Reïnkarnasie: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Sintaks |
+DEFAULTSORT |
||
Lyn 1:
[[Beeld:Gati or existences.jpg|
'''Reïnkarnasie''' is die [[godsdiens]]tige of [[filosofie]]se begrip dat die [[siel]] of [[gees]], ná ’n [[biologie]]se dood, ’n nuwe lewe in ’n nuwe liggaam kan begin. Dié leerstelling is ’n sentrale begrip in [[Hindoeïsme]].<ref>Daar word ook dikwels na die [[Boeddhisme|Boeddhistiese]] begrip hergeboorte verwys as reïnkarnasie. Sien Charles Taliaferro, Paul Draper, Philip L. Quinn, ''A Companion to Philosophy of Religion''. John Wiley and Sons, 2010, bl. 640, [http://books.google.com/books?id=SSCx-67Tk6cC&pg=PA640&dq=reincarnation+and+rebirth&cd=8#v=onepage&q=reincarnation%20and%20rebirth&f=false Google Books]</ref> Dit is ook ’n algemene geloof in verskeie antieke en moderne godsdienste soos [[Spiritisme]], [[Teosofie]] en [[Eckankar]], en word aangetref in die geloof van baie stamme oor die wêreld heen op plekke soos [[Siberië]], [[Wes-Afrika]], [[Noord-Amerika]] en [[Australië]].<ref>Gananath Obeyesekere, ''Imagining Karma: Ethical Transformation in Amerindian, Buddhist, and Greek Rebirth''. University of California Press, 2002, bl. 15.</ref>
Lyn 7:
In onlangse dekades het baie mense in ander dele van die wêreld begin belangstel in die idee van reïnkarnasie.<ref name="hi.is">{{PDFlink|[http://www.hi.is/~erlendur/english/Nordic_Psychology_erlhar06.pdf Popular psychology, belief in life after death and reincarnation in the Nordic countries, Western and Eastern Europe]|54.8 KB}}</ref> Moderne [[rolprent]]e, [[boek]]e en liedjies verwys dikwels daarna.
== Definisies ==
Die woord "reïnkarnasie" is afgelei van [[Latyn]] en beteken letterlik "hertoetrede tot die vlees". Die [[Grieks]]e weergawe, μετεμψύχωσις (''metempsigose'') beteken min of meer "oorgang van die siel" en dui dikwels op reïnkarnasie ná die dood<ref>{{cite web|url=http://concise.britannica.com/ebc/article-9063098/metempsychosis |title=Encyclopædia Britannica |publisher=Concise.britannica.com |accessdate=2011-12-06}}</ref> as óf ’n mens óf ’n dier, hoewel klem gelê word op die voortbestaan van die siel, nie die liggaam nie. Nog ’n Griekse term wat dikwels as [[sinoniem]] gebruik word, is ''palingenese'', "om herbore te word".<ref>{{cite web|url=http://hinduism.iskcon.com/concepts/102.htm |title=Heart of Hinduism: Reincarnation and Samsara |publisher=Hinduism.iskcon.com |accessdate=2011-12-06}}</ref>
[[Beeld:Dazu Wheel of Reincarnation.JPG|180px|
In die tradisionele tale [[Sanskrit]] en [[Pali]] is daar nie ’n woord wat presies ooreenstem met die [[Afrikaans]]e woord "hergeboorte", "metempsigose", "transmigrasie" of "reïnkarnasie" nie. Die hele universele proses wat aanleiding gee tot die siklus van die dood en hergeboorte, wat deur [[karma]] regeer word, word [[samsara]] genoem,<ref>{{cite book |last=Brodd |first=Jefferey |title=World Religions |publisher=Saint Mary's Press |year=2003 |location=Winona, MN |isbn=978-0-88489-725-5}}</ref> terwyl die proses van geboorte of hergeboorte eenvoudig "geboorte" (''[[jati]]'') genoem word. Ook gode kan doodgaan en weer lewe.<ref>[http://vedabase.net/tqk/18/en1 Teachings of Queen Kunti by A. C. Bhaktivedanta Swami, Chapter 18] "To become Brahma is not a very easy thing.... But he is also a living entity like us."</ref> Hier is die term "reïnkarnasie" nie streng van toepassing nie. Baie Christene beskou [[Jesus]] as ’n goddelike inkarnasie. Sommige Christene en [[Moslem]]s glo Hy en sommige profete kan weer geïnkarneer word. Die meeste Christene glo Jesus sal terugkeer met die [[Wederkoms]], hoewel dit nie ’n reïnkarnasie is nie.
