Bulgare: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
Lyn 1:
{{Etniese groep|
|groep='''Bulgare'''<br />(българи)
|beeld=[[Lêer:10Bulgarians.png|250px]]
|bevolking=9 tot 10 miljoen (skatting)
|plek={{vlag|Bulgarye}}:<br /> 5&nbsp;666&nbsp;624<ref>Sensus 2011</ref><br />
{{vlag|Verenigde State}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 300&nbsp;000<br />
[[Beeld:Flag of Turkey.svg|23px]] Europese Turkye:<br /> &nbsp;&nbsp; 270&nbsp;000<br />
{{vlag|Oekraïne}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 200&nbsp;000<br />
{{vlag|Albanië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 150&nbsp;000-200&nbsp;000 <br />
{{vlag|Spanje}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 170&nbsp;000 <br />
{{vlag|Verenigde Koninkryk}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 80&nbsp;000-100&nbsp;000<br> />
{{vlag|Italië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 100&nbsp;000-130&nbsp;000<br />
{{vlag|Griekeland}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 80&nbsp;000-110&nbsp;000<br> />
{{vlag|Moldawië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 90&nbsp;000<br />
{{vlag|Argentinië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 70&nbsp;000-80&nbsp;000<br />
{{vlag|Duitsland}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 70&nbsp;000<br />
{{vlag|Brasilië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 60&nbsp;000<br />
{{vlag|Kanada}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 50&nbsp;000<br />
{{vlag|Frankryk}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 35&nbsp;000<br />
{{vlag|Rusland}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 35&nbsp;000<br />
{{vlag|Serwië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 20&nbsp;000<br />
{{vlag|Suid-Afrika}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 15&nbsp;000-20&nbsp;000<br />
{{vlag|Oostenryk}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 15&nbsp;000<br> />
{{vlag|Australië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 5&nbsp;000-15&nbsp;000<br />
{{vlag|Nederland}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 10&nbsp;000<br />
{{vlag|Roemenië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 8&nbsp;000<br />
{{vlag|België}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 8&nbsp;000<br />
{{vlag|Portugal}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 7&nbsp;202<br />
{{vlag|Hongarye}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 5&nbsp;000<br />
{{vlag|Tsjeggië}}:<br /> &nbsp;&nbsp; 5&nbsp;000<br />
{{vlag|Verenigde Arabiese Emirate}}:<br /> 5&nbsp;000<br>
|taal=[[Bulgaars]]
|geloof=Oorwegend Ortodokse Christene (Bulgaarse Ortodokse Kerk)
|verwante=[[Slawe]]<br />
&nbsp;&nbsp;[[Suid-Slawe]]<br>
}}
}}Die '''Bulgare''', [[Bulgaars]]: българи (bˈɤɫgari), is 'n Suid-Slawiese volk wat die meerderheidsbevolking van [[Bulgarye]] vorm. Tans is 83,5 persent van dié land se inwoners etniese Bulgare. Sowat 'n kwart tot 'n derde van die huidige Bulgaarse bevolking van Bulgarye is nasate van Bulgaarse vlugtelinge uit Masedonië (Makedoniese Bulgare) en Thrasië (Thrakiese Bulgare).<ref>Ulrich Büchsenschütz: ''Nationalismus und Demokratie in Bulgarien seit 1989'', in Egbert Jahn (red.): ''Nationalismus im spät- und postkommunistischen Europa.'' Boekdeel 2: ''Nationalismus in den Nationalstaaten'', Verlag Nomos 2009, ISBN 978-3-8329-3921-2, bl. 573</ref>.
 
