Victoria van die Verenigde Koninkryk: Verskil tussen weergawes

|19 = [[Prinses Victoria van Sakse-Koburg-Saalfeld]]

|opskrif20 = Handtekening

}}

'''Victoria''' (Alexandrina Victoria; [[24 Mei]] [[1819]] – [[22 Januarie]] [[1901]]) was van 20 Junie 1837 koningin van die [[Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland]] en van 1 Mei 1876 die eerste [[Keiserin van Indië]] van die Britse heerskappy tot met haar dood. Sy het 63 jaar en 7 maande regeer, langer as enige ander Britse monarg behalwe haar agter-agter-kleindogter [[Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk|Elizabeth II]].<ref name="timesonline1">{{cite web|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article3080583.ece|title=The record-breaking age of Elizabeth, longest-lived monarch to reign over us|publisher=The Times|accessdate=2008-09-14|date=2007-12-21}}</ref><ref name=rv>{{cite web|url=http://www.royal.gov.uk/output/Page118.asp|title=History of the Monarchy > Hanovarians > Victoria|publisher=The Royal Family|accessdate=2008-09-13}}</ref>. Die periode van haar bewind is bekend as die [[Victoriaanse tydperk]], ’n era van nywerheids-, politieke en militêre vooruitgang in die [[Verenigde Koninkryk]].

 

== Vroeë bewind ==

=== Troonbestyging ===

Op 24 Mei 1837 het Victoria 18 geword. Op 20 Junie van dié jaar is koning William op 71-jarige ouderdom aan sy hart dood<ref name=aubyn4>{{cite book|title=Queen Victoria|author=Giles St. Aubyn|pages=55–60|publisher=Hodder & Stoughton|isbn=978-0340571095|year=1992|oclc=27171944}}</ref> en Victoria het koningin van die Verenigde Koninkryk geword.<ref name=aubyn3>{{cite book|title=Queen Victoria|author=Giles St. Aubyn|pages=161–165|publisher=Hodder & Stoughton|isbn=978-0340571095|year=1992|oclc=27171944}}</ref> In haar dagboek het sy geskryf: "I was awoke at 6 o'clock by Mamma ...who told me the Archbishop of Canterbury and Lord Conyngham were here and wished to see me. I got out of bed and went into my sitting-room (only in my dressing gown) and alone, and saw them. Lord Conyngham then acquainted me that my poor Uncle, the King, was no more, and had expired at 12 minutes past 2 this morning, and consequently that I am Queen..."<ref name=aubyn4/> Sy is op 28 Junie 1838 gekroon en was die eerste monarg wat in [[Buckingham-paleis]] gewoon het.<ref name="royal1">{{Cite web|url=http://www.royal.gov.uk/output/Page555.asp|title=Buckingham Palace|accessdate=2008-09-14|publisher=The Royal Family}}</ref>

 

Kragtens die [[Saliese wet]] mag geen vrou die troon van [[Huis van Hannover|Hannover]] bestyg het nie en haar oom, die Hertog van Cumberland en Teviotdale, het William dus opgevolg as koning van Hannover – as [[Ernest Augustus I van Hannover|Ernest Augustus I]]. (Hy was die vyfde seun en agtste kind van George III.) Aangesien die jong koningin toe nog ongetroud en kinderloos was, het hy ook die vermoedelike troonopvolger van die Verenigde Koninkryk geword tot met die geboorte van Victoria se eerste kind, [[Victoria, kroonprinses|Victoria]], in 1840.<ref>{{cite book|title=Victoria's Daughters|author=Jerrold M. Packard|pages=14–15|publisher=St. Martin's Press|isbn=978-0312244965|year=1999|oclc=43559899}}</ref>

 

Met haar troonbestyging was die [[Britse Whig-party|Whig-party]], met die uitsondering van kort periodes, sedert 1830 aan die bewind. Die Whig-premier, [[William Lamb, 2de Burggraaf Melbourne|lord Melbourne]], het dadelik ’n belangrike invloed geword in die lewe van die polities onervare koningin, wat swaar op hom gesteun het – sommige mense het selfs na Victoria verwys as "mev. Melbourne".<ref name=hibbert>{{cite book|title=Victoria: A Biography|author=Christopher Hibbert|pages=16–78|publisher=Da Capo Press|isbn=978-0306810855|year=2001|oclc=191215627 48687442}}</ref> Die Melbourne-bewind het egter nie lank geduur nie; dit het al hoe ongewilder geword en het dit al hoe moeiliker gevind om oor die Britse kolonies te regeer, veral in die tyd van die rebellies van 1837. In 1839 het lord Melbourne bedank nadat die [[Radicals (VK)|Radicals]] en die [[Tories]] (van wie koningin Victoria in dié tyd niks gehou het nie) saamgespan het om ’n wet in die laerhuis te keer wat die grondwet van [[Jamaika]] sou herroep.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/melbourne_lord.shtml|title=Lord Melbourne (1779 – 1848)|publisher=BBC|accessdate=2008-09-19}}</ref>

