Drama: Verskil tussen weergawes

'''Drama''' is die besondere modus van [[fiksie]] [[Mimesis|verteenwoordig]] in [[Opvoering|toneelspel]].{{sfn|Elam|1980|p=98}} Die term is afkomstig van die [[Ou Grieks|Griekse]] woord {{lang|grc|δρᾶμα}}, ''drama'' wat "aktiwiteit" beteken, en weer afgelei is van die werkwoord vir "om te doen" of "om op te tree" (Grieks: {{lang|grc|δράω}}, ''draō''). Die opvoer van drama in die teater, uitgevoer deur [[akteur]]s op ʼn [[Verhoog (teater)|verhoog]] voor ʼn [[gehoor]], voorveronderstel samewerkende metodes van produksie en ʼn kollektiewe vorm van ontvangs.{{sfn|Pfister|1977|p=11}} Die [[Engelse Renaissance-teater|vroeë moderne]] [[tragedie]] ''[[Hamlet]]'' ([[1601]]) deur [[William Shakespeare|Shakespeare]] en die [[Teater in Ou Griekeland|klassieke Ateense]] tragedie ''[[Koning Oedipus]]'' (c. 429 v.ChC.) deur [[Sophokles]] val onder die meesterwerke van die dramakuns. {{sfn|Fergusson|1949|p=2–3}} ʼn Moderne voorbeeld is ''Long Day's Journey Into Night'' deur [[Eugene O'Neill]] (1956).<ref>{{citation |last=Burt |first=Daniel S |title=The Drama 100: A Ranking of the Greatest Plays of All Time |year=2008 |publisher=Facts on File |isbn=978-0-8160-6073-3}}</ref>

Die twee maskers geassosieer met drama verteenwoordig die tradisionele [[genre]]-onderskeiding tussen [[komedie]] en [[tragedie]]. Dit is simbole vir die Ou Griekse [[muse]]s, [[Talia]] en [[Melpomene]]. Talia was die muse van komedie (laggende gesig), terwyl Melpomene die muse van tragedie was (huilende gesig). Drama is algemeen as ʼn [[poësie]]-genre beskou en het gestaan teenoor die [[Epiek]] en [[Liriek]] sedert [[Aristoteles]] se ''[[Poëtika (Aristoteles)|Poëtika]]'' (circa 335 v.ChC.)—die vroegste werk oor dramateorie.<ref>Francis Fergusson skryf dat "a drama, as distinguished from a [[Liriek|lyric]], is not primarily a composition in the verbal medium; the words result, as one might put it, from the underlying structure of incident and [[Karakter (kunste)|character]]. As [[Poëtika (Aristoteles)|Aristotle]] remarks, 'the poet, or "maker" should be the maker of [[Plot (narratief)|plots]] rather than of verses; since he is a poet because he [[Mimesis|imiates]], and what he imitates are actions'" {{Harv|Fergusson|1949|p= 8}}.</ref>

Westerse drama se oorsprong lê in [[Klassieke Griekeland]].<ref>{{Harv|Brown|1998|p=441}}, {{Harv|Cartledge|1997|p=3–5}}, {{Harv|Goldhill |1997|p=54}}, en {{Harv|Ley|2007|p=206}}. Taxidou, [http://books.google.com/books?id=9SNShKme-vsC&pg=PA104 p. 104] noem dat "most scholars now call 'Greek' tragedy 'Athenian' tragedy, which is historically correct" {{Harv|Taxidou|2004|p= [http://books.google.com/books?id=9SNShKme-vsC&pg=PA104 p. 104]}}. Brown skryf dat [[teater in Ou Griekeland|Ou Griekse drama]] "was essentially the creation of [[Klassieke Athene|classical Athens]]: all the dramatists who were later regarded as classics were active at Athens in the 5th and 4th centuries BCE (the time of the [[Atheense demokrasie|Athenian democracy]]), and all the surviving plays date from this period" {{Harv|Brown|1998|p=441}}. "The dominant culture of [[Klassieke Athene|Athens in the fifth century]]", Goldhill skryf, "can be said to have invented [[Teater|theatre]]" {{Harv|Goldhill |1997|p=54}}.</ref> Die [[Teater in Ou Griekeland|teaterkultuur]] van die [[Klassieke Athene|Atheense]] [[Polis (stad)|stad-staat]] het drie genres in drama opgelewer: [[tragedie]], [[komedie]] en die [[saterspel]]. Hul oorsprong is duister, hoewel dit teen die vyfde eeu v.ChC. [[Sosiale instelling|geïnstitusionaliseer]] is in wedstryde wat gehou is as deel van feesvieringe vir die god [[Dionysos]].{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=13–15}} {{sfn |Banham|1998|p=441–447}} Historici is bekend met die name van heelwat Ou Griekse dramaturge, onder andere Thespis, wat die krediet kry vir die skep van akteurs ("''hipokriete''") wat praat (eerder as sing) en ʼn [[Karakter (kunste)|karakter]] (eerder as homself) vertolk, in wisselwerking met die koor en die se leier ("''coryphaeus''"), tradisioneel deel van die opvoering van nie-dramatiese poësie ([[ditirambe]]s, [[liriek]] en [[epiek]]).<ref>{{Harv|Banham |1998|p=441–444}}.</ref>