’n Filosofiese en godsdienstige geloof oor die bestaan of niebestaan van ’n onveranderlike "self" het ’n regstreekse invloed op hoe reïnkarnasie in ’n gegewe tradisie beskou word. Die [[Gautama Boeddha|Boeddha]] het in ’n tyd van groot filosofiese kreatiwiteit in [[Indië]] gewoon toe baie beskouings van die aard van die lewe en die dood voorgestel is. Sommige was materialisties en het beweer daar is geen bestaan nie en dat die self met die dood vernietig word. Ander het geglo in ’n soort siklusbestaan, waar ’n wese gebore word, lewe, doodgaan en dan herbore word, maar in die konteks van ’n soort [[determinisme]] of [[fatalisme]] waarin karma geen rol speel nie. Ander het geglo in ’n ewig bestaande self of siel soos dié in Judaïese [[monoteïsme]]: die ''atman'' in Hindoeïsme oorleef die dood en word as ’n ander lewende wese gereïnkarneer na gelang van sy karma. Dit is die idee wat (met sekere aanpassings) in moderne Hindoeïsme oorheers.
Lyn 18:
Die [[Boeddhisme|Boeddhistiese]] begrip van reïnkarnasie verskil van ander in die sin dat daar geen ewige "siel", "gees" of "self" is nie, maar net ’n "stroom van bewustheid" wat lewens verbind. Die eintlike proses van verandering van een lewe in die volgende word ''punarbhava'' (Sanskrit) or ''punabbhava'' (Pali) genoem, dus letterlik "om weer te word". Die term "hergeboorte" word verkies omdat "reïnkarnasie" vir hulle beteken ’n vaste entiteit wat herbore word.<ref>"Reincarnation in Buddhism: What the Buddha Didn't Teach" deur Barbara O'Brien, About.com<sup>[http://buddhism.about.com/od/karmaandrebirth/a/reincarnation.htm</sup>]</ref> Djainisme en Boeddhisme sowel as ’n paar skole van Hindoeïsme stel ’n hergeboorte in baie wêrelde en in ’n verskeidenheid vorme voor. In Boeddhisme is daar vyf of ses vlakke waarin die proses plaasvind,<ref>''Transform Your Life'': A Blissful Journey, pages 52–55), Tharpa Publications (2001, VS-uitg. 2007) ISBN 978-0-9789067-4-0</ref> onder meer die mens, dier en verskeie soorte bonatuurlike wesens. In Tibettaanse Boeddhisme word geglo dit is baie seldsaam dat ’n mens direk ná sy dood weer as ’n mens herbore word.<ref>{{cite web|url=http://www.urbandharma.org/kusala/revkus/5precepts.html |title=The Five Precepts |publisher=Urbandharma.org |accessdate=2011-12-06}}</ref>
== Geskiedenis ==
Die oorsprong van die begrip reïnkarnasie is onduidelik.<ref>{{cite book|publisher=Theosophical Society in America|title=Reincarnation: The Hope of the World|page=15|author=Irving Steiger Cooper|year=1920}}</ref> Die onderwerp is bespreek in die filosofiese tradisies van Indië (onder meer die [[Indus]]vallei).<ref>{{cite book|title=Nonviolence to Animals, Earth, and Self in Asian Traditions|page=4|publisher=SUNY Press|author=Christopher Chapple}}</ref> Die [[Griekeland|Grieke]] voor [[Sokrates]] en die [[Kelte|Keltiese]] [[Druïdisme|Druïdiste]] het blykbaar ook ’n leerstelling van reïnkarnasie gehad.<ref>Diodorus Siculus v.28.6; Hippolytus ''Philosophumena'' i.25.</ref>
