New Orleans: Verskil tussen weergawes

|rowspan=6| [[Lêer:Map of Louisiana and USA highlighting Orleans Parish.png|170px|centersenter]]

|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Seal_of_New_OrleansSeal of New Orleans,_Louisiana Louisiana.png|75px|centersenter]]

|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Flag of New Orleans, Louisiana.svg|90px|centersenter]]

| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[Lêer:Flag of the United States.svg|20px]] [[Verenigde State]]

|  - Bevolkingsdigtheid

| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [http://www.nola.gov/ ''nola.gov'']

'''New Orleans''' ([[Frans]]: ''La Nouvelle-Orléans'' [la nuvɛlɔʁleɑ̃]) is die grootste stad in die [[Verenigde State van Amerika|VSA]]-deelstaat [[Louisiana]] met 'n bevolking van 378 715 in die stadsgebied en meer as 1,2 miljoen in die metropolitaanse gebied.

New Orleans het 'n ryk en kleurvolle geskiedenis wat onlosmaaklik verbind is met sy unieke en strategies belangrike ligging net sowat 100 myl van die [[Mississippirivier]] se monding in die [[Golf van Meksiko]]. Sy hawe is al drie eeue lank die besigste aan die Amerikaanse Golfkus en het die belangstelling van [[Wes-Europa]] se groot seevarende moondhede -– [[Spanje]], [[Frankryk]] en [[Groot-Brittanje]] -– gewek wat almal hul spore in New Orleans se kultuur en leefwyse gelaat het. Vandag word New Orleans nie soseer as 'n smeltkroes beskou nie, maar eerder as 'n Amerikaanse stad wat sy eie unieke kultuur en samelewing ontwikkel het. Dikwels word na die stad vanweë sy ontspanne leefstyl as ''Big Easy'' of, vanweë sy ligging aan die oosoewer van die Mississippi se wye rivierdraai, as ''Crescent City'' verwys.

[[Lêer:FEMA_FEMA -_17309_ 17309 -_Photograph_by_Jocelyn_Augustino_taken_on_08 Photograph by Jocelyn Augustino taken on 08-31-2005_in_Louisiana2005 in Louisiana.jpg|duimnael|links|New Orleans staar 'n onsekere toekoms in die gesig: bewoners van 'n oorstroomde stadsdeel word in 2005 in 'n reddingsboot na veiligheid gebring, met 'n pompstasie in die agtergrond]]

Jean-Baptiste Le Moyne, die goewerneur van Frans-Louisiana, het aan die stad sy oorspronklike Franse naam ''Nouvelle Orléans'' of "Nieu-Orléans" gegee, ter ere van Philippe II, hertog van Orléans, wat tussen 1715 en 1723 as Franse regent namens Lodewyk XV geregeer het. Alhoewel al vroeg 'n reeks ekspedisies na die binneland onderneem is, is die huidige stadsgebied voor die goewerneur se amptelike stadstigting in 1718 byna uitsluitlik deur inheemse Indiane bewoon. Ná enkele dekades van ononderbroke heerskappy oor die gebied het Frankryk die seehawe in 'n reeks ooreenkomste aan Spanje afgestaan. Veertig jaar van Spaanse bewind het van New Orleans 'n florerende seehawe en handelspos tussen [[Meksiko]] en [[Kuba]] gemaak waartydens ook vrye burgers van nie-Europese afkoms hulle in die stad kon vestig.

Tydens die stigting van New Orleans het die Franse setlaars die eerste geboue in 'n gebied opgerig wat effens hoër geleë was as die omgewing (die "French Quarter" of "Franse buurt"). In 1718 het New Orleans se seehawe ontstaan. Sowel die stadsgebied asook die hawe is deur middel van oewerwalle, sogenaamde levée's met 'n hoogte van sowat nege meter in die suide en vyf tot ses meter in die noorde, teen die watermassa's van die Mississippi en die Pontchartrainmeer beskerm.