}}Die '''Bulgare''', [[Bulgaars]]: българи (bˈɤɫgari), is 'n Suid-Slawiese volk wat die meerderheidsbevolking van [[Bulgarye]] vorm. Tans is 83,5 persent van dié land se inwoners etniese Bulgare. Sowat 'n kwart tot 'n derde van die huidige Bulgaarse bevolking van Bulgarye is nasate van Bulgaarse vlugtelinge uit Masedonië (Makedoniese Bulgare) en Thrasië (Thrakiese Bulgare).<ref>Ulrich Büchsenschütz: ''Nationalismus und Demokratie in Bulgarien seit 1989'', in Egbert Jahn (red.): ''Nationalismus im spät- und postkommunistischen Europa.'' Boekdeel 2: ''Nationalismus in den Nationalstaaten'', Verlag Nomos 2009, ISBN 978-3-8329-3921-2, bl. 573</ref>.
== Geskiedenis ==
 
== Geskiedenis ==
Omstreeks of ná 612 n.C. het [[Slawe|Slawiese]] groepe hulle uitbreiding op die Balkan-skiereiland gerig en hulle in die Oos-Romeinse provinsies Moesia en Thracia gevestig. Die naam "Bulgaar" of "Bolgaar" is oorspronklik gebruik om na die sogenaamde Proto-Bulgare (Bulgaars: прабългари) te verwys wat in die 7de eeu uit hulle stamgebiede in die Swartseesteppe verdring is en onder Khan Asparuch en Khan Kuwer na die Balkan geëmigreer het. Hier het hulle ná vyandelike botsings twee onafhanklike khanate met die toestemming van die Bisantyne gestig: Asparuch die sogenaamde Eerste Bulgaarse Ryk in die Dobroedja (679) en Kuwer 'n tweede ryk in die huidige Masedonië (680).
 
[[Lêer:Bulgaria-Fanagoria-04.JPG|thumbduimnael|leftlinks|Rekonstruksie van 'n Proto-Bulgaarse tent in die Etnografiese Kompleks Fanagoria naby [[Warna]]]]
Navorsers neem tans aan dat die Proto-Bulgare net 'n klein bolaag van die samelewing gevorm het en geleidelik deur die Slawiessprekende meerderheid geassimileer is, terwyl die etnoniem Bulgare na alle onderdane van die Bulgaarse khans begin verwys het. Wetenskaplikes tref eers ná die kerstening van die Bulgare in 864 geen onderskeiding meer tussen Bulgare en Proto-Bulgare nie. Die Eerste Bulgaarse Ryk is tot en met 1018 deur Proto-Bulgare geregeer en het daarna onder Bisantynse bewind gekom. Gelyktydig het nog 'n Bulgaarse ryk met 'n Turkse bevolking aan die bolope van die [[Wolga-rivier]] bestaan. Na hierdie sogenaamde Wolga-Bulgare is steeds as "Bolgare" verwys.
 
Line 47 ⟶ 49:
 
== Godsdiens ==
Christelike gemeentes van geromaniseerde Thrakiërs het al voor die stigting van die Bulgaarse Ryk in 679 en ook onder die Proto-Bulgare (Khan Kubrat) bestaan, maar hulle was nie representatief vir die groot meerderheid van die bevolking nie wat hoofsaaklik uit Slawe en Proto-Bulgare bestaan het - twee volksgroepe met hul eie heidense gode en godhede.
 
[[Lêer:Bulgarian orthodox cross E2.jpg|thumbduimnael|leftlinks|'n Bulgaars-Ortodokse kruis by die Sint-Panteon-kerk in Bojana, [[Sofia]]]]
Christelike gemeentes van geromaniseerde Thrakiërs het al voor die stigting van die Bulgaarse Ryk in 679 en ook onder die Proto-Bulgare (Khan Kubrat) bestaan, maar hulle was nie representatief vir die groot meerderheid van die bevolking nie wat hoofsaaklik uit Slawe en Proto-Bulgare bestaan het - twee volksgroepe met hul eie heidense gode en godhede.
[[Lêer:Bulgarian orthodox cross E2.jpg|thumb|left|'n Bulgaars-Ortodokse kruis by die Sint-Panteon-kerk in Bojana, [[Sofia]]]]
Die Proto-Bulgare het die hemelgod Tangra as hul oppergod vereer, terwyl die Slawiese godsdiens meer of min as natuurreligie beskryf kan word en die aanbidding van 'n aantal oppergode soos [[Peroen]], [[Swarog]] of Svarožić ingesluit het. Dit is tans nie bekend of enkele Slawe destyds al die Christelike geloof oorgeneem het nie.
 