Slegs ʼn klein gedeelte van die werke van vyf dramatici het egter tot vandag oorleef: ons het ʼn klein aantal volledige tekste deur die tragici [[Aeschylus]], [[Sophokles]] en [[Euripides]], en die komedieskrywers [[Aristofanes]] en, vanaf die laat 4de eeu, [[Menander]].<ref>Die teorie dat ''[[Prometheus geboei]]'' nie deur [[Aeschylus]] geskryf is nie sal die getal neem na ses dramatici wie se werke oorleef het.</ref> Aeschylus se geskiedkundige tragedie '' [[Die Perse]] '' is die oudste oorlewende drama, alhoewel toe dit eerste prys gewen het by die [[Dionysia|Stads-Dionysia]] in 472 v.ChC., was hy alreeds 25 jaar lank aan die skryf.{{sfn|Banham |1998|p=8}} {{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=15–16}} Die kompetisie ("''agon''") vir tragedies kon so ver terug as vroeg 534 v.ChC. begin het; amptelike dokumente ("''didaskaliai''") kom vanaf 501 v.ChC. te voorskyn, met die saterspel se bekendstelling.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=13, 15}} {{sfn|Banham |1998|p=442}} Daar is van tragedieskrywers vereis om ʼn tetralogie van toneelstukke te lewer (hoewel die individuele werke nie noodwendig aan mekaar gekoppel is deur storie of tema nie), wat gewoonlik uit drie tragedies bestaan het en een saterspel (hoewel uitsonderings gemaak is, soos Euripides se ''Alkestis'' in 438 v.ChC.). Komedie is amptelik met ʼn prys erken in die kompetisie vanaf 487 tot 486 v.ChC.

Vyf komedieskrywers het aan die Groot Dionysia deelgeneem (hoewel dit tydens die [[Peloponnesiese oorlog]] tot drie verminder kon gewees het), elk met ʼn enkele komedie.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=18}} {{sfn|Banham |1998|p=444–445}} Attiese komedie word tradisioneel verdeel tussen "ou komedie" (5de eeu v.ChC.), "middelkomedie" (4de eeu v.ChC.) en "nuwe komedie" (laat 4de eeu tot 2de eeu v.ChC.).{{sfn|Banham |1998|p=444–445}}

Met die uitbreiding van die [[Romeinse Republiek]] (509-27 v.ChC.) tot in verskeie Griekse gebiede tussen 270-240 v.ChC., kom Rome in aanraking met Griekse drama.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=43}} In die later jare van die Republiek en deur middel van die [[Romeinse ryk]] (27 v.ChC.-476 n.ChC.), versprei teater weswaarts deur Europa, rondom die Middellandse See en bereik Engeland; Romeinse teater was meer afwisselend, uitgebreid en gesofistikeerd as die van enige voorafgaande kultuur.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=36, 47}}

Hoewel daar voortgegaan is met die opvoer van Griekse drama regdeur die Romeinse periode, merk die jaar 240 v.ChC. die begin van gereelde Romeinse drama.<ref>{{Harv|Brockett|2003|p= 43}}.</ref> Sedert die ontstaan van die Ryk het belangstelling in vollengte drama afgeneem ten gunste van ʼn groter verskeidenheid teatrale vermaaklikhede.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=46-47}} Die eerste vername werke van [[Latynse letterkunde|Romeinse letterkunde]] is die [[tragedie]]s en [[komedie]]s wat [[Livius Andronikus]] vanaf 240 v.CHC. neergepen het.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=47}} Vyf jaar later begin [[Gnaius Naevius]] ook met die skryf van dramas.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=47}} Geen toneelstukke van die twee het egter oorleef nie. Hoewel beide dramatici in die twee [[genre]]s werke gelewer het word Andronikus meeste vereer vir sy tragedies en Naevius vir sy komedies; hulle opvolgers was geneig om in een van die twee te spesialiseer, wat gelei het tot ʼn skeiding in die daaropvolgende ontwikkeling van die twee soorte drama.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=47}}

Met die begin van die 2de eeu v.ChC. was drama stewig gevestig in Rome en ʼn skrywers[[gilde]] (''collegium poetarum'') was reeds gevestig.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=47–48}} Die oorlewende Romeinse komedies is alles ''fabula palliata'' (komedies gebaseer op Griekse onderwerpe) en is afkomstig van twee dramaturge: [[Titus Maccius Plautus]] (Plautus) en [[Publius Terentius Afer]] (Terentius).{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=48–49}} Met die herverwerking van die oorspronklike Griekse dramas het die Romeinse komedieskrywers die rol van die koor afgeskaf deur die drama in episodes te verdeel en musikale begeleiding tot die [[dialoog]] (tussen ʼn derde van die dialoog in Plautus se komedies en twee derdes in die van Terentius) bekend te stel.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=49}} Die aksie van al die tonele geskied in die buitelug soos ʼn straat en die verwikkelinge was dikwels die gevolg van afluistery.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=49}}

