Kornies: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes)
teks details, skakels
No edit summary
Lyn 23:
Van sy basiese woordeskat stem sowat 80 persent met Bretons, 75 persent met Wallies, 35 persent met [[Iers-Gaelies]] en 35 persent met [[Skots-Gaelies]] ooreen.
 
In die eerste helfte van die twintigste eeu begin die "Old-Cornwall"-beweging weer belangstelling vir die ou Korniese taal wek. Daar is nou weer enkele honderd mense wat die taal meermin of mindermeer kan praat en skryf, en sowat 3 500 mense het 'n basiese begrip van Kornies; in teenstelling met die ander keltiese groepe in die [[Verenigde Koninkryk]] geniet die sprekers van Kornies egter geen minderheidstatus nie. Wél is daar 'n plaaslike beweging (''Mebyon Kernow'', die Seuns van Cornwall) wat 'n eie nasionale bewussyn wil bevorder.
 
== Taalgeskiedenis ==
Lyn 32:
Teen die einde van die [[14de eeu]] het die taalgrens tussen Kornies en Engels, wat geleidelik die Anglo-Normandiese taal begin vervang, verder weswaarts verskuif, en sy gebruik bly meesal beperk tot die armste bewoners van Cornwall. Desondanks bereik Middel-Kornies as skryftaal sy literêre hoogtepunt. Aangesien die [[Bybel]] nie in Kornies vertaal is nie, raak godsdienstige dramas en gedigte baie gewild, wat die Bybelse leerstellings vir mense sonder enige kennis van Engels sou verduidelik. Die bekendste is die ''Pascon agan Arluth'', 'n berymde passie van [[Jesus Christus]], en ''Bewnans Meryasek'', die biografie van die heilige Meriasek, biskop van [[Vannes]] in [[Bretagne]], wat as sendeling na Cornwall gekom het. Die opmerklike gehalte van die Korniese literatuur kontrasteer met die beperkte gebruik van Kornies as 'n omgangstaal en word as die nagevolg van 'n lang literêre tradisie beskou.
 
Die Korniese taal trek geen voordeel uit die kulturele ontwikkeling tydens die [[renaissance]] en die uitvinding van die [[drukpers]] nie. Baie adellikes het in die Engelse burgeroorloë tussen die huise Lancaster en York gesneuwel, ander het hulle landgoedere vir goed verlaat of is onteien. Die nuwe Anglikaanse godsdiens is in die [[16de eeu]] saam met die Engelse gebedboek ''Book of Common Prayer'' ingevoer. Die Korniese bevolking was nie bereid om te konverteer nie en het ook die aanbod van die owerhede om die gebedboek in die Korniese taal te laat vertaal van die hand gewys. 'n Opstand van Rooms-Katolieke bewoners is in [[1548]] neergeslaanafgeweer, en die leiers van die beweging is tereggestel. Die vervolging van Rooms-Katolieke deur die Engelse owerhede het ook die noue historiese betrekkinge met Bretagne laat afbreek.
 
Reeds metteen die begin van die [[17de eeu]] het Kornies as omgangstaal daadwerklik begin uitsterf; die laaste taalgebied is die uiterste weste waar dit rondom [[1700]] nog in 25 dorpe as huistaal gepraat word. In hierdie tydperk ontstaan nog een skouspel; ''Gwryans an Bys'' (Die Skepping van die Wêreld) deur William Jordan word in [[1611]] opgevoer. 'n Poging deur 'n groep geleerdes onder leiding van John Keigwin ([[1641]]-[[1741]]) om die [[Bybel]] in Kornies te vertaal misluk omdat die werk té omvangryk blyk te wees, en net die boek ''[[Genesis]]'' verskyn. 'n Kollega von Keigwin, Nicholas Boson, skryf saam met sy kinders die verhandeling ''Nebbaz Gerriau dro tho Carnoack'' (Enkele woorde oor die Korniese taal) wat in [[1700]] vrygestel word. Die saga ''Jowan Chy an Hor'' (John van Chyanhor) ontstaan in die dekade tussen [[1660]] en [[1670]]. Die Walliese geleerde Edward Lhuyd stel in sy [http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10523123_00001.html ''Archaeologica Cornu-Britannica''] die eerste Korniese grammatika bekend.
 
Teen die einde van die [[19de eeu]] - toe daar nog enkele tweetalige mense in Cornwall opgespoor kankon word - wek die Korniese taal groot belangstelling by taalkundiges. 'n Groot woordeboek van die Korniese taal verskyn in die jaar [[1865]], en in [[1887]] stel W.P. Jagos sy ''English-Cornish Dictionary'' bekend.
 
In [[1929]] skryf Robert Morton Nance die leerboek ''Cornish for All'' (Kornies vir iedereen) wat onder meer ''Jowan Chy an Hor'' as leesteks bevat. In [[1969]] word 'n langspeelplaat met die saga, gelees van Richard Gendall, deur die Komitee vir die Taal van Cornwall vrygestel. Die [[Nuwe Testament]] (''An Testament Nowydh'') is in [[2002]] in Kornies vertaal.