Die idee kon apart in verskeie gebiede ontstaan het, of dit kon deur kulturele kontak versprei gewees het. In antieke Europese, Iranse en Indiese landbougemeenskappe is die lewensiklus van geboorte, dood en hergeboorte as ’n nabootsing van natuurlike landbousiklusse beskou.<ref>Ara, Mitra (2008). ''[http://books.google.com/books?id=NQ12k9delf4C Eschatology in the Indo-Iranian traditions: The Genesis and Transformation of a Doctrine]''. Peter Lang Publishing Inc., New York, USA. ISBN 1-4331-0250-1. pp. 99–100.</ref>
Patrick Olivelle meen die oorsprong van die idee van die siklus van geboorte en die dood, van [[samsara]] en van bevryding in die Indiese tradisie was gedeeltelik die nie-[[Vediese religie|Vediese]] [[Shramana]]-tradisie.<ref>Flood, Gavin. Olivelle, Patrick. 2003. ''The Blackwell Companion to Hinduism.'' Malden: Blackwell. pg. 273-4</ref> Nog ’n moontlikheid is die Dravidiese tradisies van Suid-Indië.<ref>Gavin D. Flood, ''An Introduction to Hinduism'', Cambridge University Press (1996), UK ISBN 0-521-43878-0 bl. 86</ref> Sommige geleerdes dink die idee het by die [[Gautama Boeddha|Boeddha]] ontstaan.<ref>Arvind Sharma's review of Hajime Nakamura's ''A History of Early Vedanta Philosophy'', Philosophy East and West, Vol. 37, No. 3 (Jul., 1987), page 330.</ref> In Hindoeïstiese tekste is verskeie verwysings na transmigrasie, hergeboorte (''punarjanma'') en herdood (''punarmrtyu'').<ref>{{cite book | title=The Doctrine of Karma | publisher=Motilal Barnasidass | author=Krishnan, Yuvraj | year=1997 | location=Delhi, IN | pages=13 | isbn=81-208-1233-6}}</ref><ref>{{cite book|title=Survey of Upanishadic Philosophy|author=R.D.Ranade|publisher=Bharatiya Vidya Bhavan|place=Mumbai|page=108}}</ref>
[[Beeld:2161_-_Taormina_-_Badia_Vecchia_-_Sarcofago_romano_del_sec._II_d.C._-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto,_20-May-2008.jpg|
Indiese besprekings van reïnkarnasie het van omstreeks die [[6de eeu v.C.]] begin met die [[Advaita Vedanta]]-tradisie, [[Gautama Boeddha]] (623 tot 543 v.C.)<ref>Paul Dundas, ''The Jains'', 2de uitg., Routledge, 2001, [http://books.google.com/books?id=5ialKAbIyV4C&pg=PA24 p. 24].</ref> en [[Mahavira]], die 24ste [[Tirthankara]] van Djainisme.<ref>Karel Werner, ''The Longhaired Sage'' in ''The Yogi and the Mystic'', Curzon Press, 1989, page 34. Wayman... traces them particularly in the older Upanishads, in early Buddhism, and in some later literature."</ref>
Lyn 37:
In Grieks-Romeinse denkrigtings het die idee van metempsigose verdwyn met die opkoms van die [[Christendom]] omdat reïnkarnasie onversoenbaar was met die Christelike leerstelling van redding van gelowiges ná die dood. Daar is bewyse dat vroeë Christene nog die moontlikheid van reïnkarnasie oorweeg het, maar daarna is dit veroordeel.
== Reïnkarnasie in die Weste ==
In onlangse dekades het baie mense in die Weste ’n belangstelling in reïnkarnasie ontwikkel.<ref name="hi.is" /> Rolprente soos ''The Reincarnation of Peter Proud'', ''Dead Again'', ''Fluke'', ''The Mummy'' en ander, boeke deur skrywers soos Carol Bowman en Vicki Mackenzie en gewilde liedjies bevat idees daaroor.
