|
== Inleiding ==
Die pous is volgens die Katolieke Kerk die regmatige opvolger van [[Petrus]], en daarmee die leier van die hele Christelike Kerk wêreldwyd. Dit word egter ontken deur die kerke wat ontstaan het uit die [[reformasie]] (soos [[lutheranisme]], [[calvinisme]], [[presbiterianisme]] ens.), asook deur die [[Kopties-Ortodokse Kerk|Koptiese Kerke]] in Egipte en Ethiopië, die [[Ortodokse Kerk]]e in Oos-Europa en Griekeland, en Nestoriaanse en Armeense Kerke in die Midde Ooste. Die pous word deur die Katolieke gesien as dissipel van [[Christus]] en eerste leier van die Kerk, as die plaasbekleder (nie ''plaasvervanger'' nie) van Christus op aarde. Die woord plaasvervanger suggereer ‘n'n gelykskakeling met Christus, wat nie die bedoeling is nie. Die pous "beklee" slegs die plek van Christus.
Hy verenig in sy persoon die hoogste geestelike mag, d.w.s. die hoogste [[doktrine|leergesag]], asook die opperste [[wet]]gewende en [[regter]]like mag. Tog is sy mag nie uniek in die Kerk nie, want die biskoppe het belangrike beslissingsmag, in groot mate onafhanklik van die pouslike gesag. Die huidige pous is sedert [[13 Maart]] [[2013]] die [[Argentinië|Argentyne]] [[Pous Franciskus|Jorge Mario Bergoglio]] oftewel [[Pous Franciskus]].
Ook die [[Kopties-Ortodokse Kerk|Koptiese kerk]] in [[Egipte]] het ‘n'n pous. In die Koptiese kerk is die pous die opvolger van die evangelis [[Evangelie volgens Markus|Markus]]. Die huidige Koptiese pous is [[Tawadros II]].
Sowel die Koptiese as die Rooms-Katolieke pous het hulle oorsprong in die vroeëre christelike funksie van [[patriarg]] (aartsvader).
== Simbole ==
Die uiterlike tekens van sy amp, wat volgens die tradisie teruggaan na die oudste [[Romeinse Ryk|Romeinse]] gebruike, is die wit [[toga (kledingstuk)|toga]], soms gekombineer met ‘n'n rooi mantel, die kruisstaf en die pontifikale [[vissersring]]. Vroeër is ook die [[tiara]] of driekroon, die draagstoel, die [[troon]] en die [[baldakyn]] gebruik. Die laaste drie is deur [[Pous Paulus VI]] in die sestiger jare van die 20ste eeu afgeskaf. Die tiara stam eintlik uit ‘n'n voor-christelike [[Iran|Persiese]] tradisie. In die [[9de eeu]] het pouse vir die eerste keer ‘n'n tiara gedra en wel met één kroon. Onder [[Pous Bonifatius VIII|Bonifatius VIII]] is ‘n'n tweede en onder [[Pous Benedictus XII|Benedictus XII]] ‘n'n derde kroon bygevoeg. [[Pous Paulus VI|Paulus VI]] het - as [[simbool]] - sy tiara ten gunste van die armes van Rome afgelê. Daarna het geen pous die tiara laat opsit by sy kroning nie. Teoreties kan ‘n'n pous sy amp na eie keuse neerlê, maar sedert [[1294]] het geen enkel pous afgetree nie. Hulle beklee volgens tradisie die amp tot hulle dood.
Die staat [[Vatikaanstad]] herberg nog steeds die beroemde [[Switserse wag]], ‘n'n milisie wat tans naas ‘n'n seremoniële funksie ook dien as lyfwag en paleiswag. Vir die verdediging van die voormalige [[Kerkelike Staat]] was daar vroeër nog ‘n'n normale leër, sowel as enkele kleiner korpse vir spesifieke take.
== Die funksies van die Pous ==
Die pous is eerstens die 'opperherder' van die Katolieke Kerk en het as sodanig ‘n'n saambindende, bysturende en leidende funksie oor sy 'kudde'. By dispute oor geloofskwessies het hy die laaste en beslissende woord. Teenswoordig probeer die pous antwoorde vind op die baie vrae wat voorkom onder lidmate as reaksie op die grotendeels ontkerklikte moderne wêreld. In vroeër eeue het die pous baie invloed op die rigting van die Westerse beskawing gehad, maar dit het sterk verminder na die reformasie toe die grootste deel van Noord en Wes Europa hulle nie meer aan die uitsprake van die pous gebind geag het nie.
