Wikipedia

NG gemeente Johannesburg: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Morne (besprekings | bydraes)
86 135 edits
No edit summary
No edit summary
Lyn 3:
Die '''NG gemeente Johannesburg''' was op [[14 Augustus]] [[1887]] die eerste gemeente wat die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk]] in die [[Johannesburg|Goudstad]] gestig het. Regstreeks en onregstreeks het uit dié gemeente oor die daaropvolgende eeu al die gemeentes op die [[Witwatersrand]] ontstaan, maar teen die tweede dekade van die 21ste eeu het daar van die Johannesburgse moedergemeente amper niks oorgebly nie: die lidmaattal was volgens die NG Kerk se jaarboek net 90 en die gemeente was jare reeds vakant.
 
== Die ontdekking van goud ==
[[Beeld:Laaste NG kerk Braamfontein.jpg|duimnael|280px|regs|Die noordelike aansig van die kerk langs die sinodesentrum in De Kortestraat, [[Braamfontein]], wat gesloop is. Die sinodesentrum staan nog langs die leë erf. Dit huisves nou (2015) die vakbond Satawu en staan bekend as Satawu House.]]
 
[[Beeld:Eerste kerk Johannesburg.jpg|duimnael|360px|regs|Die eerste NG kerkgebou aan die Rand was in Von Brandisstraat en is in Augutus 1887 ingewy. Regs is die pastorie wat gebou is kort na prop. Martins se aankoms in Brickfields.]]
 
[[Beeld:JN_Martins.jpg|duimnael|170px|regs|Ds. J.N. Martins, die eerste leraar.]]
 
[[Beeld:Johannesburgkerk.jpg|duimnael|links|260px|Die gemeente se vierde kerkgebou, wat in 1904 ingewy is. Dit is in 1955 gesloop<ref>[https://johannesburg1912.wordpress.com/2014/09/30/history-of-braamfontein-pt-2-lost-braamfontein/ The History of Braamfontein]</ref>.]]
 
[[Beeld:Die Kerkbode 8 Sept 1937.jpg|duimnael|regs|220px|''[[Kerkbode|Die Kerkbode]]'' het op [[8 September]] [[1937]] 'n foto van die kerkgebou op sy voorblad geplaas ter viering van die 50-jarige bestaan van die oudste gemeente aan die Rand. Daar was toe reeds 22 gemeentes in die gebied met 62&nbsp;000 lidmate.]]
 
[[Beeld:PGJ_Meiring.jpg|duimnael|links|170px|[[Pieter Gerhardus Jacobus Meiring|P.G.J. Meiring]], tweede leraar]]
 
[[Beeld:Braamfonteinkerk2.jpg|duimnael|regs|210px|Die kerkgebou van 1904 omstreeks 1947, sowat agt jaar voor dit gesloop is om vir die laaste kerkgebou plek te maak]]
[[Beeld:DP Cillie.jpg|duimnael|260px|regs|Ds. D.P. Cillié, leraar van 1920 -– '26 en '29 -– '33, saam met sy gesin. Ná sy dood in die tuig is sy vrou met ds. [[P.S.Z. Coetzee]] getroud, wie se vrou in 1936 ná 'n "smartlike lyding" oorlede is.]]
 
Die eerste toestroming van mense na die mynkamp [[Johannesburg]], wat binne tien jaar ná sy ontstaan in 1886 vir [[Kaapstad]] as die grootste stad in die latere [[Suid-Afrika]] sou verbysteek, het gevolg op die ontdekking van 'n dagsoom met gouddraende erts op die plaas Langlaagte, waarop die dorpie met dieselfde naam ontwikkel het en wat later die voorstad Langlaagte sou word. Kort na die hoofrif ontdek is, is vasgestel dat dit deur Langlaagte byna 50&nbsp;km na die ooste en weste strek.
Line 23 ⟶ 17:
Vroeër was die algemene opvatting dat dit die [[Australië|Australiese]] rondreisende prospekteerder [[George Harrison]] was wat op 'n Sondag in Maart 1886 op 'n rotsagtige uitsteeksel van die hoofrif afgekom het op die plaas Langlaagte van die weduwee van Gerhardus Cornelis Oosthuizen. Volgens oorlewering het Harrison sy ontdekkerskleim vir ongeveer R20 verkoop.<ref>[http://www.myfundi.mobi/a/Die_geskiedenis_van_Goud Die geskiedenis van goud, Myfundi]</ref>
 
'n Staatsondersoekkomitee het egter in 1941, ná die aanhoor van breedvoerige getuienis, besluit dat dié eer P.J. Marais toekom. Nog twee aanspraakmakers op die ontdekking van die hoofrif op Langlaagte is Hermanus Johannes van Staden, skoonseun van Oosthuizen, en ene Peter Bernardus de Ville<ref>[http://www.bronberger.co.za/index.php?option=com_content&task=view&id=903&Itemid=76 ''Die Bronberger'']</ref>.
 