Onlangse studies het getoon sommige mense in die Weste aanvaar die idee van reïnkarnasie,<ref name="hi.is" /> insluitende sekere Christene,<ref>Tony Walter en Helen Waterhouse, "[http://socrel.oxfordjournals.org/content/60/2/187.full.pdf A Very Private Belief: Reincarnation in Contemporary England]". ''Sociology of Religion'', Vol. 60, 1999</ref> moderne [[Neopaganisme|Neopaganiste]], [[Spiritiste]], [[Teosofiste]] en studente van esoteriese filosofieë soos [[Kabbalah]], [[Gnostisisme]] en [[Esoterie]] en van Indiese gelowe. Volgens data uit 1999–2002 glo ’n aansienlike minderheid van mense in [[Europa]] en [[Amerika]], waar daar ’n redelike vryheid van denke en toegang tot idees is maar geen groot onlangse begrip van die tradisie van reïnkarnasie nie, dat ons ’n lewe gehad het voor ons geboorte, steeds sal leef ná ons dood en fisiek weer gebore sal word. Die gemiddeld vir die [[Nordiese lande]] is 22%.<ref name=surv>{{cite web|url=http://www.hi.is/~erlendur/english/Nordic_Psychology_erlhar06.pdf |title=Popular psychology, belief in life after death and reincarnation in the Nordic countries, Western and Eastern Europe |format=PDF |accessdate=2011-12-06}}</ref> Dit is veral hoog in die [[Baltiese lande]], met 44% in [[Litaue]]. Die laagste persentasie, 12%, is in [[Oos-Duitsland]].
Die skeptikus [[Carl Sagan]] het die [[Dalai Lama]] gevra wat hy sou doen as die wetenskap sou bewys reïnkarnasie bestaan nie. Die Dalai Lama het geantwoord as die wetenskap kan bewys dit bestaan nie, sal die Tibettaanse Boeddhisme afsien van reïnkarnasie; dit sal egter baie moeilik wees om dit te bewys.<ref>"The Boundaries of Knowledge in Buddhism, Christianity, and Science", by Paul David Numrich, p. 13, Vandenhoeck & Ruprecht, ISBN
Volgens Ian Stevenson glo feitlik alle groot godsdienste behalwe die Christendom en Islam in verskillende mates in reïnkarnasie. Daarby glo nog 20% tot 30% van mense in die Weste wat in naam Christene is, ook daarin.<ref name=jh>Jane Henry (2005). [http://books.google.com.au/books?id=EaIhapm-4UgC&pg=PP5&lpg=PP5&dq=%22Parapsychology:+Research+on+Exceptional+Experiences%22+%22Jane+Henry%22&source=bl&ots=tReXJKfiIh&sig=IIE8o603PaUPxN2RT21gedmeoP8&hl=en&ei=k_VKSpL6HIvkNduOrJsB&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1 Parapsychology: research on exceptional experiences] Routledge, p. 224.</ref>
Ná ’n studie in 1999 deur Walter en Waterhouse oor die geloof in reïnkarnasie<ref>{{
| doi = 10.2307/3711748
| title = A very private belief: Reincarnation in contemporary England
Lyn 58:
| last2 = Waterhouse | first2 = H.
| accessdate = 2009-06-25
| jstor = 3711748 }}</ref> het Waterhouse ’n gedetailleerde bespreking van die onderhoude gepubliseer.<ref name=Waterhouse1999>{{
| doi = 10.1080/13537909908580854
| title = Reincarnation belief in Britain: New age orientation or mainstream option?
Lyn 71:
}}</ref> Volgens haar is die meeste mense se geloof in reïnkarnasie nie baie diep nie en is hulle vaag oor die besonderhede van dit waarin hulle glo. Ondervindings soos die onthou van vorige lewens en naby-dood-ervarings het die meeste van hulle beïnvloed, hoewel min dit self ondervind het. Die meeste het van ander se ervarings van vorige lewens deur middel van hipnose en drome gehoor, en is daardeur geboei. Hulle het gevoel "daar moet iets in steek" as ander mense sulke ondervindings het.
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
== Eksterne skakels ==
* [http://veda.harekrsna.cz/encyclopedia/dharma.htm ''Dharma, Transmigration & Reincarnation in the Vedas'']
* [http://www.buddhanet.net/funbud10.htm ''Rebirth According to Buddhism'']
Lyn 84:
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Reincarnation|Engelse Wikipedia]]
{{DEFAULTSORT:Reinkarnasie}}
[[Kategorie:Religieuse geskiedenis]]
[[Kategorie:Boeddhistiese begrippe]]
| |||