Verder het die pous ‘n'n aantal funksies wat in aard en omvang nogal van mekaar verskil. Tot die volledige titulatuur van die pous behoort tot op hede: plaasbekleder van Jesus Christus, opvolger van Petrus, opperherder van die universele kerk, patriarg van die Weste, primaat van Italië, aartsbiskop en metropoliet van die Romeinse kerkprovinsie, biskop van Rome, soewerein van die staat Vatikaanstad. Wêreldlike en kerklike, lokale of regionale en universele bevoegdhede loop deurmekaar.
== Die verkiesing van ‘n'n pous: die Konklaaf ==
Na die dood (of aftrede) van die pous is die [[Heilige Stoel]] vakant; die periode waarin daar nie ‘n'n pous is nie, word [[sedis vacatio]] genoem. Dit begin met die [[novemdiales]]. Binne 15 tot 20 dae vergader die [[kardinaal (geestelike)|kardinale]] in [[Rome]] vir die hou van ‘n'n [[konklaaf]] (= agter slot). ‘n'n Minimum van 120 kardinale jonger as 80 jaar word vereis vir ’n wettige konklaaf. ‘n'n Konklaaf word in die geheim gehou en daarom word die kardinale, totdat ‘n'n nuwe pous gekies is, van die buitewêreld afgesluit. In alle waarskynlikheid word één van die kardinale wat aanwesig is in die [[Sixtynse Kapel]] as pous gekies (maar teoreties kan elke gedoopte katolieke man gekies word, op voorwaarde dat hy dadelik na die aanvaarding van die verkiesing tot biskop gewy word).
Die kandidaat moet in beginsel met ‘n'n tweederde meerderheid verkies word. Die [[kollege van kardinale]] kan egter, na 30 stemrondes sonder resultaat, besluit om die pous met ‘n'n gewone meerderheid te verkies.
Die kardinaal-deken (voorsitter) of (as hy verkies is die oudste [[kardinaal]]) vra dan aan die verkose kardinaal:
:''"Aanvaar U?"''
Vanaf die oomblik dat die kardinaal wat verkies is, ‘n'n bevestigende antwoord gee, besit hy die mag van [[Biskop]] van Rome. Daarna vra die Kardinaal aan die nuwe Pous:
:''“Hoe wil U genoem word?“''
:''Qui sibi nomen imposuit [pousnaam].''
(Vertaling: ''"Ek verkondig u met groot vreugde; ons het ‘n'n Pous: die mees eminente en mees hoogwaarde heer, die heer [naam], kardinaal van die Heilige Roomse Kerk, [familienaam], wat die naam [pousnaam] aangeneem het."'' )
Die nuwe pous spreek daarna ‘n'n paar woorde en gee dan vir die eerste keer die apostoliese seën [[Urbi et Orbi]]. Die hele prosedure vir die verkiesing van ‘n'n pous is noukeurig vasgelê in die Apostoliese Konstitusie [[Universi Dominici Gregis]].
== Interessante brokkies ==
[[Lêer:Papas por países.PNG|thumb|Pouse volgens lande]]
* Volgens die [[Annuario Pontificio]], die offisiële jaarboek van die Vatikaan, is [[pous Franciskus]] wat op [[13 Maart]] [[2013]] verkies is, die 265ste opvolger van die apostel [[Petrus]].
* Die laaste nie-Europese pous is [[Pous Franciskus|Franciskus]] (sedert [[2013]]). Hy is ‘n'n [[Argentinië|Argentyn]].
* Die naam wat die meeste deur pouse gekies is, is ''Johannes'' (23 keer), gevolg deur ''Gregorius'' (16 keer) en ''Benedictus'' (16 keer)
* Van die pouse waarvan die leeftyd bekend is, was [[Pous Celestinus III]] ([[1191]]-[[1198]]) die oudste toe hy verkies is. Hy was toe 86 jaar. Pous Agatho sou in 681 op 104-jarige leeftyd pous geword het en tot 107 pous gebly het, maar daar is onvoldoende bewys daarvoor.
| 