Met die kerstening van Bulgarye tydens die tweede helfte van die 9de eeu het hierdie godsdienstige verskille tussen die etniese groepe verdwyn. Die Bulgaarse volk het die Christendom in 864 onder Khan Boris I deur Photios I, die patriarg van Konstantinopel, as staatsreligie aanvaar.
 
Die Bulgaars-Ortodokse Kerk is in 927 deur die Bisantynse keiser Romanos I Lakapenos en die Bisantynse senaat as outokefale gekanoniseerde Ortodokse patriargaat-kerk erken en is sodoende een van die oudste Christelike kerke ter wêreld. Die vroeë kerstening onder Cyrillus en Methodius - ander Slawiese volke het die nuwe geloof eers later oorgeneem - was een van die belangrikste gebeurtenisse in die Bulgaarse geskiedenis en het die nasionale identiteit van Bulgare versterk. Die meerderheid Bulgare is vandag steeds Ortodokse Christene.
 
== Taal ==
 
Die oorgrote meerderheid Bulgare praat Bulgaars, 'n Suid-Slawiese taal, as hul moedertaal. Dit is nie verwant aan die uitgestorwe tale van die Wolga- en Proto-Bulgare nie wat deel uitmaak van die Oghuriese of Bolgaarse tak van die Turkse taalfamilie.
 
Vanweë die uitbreiding van die Oud-Bulgaarse taal en kultuur (waaronder die ontwikkeling van die Cirilliese alfabet aan die hof van die Bulgaarse tsare gedurende die 9de eeu) na ander Slawiese volke word daar in die historiese en taalkundige wetenskappe na die "Suid-Slawiese invloed" en "Oud-Kerkslawies" gepraat.
 
Oud-Kerkslawies het sy oorsprong in die huidige Bulgarye, en die meeste Oud-Slawiese tekste, wat oorgelewer is, toon Bulgaarse trekke. So beskou sommige wetenskaplikes en talle Bulgare Oud-Kerkslawies as 'n historiese vorm van die Bulgaarse taal waarna ook as "Oud-Bulgaars" (старобългарски /starobəlgarski/) verwys word.
 
== Etniese groepe ==
[[Lêer:Bulgarian folk group Svetlina.jpg|thumbduimnael|rightregs|'n Bulgaarse volkskunsgroep uit die Rhodope-bergreeks in hul tradisionele kleredrag]]
Die Bulgaarse volk kan volgens geografiese geweste in 'n aantal etniese groepe onderverdeel word:
 
* in Thrasië - Thrakiese Bulgare of Thrakiërs (wat nie met die antieke Thrakiërs verwar moet word nie)
* in die Balkangebergte - Balkaners of Balkandjii
* in die Rhodope-bergreeks - Rupe of Rupzi
* in der Dobroedja - Dobroedjaners of Dobroedjanzi
* in die Sofia-vlakte - Sjope of Sjopi
* in Makedonië - Makedoniese Bulgare of Makedoniërs (wat nie met die antieke Makedoniërs verwar moet word nie)
* in die gewes Silistra-Tutrakan - Charzeoërs of Charzoi.
 
Kleiner etniese groepe sluit die Tronke in die Strandja-bergreeks, die Poljaners of die Kapanzers in die Ludogorie in. Bulgaarssprekende Islamitiese Pomake vorm 'n eie etniese groep.
 
== Verwysings ==
{{verwysingsVerwysings}}
 
[[Kategorie:Bulgare| ]]