 

 

=== Sluipmoordaanvalle en huwelik ===

Die koningin het op 10 Februarie 1840 in die koninklike kapel van [[Sint James-paleis]] in Londen met haar neef [[Albert, prinsgemaal|prins Albert]] getrou. Albert het nie net haar eggenoot geword nie, maar ook ’n belangrike politieke raadgewer; hy het lord Melbourne ná dié se dood vervang as die belangrikste invloed op haar lewe.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/albert_prince.shtml|title=Prince Albert (1819 – 1861)|publisher=BBC|accessdate=2008-09-19}}</ref>

 

Tydens haar eerste swangerskap het die 18-jarige [[Edward Oxford]] ’n sluipmoordaanval op die koningin uitgevoer terwyl sy saam met prins Albert in Londen in ’n koets gery het.<ref name=aubyn3/> Oxford het twee skote afgevuur, maar albei kere misgeskiet. Hy is van hoogverraad aangekla, maar is vrygespreek op grond van kranksinnigheid.<ref>{{cite book|author=Michael Diamond|title=Victorian sensation|publisher=Anthem Press|year=2003|isbn=1-84331-150-X|oclc=57519212}}</ref> Ondanks die aanval is die eerste van die koningin se nege kinders, [[Victoria, kroonprinses|Victoria]], op 21 November 1840 gebore.<ref>{{cite web|url=http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-515932_ITM|title=Empress Frederick: The Last Hope for a Liberal Germany?|publisher=The Historian|date=1999-09-22|accessdate=2008-09-19|archiveurl=https://archive.is/2Fl8|archivedate=2012-07-18}}</ref>

 

Tussen Mei en Julie 1842 was daar nog sluipmoordaanvalle op Victoria. Op 29 Mei het John Francis in Sint James-park op die koningin geskiet terwyl sy in ’n koets gery het,<ref name=aubyn3/> maar hy is dadelik deur polisiekonstabel William Trounce gevang. Francis is van hoogverraad aangekla. Sy doodsvonnis is later versag tot lewenslange tronkstraf. Op 13 Junie 1842 het Victoria per trein na Bishop's Bridge, naby [[Paddington]] in Londen, gereis in ’n spesiale koninklike wa wat deur die Great Western-lyn verskaf is. Saam met haar was prins Albert en die ingenieur van die Great Western-lyn, [[Isambard Kingdom Brunel]]. Die koningin en prinsgemaal het albei gekla dat die trein te vinnig ry teen 32&nbsp;km per uur en was bang dat die trein sou ontspoor.<ref name=aubyn3/> Op 3 Julie, net dae nadat Francis se vonnis versag is, het John William Bean<ref name=aubyn3/> probeer om die koningin te skiet. Prins Albert het gevoel die voorvalle is aangevuur deur Oxford se vryspreking in 1840. Hoewel sy geweer net met papier en tabak gelaai was, was sy daad steeds met die dood strafbaar. Omdat prins Albert gevoel het dié straf sou te swaar wees, het hy die parlement aangemoedig om die Verraadwet van [[1842]] te aanvaar. Daarvolgens sou ’n aanval met ’n gevaarlike wapen in die teenwoordigheid van die monarg met die doel om haar skrik te maak, strafbaar wees met sewe jaar tronkstraf asook lyfstraf.<ref>{{cite web|url=http://www.statutelaw.gov.uk/content.aspx?activeTextDocId=1034300 |title=Treason Act 1842 (c.51) - Statute Law Database |publisher=Statutelaw.gov.uk |date=[16 July 1842] |accessdate=2008-09-18}}</ref> Bean is dus gevonnis tot 18 maande tronkstraf; nie hy of enigiemand wat daarna die wet oortree het, is egter ooit lyfstraf opgelê nie.<ref>{{cite book|title=The Politics of Regicide in England, 1760–1850: Troublesome Subjects|author=Steve Poole|publisher=Manchester University Press|year=2000|isbn=0719050359|pages=199–203|oclc=185769902 222735433 44915199 47352204 59575274}}</ref>

 

Victoria was dol op Ierland en het in [[Killarney]] vakansie gehou. Haar liefde vir die land is aanvanklik beantwoord met Ierse toegeneentheid jeens die jong koningin. In 1845 het ’n aartappelskimmel Ierland getref wat die lewe van meer as ’n miljoen Iere oor vier jaar geëis het en tot die emigrasie van nog ’n miljoen gelei het.<ref>{{cite book|author=David Ross|title=Ireland: History of a Nation|publisher=New Lanark: Geddes & Grosset|year=2002|pages=268|isbn=1842051644|oclc=52945911}}</ref> In reaksie op wat bekend geword het as die [[Ierse Aartappelskaarste]] (''An Gorta Mór'' – Iers vir "Die Groot Hongersnood"), het die koningin persoonlik £2000 sterling aan die verhongerde volk geskenk.<ref>{{cite web|url=http://multitext.ucc.ie/d/Private_Responses_to_the_Famine3344361812 |title=Multitext - Private Responses to the Famine |publisher=Multitext.ucc.ie |author=Pope Pius IX |date= |accessdate=2008-09-18}}</ref>