Weens die gebrek aan nuwe afsaksel sink New Orleans en sy omgewing nou jaarliks ag millimeter en word steeds meer land deur die see verswelg. Tans lê sewentig persent van die stad sowat twee meter benede die seevlak. Toe orkaan Katrina die kusgebied van New Orleans getref het, is een oewerwal -– dié van die Sewende Straat-kanaal -– oorstroom. Groot hoeveelhede water het in die laagliggende stadsgebied ingestroom en vier vyfdes van New Orleans oorstroom.

[[Lêer:Hurricanes_Category_3_or_greater_within_100_miles_of_New_OrleansHurricanes Category 3 or greater within 100 miles of New Orleans.jpg|duimnael|Orkane in die tydperk tussen 1852 en 2005 wat in kategorie 3 of hoër geval en binne 'n afstand van 100 myl van New Orleans landinwaarts beweeg het.<br /><small>Bron: Nasionale Oseaniese en Atmosferiese Administrasie (NOAA)</small>]]

[[Lêer:Construction_in_New_OrleansConstruction in New Orleans.jpg|duimnael|Die voortdurende stryd teen water: nuwe pompstasies in aanbou]]

Die gemiddelde jaarlikse reënval is 1&nbsp;590 &nbsp;mm. Gewoonlik is die somermaande die natste maande van die jaar, terwyl Oktober die droogste maand is. In die winter sak reënbuie gewoonlik neer wanneer kouefronte suidwaarts beweeg.

New Orleans lê in die orkaansone van die Verenigde State. Orkane ontstaan gereëldgereeld in die maande tussen Mei en Oktober oor die [[Atlantiese Oseaan]]. Hierdie kragtige en dikwels vernietigende stormstelsels hou 'n besondere bedreiging vir New Orleans in vanweë sy laagliggende terrein en sy langsaam dalende kusgebied. Die stad word daarnaas in die noorde, ooste en suide deur waterliggame omring. So word New Orleans deur die Federale Rampbeheeragentskap (''Federal Emergency Management Agency'') as die Verenigde State se kwesbaarste stad vir orkaanskade geklassifiseer.

Dele van Groter New Orleans is verskeie kere oorstroom -– soos byvoorbeeld deur die Grand Isle-orkaan in 1909, die New Orleans-orkaan in 1915, die Fort Lauderdale-orkaan in 1947, orkaan Flossy in 1956, orkaan Betsy in 1965, orkaan Georges in 1998, die orkane Katrina en Rita in 2005 en orkaan Gustav in 2008. Die oorstromings, wat deur Betsy veroorsaak is, is in sommige woonbuurte as ernstig gekategoriseer, terwyl Katrina gepaard gegaan het met vernietigende oorstromings in die meeste stadsdele van New Orleans. Die geweldige orkaan Katrina, wat die deelstate Louisiana, [[Mississippi]] en [[Alabama]] op 29 Augustus 2005 getref het, het in New Orleans met oorstromings dood en verwoesting gesaai en die ontruiming van hele stadsdele noodsaaklik gemaak.

[[Lêer:StLouis3CemRow.jpg|duimnael|Stede van die Dooies: Bewoners van New Orleans word nie net gedurende hul leeftyd deur Mississippi-water bedreig nie. Weens die hoë grondwatervlakke kan oorledenes nie in gewone grafte ter aarde bestel word nie. Vroeër is doodskiste gereeld deur oorstromings uit begraafplase gespoel -– gebeure wat aan New Orleans sy makabere bynaam "Nat Graf" besorg het. Oorledenes word tans in uitgestrekte nekropole met bogrondse grafkelders begrawe wat hul sosiale status weerspieël]]

New Orleans, wat by 'n rivierdraai van die Mississippi sowat 100 &nbsp;km van sy monding af geleë is, is reeds sedert die vroeë 18de eeu die grootste stad in Louisiana en die besigste noordelike seehawe in die Golf van Mexiko. Die stad se wisselvallige geskiedenis as 'n oorspronklik Franse nedersetting wat in die tweede helfte van die 18de eeu vier dekades lank deur Spanje geadministreer en daarna in 1803 aan die Verenigde State verkoop is, het van New Orleans 'n unieke smeltkroes van kulture gemaak.