Plautus, die gewilder een onder die twee, skryf tussen 205 en 184 v.ChC., en twintig van sy komedies bly behoue, waarvan sy [[klug]]te die bekendste is; hy is bewonder vir die vernuf van sy dialoog en sy gebruik van ʼn verskeidenheid [[Metrum|poëtiese metrums]].{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=48}} Al ses van Terentius se komedies, tussen 166 en 160 v.ChC. geskryf, het behoue gebly; die kompleksiteit van sy plotte, waarin hy dikwels verskeie oorspronklik Griekse temas verweef het, is soms afgeskiet, maar sy dubbele plotte het ʼn ingewikkelde vertoning van kontrasterende menslike optrede aangehelp.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=48}} Geen vroeë Romeinse tragedies het behoue gebly nie, hoewel dit hoogs aangeskrewe was in hulle dag; historici is bewus van drie vroeë tragedieskrywers — [[Quintus Ennius]], Marcus Pacuvius en Lucius Accius.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=49}}

Die vroegste vorm van [[Indië|Indiese]] drama is die Sanskrit drama, wat volgens oorlewering sy raamwerk direk vanaf Shiva ontvang het en hierdie tegnieke gebruik het om tot Vishnu te bid.{{sfn|Richmond|Swann|Zarrilli|1993|p=12}} Tussen die 1ste en 10de eeu n.ChC. heers daar ʼn periode van relatiewe vrede in die [[Geskiedenis van Indië|Indiese geskiedenis]] waartydens honderde moderne toneelstukke geskryf is.{{sfn|Brandon|1997|p=70}} {{sfn|Richmond|1998|p=516}} Met die Islamitiese verowerings wat begin het in die 10de en 11de eeu, is teater ontmoedig of algeheel verbied.{{sfn|Brandon|1997|p=72}} {{sfn|Richmond|1998|p=516}} Later, in ʼn poging om inheemse waardes en idees te hervestig, is dorpsteater aangemoedig regoor die subkontinent en ontwikkel dit binne ʼn groot aantal streekstale vanaf die 15de tot die 19de eeu.{{sfn|Brandon|1997|p=72}} {{sfn|Richmond|1998|p=516}} {{sfn|Richmond|Swann|Zarrilli|1993|p=12}} Moderne Indiese teater ontwikkel in die tydperk van [[Britse Raj|koloniale heerskappy]] onder die [[Britse Ryk]], vanaf die middel-19de tot middel-20ste eeu. {{sfn|Richmond|1998|p=516}} {{sfn|Richmond|Swann|Zarrilli|1993|p=12}}

Die vroegste oorlewende fragmente van Sanskrit drama dateer uit die 1ste eeu n.ChC.{{sfn|Brandon|1981|p=xvii}} {{sfn|Richmond|1998|p=516 – 517}} Die oorvloed van argeologiese bewyse vanuit vroeëre tydperke lewer geen tekens op van die bestaan van ʼn teatertradisie nie.

Die outydse ''[[Vedas]]'' ([[himne]]s van tussen 1500 tot 1000 v.ChC. wat van die vroegste voorbeelde is van literatuur in die wêreld) bevat geen leidraad daarvan nie (hoewel ʼn klein aantal in die vorm van [[dialoog]] saamgestel is), en dit wil nie voorkom of die [[Ritueel|rituele]] uit die Vediese periode ontwikkel het tot die teater nie.{{sfn|Richmond|1998|p=516}} Die ''Mahābhāṣya'' deur [[Patañjali]] bevat die vroegste verwysing na wat miskien as die oorsprong van Sanskrit-drama genoem kan word.{{sfn|Richmond|1998|p=517}} Hierdie verhandeling oor [[grammatika]] uit 140 v.ChC. verskaf ʼn aanvaarbare datum vir die begin van Indiese teater.{{sfn|Richmond|1998|p=517}}

Die belangrikste bron van bewyse vir Sanskrit-teater is ''ʼn Verhandeling oor teater'' (''Nātyaśāstra''), ʼn kompendium waarvan die datum van samestelling onbevestig is (skattings strek vanaf 200 v.ChC. tot 200 n.ChC.) en waarvan die outeurskap toegedig word aan Bharata Muni. Die ''Verhandelingverhandeling'' is die volledigste werk van dramaturgie in die ou[[Ou wêreldWêreld]]. Dit spreek [[toneelspel]], [[dans]], [[musiek]], [[Dramaturgie| toneelsamestelling]], argitektuur, kostuumontwerp, teatergrimering, rekwisiete, organisering van geselskappe, die gehoor en kompetisies aan en gee ʼn [[Hindoe mitologie|mitologiese]] rekenskap van die ontstaan van teater.{{sfn|Richmond|1998|p=517}}