 

Die beleidrigtings van haar minister lord John Russell is egter dikwels blameer vir die verergering van die hongersnood en dit het die koningin se gewildheid in Ierland laat afneem. Haar eerste amptelike besoek aan die land in 1849 is gereël om die aandag van die hongersnood af te lei en ook om deur Victoria se teenwoordigheid die erns van die krisis te beklemtoon. Haar persoonlike skenking is nie opgevolg deur enige aksie om die hongersnood te verlig nie en sy het in Ierland bekend geword as die "Hongersnood-koningin".<ref>Dit was die naam van Maud Gonne se artikel in 1900 oor koningin Victoria se besoek aan Ierland</ref> en dit het haar beeld baie skade berokken.<ref>http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/2951395.stm</ref>

 

 

=== Diamantjubileum ===

Op 22 September 1896 het Victoria [[George III van die Verenigde Koninkryk|George III]] verbygesteek as die langsregerende monarg in die Engelse, Skotse en Britse geskiedenis. Die koningin het versoek dat alle vieringe van die geleentheid uitgestel word tot in 1897, om saam met haar diamantjubileum te val.

 

 

=== Dood en opvolging ===

Soos haar gewoonte as weduwee was, het Victoria die Kersfees van 1900 in [[Osborne House]] op die eiland Wight deurgebring. Daar is sy op Dinsdag [[22 Januarie]] [[1901]] om halfsewe die aand op 81-jarige ouderdom dood aan breinbloeding en swak gesondheid.<ref>{{Cite web|url=http://www.timeanddate.com/calendar/index.html?year=1901&country=1 | title= Calendar for year 1901| publisher=Gazzetes-Online.co.uk| accessdate=2008-08-23}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gazettes-online.co.uk/ViewPDF.aspx?pdf=27270|title=Supplement to The London Gazette|date=23 January 1901|publisher=''London Gazette'' |accessdate=2008-08-23}}</ref> Haar seun Edward, die toekomstige koning, en haar oudste kleinseun, die Duitse keiser [[Wilhelm II van Duitsland|Wilhelm II]], was langs haar sterfbed. Volgens haar wens het haar eie seuns haar in haar kis neergelê. Sy het ’n wit rok en haar bruilofsluier aangehad. Haar begrafnisdiens was op Saterdag 2 Februarie, en ná twee dae op ’n praalbed is sy langs prins Albert in die Frogmore-mausoleum, Windsor, ter ruste gelê. Aangesien Victoria nie van swart begrafnisse gehou het nie, is Londen in pers en wit getooi. Terwyl sy begrawe is, het dit begin sneeu.<ref>{{cite book|title=Queen Victoria|author=Giles St. Aubyn|pages=600|publisher=Hodder & Stoughton|isbn=978-0340571095|year=1992|oclc=27171944}}</ref>

 

== Nalatenskap ==

=== In Brittanje ===

Koningin Victoria se bewind was die begin van ’n moderne grondwetlike monargie. Ná ’n reeks regshervormings het die mag van die laerhuis toegeneem ten koste van dié van die hoërhuis en die monargie, en die monarg se rol het al hoe meer simbolies geraak. Sedert Victoria se bewind het die monarg net, in die Britse joernalis Walter Bagehot se woorde, "die reg om geraadpleeg te word, die reg om raad te gee en die reg om te waarsku".<ref name=aubyn2/>

 

 

=== Elders in die wêreld ===

Victoria was internasionaal ’n belangrike figuur, nie net vanweë Brittanje se invloed nie, maar ook danksy familiebande met Europa se koningshuise; sy was met deernis bekend as die "ouma van Europa". Die monarge van drie van die belangrikste lande in die [[Eerste Wêreldoorlog]] was óf kleinkinders van Victoria óf getroud met kleindogters van haar. Agt van Victoria se nege kinders was getroud met lede van Europa se koninklike families en die ander een, [[Prinses Louise, Hertogin van Argyll|prinses Louise]], was getroud met die Markies van Lorne, ’n toekomstige goewerneur-generaal van Kanada.<ref>{{cite book|title=Meanings of Modernity|author=Martin J. Daunton, Bernhard Rieger|publisher=Berg Publishers|year=2001|isbn=9781859734025|oclc=186477900 238671662 45647912 46737764}}</ref>