier hooftipes kompositas 'n vorm van samestelling is, maar dat dit verskillende betekenisse in terme van endosentries en eksosentries het en dat die kern en bepaler mekaar op verskillende wyses kan komplimenteer. Die basiskomposita is dan 'n verdere vertakking van die Attribuut- en Apposisiekomposita en Onderskikkende komposita wat wys daarop dat komponente (woorde) onder hierdie afdelings met mekaar verbind in hul basisvorm en nie geaffekteer word deur fleksie of afleiding nie soos byvoorbeeld, ''kombuiskas'' (N+N). Hierdie [[basisvorme]] kan op hul eie dan weer as endosentries of eksosentries geklassifiseer word soos in bogenoemde verduideliking.
== Samestellende afleiding == ▼’n Samestellende afleiding is ’n [[woord]] met meer as een basisvorm plus ’n [[morfeem]] of morfeme. Byvoorbeeld, die woord “vliegtuigwiele” bestaan uit 3 basisvorme en een morfeem (vlieg + tuig + wiel + e).
’n Basisvorm of stam word gedefinieer as die kleinste betekenisvolle eenheid van ’n woord. Die [[lettergrepe]] van "tafeltjie" is: ta-fel-tjie, maar nie een van hierdie dele is betekenisdraend nie, maar wanneer dit in woorddele in gedeel word naamlik tafel+tjie is dit duidelik dat “tafel” die basisvorm is omrede dit is ’n bekende voorwerp is, wat betekenis dra. Die “tjie” dui die [[Verkleinwoorde|verkleiningsvorm]] aan.
Dit belangrik om te onthou dat die basisvorm van ‘n woord eerstens moet betekenisdraend wees en tweedens moet dit verband hou met die betekenis van die saamgestelde of afgeleide woord, byvoorbeeld: in "bok-makierie" is die basisvorm bloot bokmakierie, want "bok", "ma" en "kierie" hou geen verband met die woord se betekenis nie. Dit is dus net ‘n skynbare samestelling. In teenstelling met die bostaande, in die woord "knopkierie" is "knop" en "kierie" albei basisvorme, aangesien albei verband hou met die betekenis van die saamgestelde woord
Morfeme het nie selfstandige betekenis nie en kan ook nie selfstandig gebruik word nie. Hulle word saam met ‘n basisvorm gebruik om nuwe woorde te vorm en dra dus so betekenis aan. Daar is drie soorte morfeme,naamlik premorfeem, metamorfeem en postmorfeem. Samestellend afleidings soos gesê hierbo, word gevorm deur meer as een basis en ’n afleidingsmorfeem of morfeme, wat dan ’n pre- of postmorfeem is. ’n Premorfeme staan voor die basisvorm byvoorbeeld: oermens, wandaad. ’n Postmorfeme staan agter die basisvorm byvoorbeeld: eetbaar
Afleidingsmorfeme word gebruik om nuwe woorde van bestaande woorde te vorm deur gebruik te maak van premorfeme of postmorfeme. Die funksie van afleidingsmorfeme sluit in eerstens, om geslag uit te druk byvoorbeeld: Kelner (manlik) en kelnerin (vroulik). Tweedens om gevoel of affek uit te druk byvoorbeeld: ’n bittere lyding, tere liefde, gryse verlede ens. Derdens sluit afleidingsmorfeme se funksie in om die betekenis van die basisvorm te verander soos byvoorbeeld: “ont” in ontbos beteken “om weg te neem” en dien “mis” in misdaad beteken “sleg” - ‘n slegte daad. Laastens is afleidingsmorfeme se funksie om die woordsoort te verander bv. “man”(s. nw.) na “beman” (ww.) of tem (ww) – tembaar (b.nw.) ens.
<ref>Smith, A.A. 2013. Afrikaans taal en spelreëls gr.a 12 3 Morfologie (woordvorming). http://www.christelikebiblioteek.co.za/sites/christelikebiblioteek.co.za/files/ARSO/Algemeen/Afrikaans%20taal-%20en%20spelreels%20gr%204-12%20-%203.%20Morfologie%20%28Woordvorming%29.pdf Besoek op 10 Augustus 2014</ref>
== Affikse <ref name=Kontemp>[Kontemporêre Afrikaanse Taalkunde]</ref> ==
* [[Nulmorfeem]]
* [[Samestelling (taalkunde)]]
▲==* [[Samestellende afleiding ==]]
* [[Skimstam]]
* [[Stratum (taalkunde)]]
| 