Wetenskaplike klassifikasie: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Opruim
Lyn 1:
{{WetKlassifikasie}}
'''Wetenskaplike klassifikasie''' of '''biologiese klassifikasie''' is die manier waarop [[biologie|bioloë]] uitgestorwe en lewende [[spesie]]s groepeer en kategoriseer (teenoor volkstaksonomie). Moderne klassifikasie is gebaseer op die werk van [[Carolus Linnaeus]], wat spesies volgens gedeelde fisieke eienskappe gegroepeer het. Die groeperings is sedertdien hersien om ooreenkoms met [[Charles Darwin|Darwin se beginsels]] van gedeelde afkoms te verbeter. Molekulêre sistematiek, wat [[DNS]]-reekse as data gebruik, het aanleiding gegee tot baie van die onlangse hersienings en sal na verwagting ’n'n belangrike dryfveer bly. Wetenskaplike klassifikasie behoort tot die [[wetenskap]] van [[taksonomie]] of [[biologiese sistematiek]].
 
Die onderstaande lys wys hoe lewende dinge geklassifiseer word:
Lyn 12:
* [[Genus]]
* [[Spesie]]
’n Organisme se wetenskaplike naam is ’n kombinasie van sy genus en spesie. ’n Hond se wetenskaplike naam is byvoorbeeld ''Canis familiaris'' en ’n perd is ''Equus caballus''. Die wetenskaplike naam word gewoonlik kursief (skuinsgedruk) geskryf. Die genus word met ’n hoofletter geskryf en die spesie met ’n kleinletter.
 
’n'n Organisme se wetenskaplike naam is ’n'n kombinasie van sy genus en spesie. ’n'n Hond se wetenskaplike naam is byvoorbeeld ''Canis familiaris'' en ’n'n perd is ''Equus caballus''. Die wetenskaplike naam word gewoonlik kursief (skuinsgedruk) geskryf. Die genus word met ’n'n hoofletter geskryf en die spesie met ’n'n kleinletter.
Die volgende tabel is ’n lys van die verskillende koninkryke met ooreenstemmende filums/afdelings (die wetenskaplike naam is soms tussen hakies):
 
Die volgende tabel is ’n'n lys van die verskillende koninkryke met ooreenstemmende filums/afdelings (die wetenskaplike naam is soms tussen hakies):
 
{|class="wikitable"
Lyn 37:
|Wurms, slakke.
|-
|colspan="2" |Ongewerweldes - [[geleedpotiges]] (Arthropoda)
|Spinnekoppe, skerpioene, duisendpote, krappe, insekte
|-
Lyn 49:
|rowspan="3" |[[Plante]]
|colspan="2" |[[Bedeksadiges|Blomplante]] (Angiospermae)
|
|-
|colspan="2" |Varingplante (Pteridophyta)
Lyn 58:
|-
|[[Bakterieë]]
|colspan="2"|
|
|-
|[[Skimmel]]s/swamme (Fungi)
Lyn 69:
|
|-
|Eensellige mikro-organismes (Archaea)
|colspan="2"|
|
|}
 
<small>'''Nota:'''<br />
Sien [[Filum]] vir ’n'n redelik volledige lys van verskillende filums/afdelings.'''</small>
 
Sien [[Filum]] vir ’n redelik volledige lys van verskillende filums/afdelings.'''</small>
 
Die volgende tabelle van die verskillende filums bou voort op die boonste tabel:
 
== Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: vierpotiges ==
 
{| class="wikitable"
|-
Line 120 ⟶ 119:
|-
|Ursidae
|
|
|Bere
|-
|rowspan="3"|[[Onewehoewiges]] (Perissodactyla)
|rowspan="3"|Perd ([http://en.wikipedia.org/wiki/Equidae [Equidae]])
|rowspan="3"|''[[Equus]]''
|''caballus''
Line 137 ⟶ 136:
|-
|rowspan="5"|[[Ewehoewiges]] (Artiodactyla)
|rowspan="2"|Wildsbok
|rowspan="2"|''Oryx''
|''gazella''
Line 151 ⟶ 150:
|-
|''Ovis''
|
|Skaap
|-
Line 162 ⟶ 161:
|rowspan="2"|Seedolfyne (Delphinidae)
|
|
|Dolfyne
|-
|''Orcinus''
|
|Moordvis
|-
|[[Rivierdolfyn]]e (Platanistoidea)
|
|
|Rivierdolfyne
|-
|Phocoenidae
|
|
|Seevarke
|-
|[[Vinwalvis]] (Balaenopteridae)
|
|
|Walvisse
|-
|rowspan="6"|[[Knaagdier]]e
|rowspan="2"|Muridae
|''Apodemus''
Line 190 ⟶ 189:
|Bosmuis
|-
|
|
|Rotte
|-
|Sciuridae
|
|
|Eekhorings
|-
|Hystricidae
|
|
|[[Ystervark]]e
|-
|Castoridae
|
|
|Bewers
|-
|Caviidae
|
|
|[[Kapibara]] (wartervark)
|-
|rowspan="3"|Haasagtiges
|rowspan="2"|Leporidae
|
|
|Hase
|-
|''Lepus''
|
|Konyn
|-
|Ochotonidae
|
|
|Pika
|-
|Vinvoetiges
|Otariidae
|''Arctocephalus''
Line 242 ⟶ 241:
|-
|Chiroptera
|
|
|
|[[Vlermuis]]e
|-
Line 256 ⟶ 255:
|rowspan="3"|[[Diprotodontia]]
|[[Macropodidae]]
|
|
|[[Kangaroe]]
|-
|[[Phascolarctidae]]
|
|
|[[Koala]]
|-
|
|
|
|Buidelrotte ([[Possum]])
|-
|Didelphimorphia
|Didelphidae
|
|
|Buidelrot ([[Opossum]])
|-
Line 291 ⟶ 290:
|Landskilpaaie (Testudinidae)
|Emydidae
|
|
|Landskilpaaie
|-
|Seeskilpaaie (Cheloniidae)
|
|
|
|
Seeskilpaaie
|-
| [[Amfibie|Amfibieë]] (Amphibia)
|Anura
|
|
|
|Paddas
|-
Line 318 ⟶ 317:
|[[Falconidae]]
|''[[Falco]]''
|
|Valke
|-
|
Columbiformes
|Columbidae
|
|
|Duiwe
|}
 
== Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: visse met kake ==
 
{| class="wikitable"
|-
Line 340 ⟶ 339:
|'''Algemene naam'''
|-
|rowspan="4"|[[Osteichthyes]]<sup>(1)</sup> - [[Actinopterygii]] <sup>(2)</sup>
|rowspan="2"|[[Perciformes]]
|[[Scombridae]]
|''Thunnus''
|
|[[Tuna]]
|-
Line 350 ⟶ 349:
|''Xiphias''
|''gladius''
|[[Swaardvis]]
|-
|[[Amiiformes]]
|[[Amiidae]]
|
|
|[[Bowfin]]
|-
|[[Clupeiformes]]
|[[Clupeidae]]
|
|
|[[Haring]]
|-
|[[Osteichthyes]] - [[Sarcopterygii]] <sup>(3)</sup>
|Coelacanthiformes
|
|
|
|[[Selakant]]
|-
|rowspan="2"|[[Chondrichthyes]] <sup>(4)</sup>
|rowspan="2"|[[Batoidea]] <sup>(5)</sup> - [[Lamniformes]]
|[[Lamnidae]]
|''Carcharodon''
|''carcharias''
|[[Grootwithaai]]
|-
|Odontaspididae
|
|
|Saagtandhaai
|-
|rowspan="3"|Chondrichthyes - [[Elasmobranchii]]
|rowspan="2"|[[Batoidea]] - [[Myliobatiformes]]
|
|
|
|Pylstertvis
|-
|[[Myliobatidae]]
|
|
|Duiwelvis
|-
|[[Batoidea]] - [[Rajiformes]]
|Rajidae
|
|
|Rog/vleet
|}
 