New Orleans was, binne 'n relatief kort tydperk in sy geskiedenis, blootgestel aan drie verskillende koloniale regerings wat almal hul eie Europese taal, kultuur, tradisies en regstelsel saamgebring het. Dit was die raamwerk waarin die blanke Kreoolse -– en later Anglo-Amerikaanse -– bevolking moes beweeg.

Vir die meeste swart Louisianers was daar 'n alternatiewe, en in elk geval vernederende, geskiedenis as al drie bewindhebbers hul eie stelsel van slawerny geïnstalleer, maar ook nuwe golwe van swart etniese groepe uit [[Wes-Afrika|Wes-]]- en [[Sentraal-Afrika]] saamgebring het. Bambara, Bakongo en ander opeenvolgende swart etniese groepe het deel geword en versmelt met New Orleans se kosmopolitiese swart kultuur en beskawing.

Gedurende die [[Anglo-Amerikaanse Oorlog van 1812]] en die [[Amerikaanse Burgeroorlog]] (1861-18651861–1865) is beslissende slagte om New Orleans gevoer. Vanaf die vroeë 20ste eeu het die stadsregering en bewoners 'n voortdurende stryd teen sosiale wantoestande soos armoede en rassegeskille en meedoënlose natuurgeweld (orkane, oorstromings en New Orleans se langsaam, maar seker dalende landmassa) gevoer.

New Orleans is op 7 Mei 1718 deur Jean Baptiste LeMoyne, Sieur de Bienville, onder die Franse naam ''La Nouvelle-Orléans'' gestig ('n verwysing na die stad Orléans in Frankryk). Vier jaar later het dit die administratiewe setel van Louisiana se koloniale administrasie geword.

Die kolonie het in 1763 volgens die Verdrag van San Ildefonso onder Spaanse bewind gekom, alhoewel die Spanjaarde aanvanklik drie jaar lank geen goewerneur benoem het nie. Die Spanjaarde se koloniale bwind was van relatief kort duur -– net twee generasies lank was die gebied onder Spaanse beheer: teoreties en volgens politieke ooreenkomste tussen 1762 en 1800, in werklikheid tussen 1769 en 1803.

Die Spanjaarde het die kolonie in 'n tyd van groot politieke omwentelinge geadministreer. Drie rewolusies -– die [[Amerikaanse Rewolusie|Amerikaanse]], [[Franse Rewolusie|Franse]] en Haïtiaanse Rewolusie val in dié historiese tydperk. New Orleans se grootste omwenteling in dié periode was ekonomies van aard. Vir die eerste keer in sy geskiedenis het sy seehawe groot strategiese betekenis gekry weens die handelsbetrekkinge met Kuba. Die seeroete na en vanaf die Kubaanse hoofstad Havana anderkant die Golf van Meksiko sou sowat 190 jaar lank 'n sentrale rol in New Orleans se ekonomiese lewe speel.

Ondanks sy kort duur was die Spaanse bewind, waartydens die Spaanse goewerneur van Louisiana direk verantwoordelik was aan die Spaanse kaptein-generaal in Havana, 'n beslissende periode vir die ontwikkeling van Louisiana se Afro-Amerikaanse kultuur en leefstyl. Al het ook die Spanjaarde hul slawe in die algemeen sleg behandel, het die oorname van Spaanse reëlings ten opsigte van slawe ook enkele nuwe vryhede beteken. Aan slawe in die kolonie is 'n reg toegestaan waarvan hul lotgenote in die Verenigde State nie eens durf droom het nie -– die reg om hulself vry te koop. In elk geval was daar in dié tyd al 'n relatief groot aantal vrye swart inwoners.

In die laat 20ste eeu het spoorvervoer 'n herlewing ervaar. 'n Verkorte Riverfront-tremdiens is in 1988 herstel, en in 2004 is tremvervoer ook op Canal Street hervat -– vier dekades nadat dit gestaak is.