<small>'''Notas:'''
# [[Osteichthyes]]: Gebeende vis – visse wat gebeende skelette het, teenoor [[Chondrichthyes]] wat ’n'n skelet van kraakbeen het.
# [[Actinopterygii]]: Straal-/stekelgevinde vis: vinne bestaan uit webbe van vel wat ondersteun word deur beenagtige of horingagtige stekels, teenoor die vlesige, lobbige vinne soos [[Sarcopterygii]].
# [[Sarcopterygii]]: Lobgevinde
# [[Chondrichthyes]]: visse wat kake met gepaarde vinne, gepaarde neusgate, skubbe, ’n'n hart met hartkamers in serie en skelet van kraakbeen het eerder as been, soos [[Osteichthyes]].
# [[Batoidea]]: Straalvis: Alle visse met vinne wat ondersteun word deur lang beenstroke.</small>
 
== Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: kaaklose visse ==
 
{|class="wikitable"
Line 425 ⟶ 424:
|Myxiniformes
|Myxinidae
|
|
|Slymprik
|-
|[[Hyperoartia]]
|Petromyzontiformes
|
|
|
|Lamprei
|-
|rowspan="4"|[[Ostracoderms]] <sup>(2)</sup>
|[[Pteraspidomorphi]]
|
|
|
|
|
|-
|[[Thelodonti]]
|
|
|
|
|
|-
|[[Anaspida]]
|
|
|
|
|
|-
|[[Cephalaspido]]
|
|
|
|
|
|}
 
<small>'''Notas:'''
# [[Cyclostomes]]: Kaaklose visse met ronde monde met terugtrekbare tande.
# [[Ostracoderms]]: Kaaklose visse met harde doppe as vel</small>
 
== Ongewerweldes ==
 
{|class="wikitable"
Line 485 ⟶ 484:
|[[Megascolecidae]]
|''[[Amynthas]]''
|
|Erdwurms
|-
|Weekdiere
|Spiraalvormig
|[[Helicidae]]
Line 496 ⟶ 495:
|}
 
== Ongewerweldes – geleedpotiges ==
 
==Ongewerweldes – geleedpotiges==
{|class="wikitable"
|-
Line 512 ⟶ 510:
|Theridiidae
|''Latrodectus''
|
|Knopiespinnekop
|-
|Theraphosidae
|
|
|Bobbejaanspinnekop
|-
|Scorpiones
|
|
|
|Skerpioene
|-
|[[Diplopoda]]
|
|
|
|
|Duisendpoot
|-
|Chilopoda
|
|
|
|
|Honderdpoot
|-
|rowspan="5"|[[Insek]]te (Insecta)
|Lepidoptera
|
|
|
|[[Skoenlapper]]
|-
|[[Hymenoptera]]
|
|
|
|Miere
|-
|Coleoptera
|
|
|
|Kewers
|-
|Odonata
|
|
|
|[[Naaldekoker]]
|-
|Mantodea
|
|
|
|[[Hottentotsgot]]
|}
 
== Ongewerweldes – geleedpotiges – skaaldiere ==
 
==Ongewerweldes – geleedpotiges – skaaldiere==
{|class="wikitable"
|-
Line 586 ⟶ 584:
|rowspan="4"|Decapoda
|Grapsidae
|
|
|Krappe
|-
|Nephropidae
|
|
|Kreef
|-
|[[Penaeidae]]
|
|
|Garnaal
|-
|
|
|
|Varswater kreef
|-
|[[Merostomata]]
|[[Xiphosura]]
|Limulidae
|
|
|Hoefysterkrap
|}
 
<small>'''Nota:'''<br />
Skaaldiere (Crustacea) vorm ’n'n baie groot groep van die geleedpotiges en word gewoonlik as ’n'n subfilum hanteer. Dit sluit bekende diere soos krappe, krewe, varswaterkrewe, garnale, planktonkrefies en eendmossels in.</small>
 
== Stekelhuidiges ==
<small>'''Nota:'''
 
Skaaldiere (Crustacea) vorm ’n baie groot groep van die geleedpotiges en word gewoonlik as ’n subfilum hanteer. Dit sluit bekende diere soos krappe, krewe, varswaterkrewe, garnale, planktonkrefies en eendmossels in.</small>
==Stekelhuidiges==
{|class="wikitable"
|-
Line 629 ⟶ 626:
|-
|[[Ophiuroidea]]
|
|
|
|
|Bros sterre
|-
|[[Crinoidea]]
|
|
|
|
|Seelelie
|-
|Asteroidea
|
|
|
|
|Seesterre
|-
|[[Echinoidea]]
|[[Echinoida]]
|[[Echinometridae]]
|
|
|Griffelseekastaiing
|}
 
== Cnidaria ==
 
==Cnidaria==
{|class="wikitable"
|-
Line 671 ⟶ 667:
|-
|[[Anthozoa]]
|
|
|
|
|
|Korale
|-
|[[Cubozoa]]
|Cubozoa
|
|
|
|
|Boksjellievisse
|-
|[[Hydrozoa]]
|
|
|
|
|
|
|-
|[[Scyphozoa]]
|
|
|
|
|
|Jellievisse
|-
|[[Staurozoa]]
|
|
|
|
|
|(stalked jellyfish)
|}
 
== Amoebozoa ==
 
==Amoebozoa==
{|class="wikitable"
|-
Line 727 ⟶ 722:
|[[Amoebidae]]
|''Amoeba''
|
|
Amoeba
|}
 
== [[Plante]] en [[Boom|bome]] (kyk by [[Filum]] vir ’n'n lys) ==
 
==[[Plante]] en [[Boom|bome]] (kyk by [[Filum]] vir ’n lys)==
{|class="wikitable"
|-
Line 753 ⟶ 747:
|Sassafras
|-
|
|[[Rosales]]
|[[Rosaceae]]
|
|
|Rose
|-
|
|[[Liliales]]
|[[Liliaceae]]
|
|
|Lelies (Lillies)
|-
|
|[[Fagales]]
|[[Fagaceae]]
|
|
|Akkerboom
|-
|
|[[Malpighiales]]
|[[Salicaceae]]
|
|
|Populier
|-
|
|Fabales
|[[Fabaceae]]
|''[[Acacia]]''
|
|Doringboom
|-
|
|
|
|
|
|Venus-vlieëvanger
|-
|[[Bryophyta]]
|
|
|
|
|
|Mosplante
|-
|[[Pteridophyta]]<sup>(1)</sup>
|
|[[Caryophyllales]]
|[[Droseraceae]]
Line 812 ⟶ 806:
|-
|[[Pinophyta]]<sup>(2)</sup>
|Pinophyta
|[[Pinales]]
|[[Pinaceae]] / Pinoideae
|''Pinus''
|
|Denneboom
|-
|Cycadophyta
|
|
|
|
|
|Palmplante
|-
|Ginkgophyta
|
|
|
|
|
|Ginkgoplante
|-
|Sphenophyta
|
|
|
|
|
|Wigplante
|}
 
<small>'''Notas:'''
# [[Pteridophyta]] het nie blomme of sade nie en versprei deur spore.
# [[Pinophyta]] is die gom-/pikplante of kegeldraende plante.</small>
<!-- Ek dink nie die volgende het ’n plek in hierdie artikel nie.
Hierdie klassifikasie is redelik sterk gebaseer op evolusie. Dit is so opgestel dat dit rym met evolusie, bv alle eerste lewe het verdeel in verskillende domeine, domeine het verdeel in koninkryke, ens.
Skeppingsleerders glo dat God alle diere volgens hulle soort (baramin) geskep het. ’n Soort is óf ’n familie, óf ’n genus, óf selfs ’n spesie volgens die amptelike klassifikasie:
* In die geval van mense het God mense en Sjimpansees apart geskep.
* In die geval van honde het God heel waarskynlik die familie Hondagtiges ([[Canidae]]) geskape en alle wolwe en honde het uit ’n gemeenskaplike voorvader deur natuurlike seleksie gevorm.
* In die geval van wildsbokke het God waarskynlik die verskillende spesies apart geskape: Gemsbokke, springbokke, ens is apart geskape. -->
 
== Eksterne skakels ==
* [http://www.venompatrol.org/rangers_office/classification.html The animal kingdom]
* [http://creation.com/speciation-questions-and-answers Speciation Questions & Answers]