Reeds 34 jaar vantevore, in 1852, het J.H. Davis die eerste goud aan die [[Witwatersrand]] op 'n plaas naby [[Krugersdorp]] ontdek, maar die regering van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek|ZAR]] het hom gedwing om stil te bly daaroor. Eers in 1886 was dit duidelik dat hierdie vonds die hoofgoudrif van die Witwatersrand was. Drie gedeeltes van die plaas Langlaagte was in Oosthuizen se besit. Die gedeeltes is uitgekoop deur president [[Paul Kruger]] vir dorpstigting en die toekenning van mineraleregte aan prospekteerders of myners.<ref>[http://www.facebook.com/topic.php?topic=7998&post=27135&uid=62928959198 Inskrywing op Facebook deur nasaat van die Oosthuizens]</ref>
Line 29 ⟶ 23:
Die dorp Johannesburg het egter ontwikkel op die plaas Randjeslaagte, van waar dit in alle rigtings uitgestrek het.<ref>[http://cnx.org/content/m24887/latest/ Industrialisasie in Suid-Afrika]</ref> Die dorp is genoem na [[Johann Friedrich Bernhard Rissik|Johann Rissik]], waarnemende landmeter-generaal, en [[Johannes Pieter Meyer]], [[veldkornet]] van die wyk.
 
== Aanloop tot gemeentestigting ==
Voor die Johannesburgse moedergemeente in 1887 gestig is, skaars 18 maande nadat goud ontdek is op Langlaagte, was die landelike gebied deel van die NG gemeente [[Heidelberg]]. Landbouers uit die Kaap, wat daarvaan af weggetrek het om onder die Britse bewind uit te kom, het al in die dekade na 1840 op die Hoëveld begin aankom. Maar dit was die kerkraad van die [[NG gemeente Dutoitspan]] wat onder leiding van ds. [[Abraham Kriel]] die eerste stap gedoen het tot gereelde bearbeiding van die goudveld deur hulle hulpprediker, prop. J.N. Martins, af te staan om die evangelie aan die lidmate op die Rand te verkondig.
 
Die goudstormloop het mense uit alle wêrelddele na die Rand gebring. Sover vasgestel kon word, het ds. S.J. du Toit, destydse superintendent-generaal van onderwys in die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]], die eerste NG diens in [[Johannesburg]] gehou. Dit was 'n opelugdiens op 'n Sondag teen die middel van 1886 in die skaduwee van 'n wilgerboom naby die terrein waarop [[NG gemeente Langlaagte]] se latere kerkgebou en die [[Abraham Kriel]]-kinderhuis gebou is. Sy teks het uit Genesis 2:12 gekom: "En die goud van die land is goed."
 
Onder die intrekkers op die Rand was ook lidmate van die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk]], wat hulle veral in groot getalle aan die westekant van die teenswoordige middestad gevestig het in wat destyds as die "Dip" bekend gestaan het. Dit was die minder gegoede buurte van Langlaagte, [[Fordsburg]] en [[Vrededorp]], wat lank die enigste deel van die ontluikende stad was waar Afrikaners plek-plek in die meerderheid was. Die meer gegoede noordelike ([[Parktown]], [[Houghton]] ens.) en noordoostelike voorstede (Observatory, [[Orange Grove]] ens.) was nog altyd amper uitsluitlik Engels, terwyl Afrikaners, namate hulle ekonomiese posisie verbeter het, hulle later jare ook in groot getalle in die noordwestelike dele ([[Melville]], [[Westdene]], [[Aucklandpark]], [[Northcliff]], [[Linden]], [[Randburg]] en omstreke) gaan vestig het. In 'n mindere mate as in die "Dip" het Afrikaners ook gaan woon in die omgewing van [[Jeppestown]], onmiddellik oos van die middestad. In 'n stadium was daar byvoorbeeld binne 'n smal strook wat 8&nbsp;km wes van die middestad gestrek het, 14 NG gemeentes, maar oor dieselfde afstand na die ooste net vyf.
 
== Ontstaan ==
Dit was die kerkraad van die [[NG gemeente Dutoitspan|Dutoitspan]] onder leiding van ds. [[Abraham Kriel]] wat die eerste stap gedoen het tot die gereëlde bearbeiding van die goudvelde deur hul hulpprediker, prop. J.N. Martins, af te staan "om die dierbare Evangelie ook aan ons broers op die goudvelde te gaan verkondig". Prop. Martins het op [[17 Mei]] [[1887]] op Johannesburg aangekom en moes in die begin sy dienste in 'n "rietstal" hou, maar reeds drie maande na sy aankoms kon die eerste kerkgebou, van hout en sink opgerig, in gebruik geneem word. Hierdie gebeurtenis het byna saamgeval met die stigting van die gemeente op [[14 Augustus]] [[1887]]. Prop. Martins, wat nog al die tyd voortgegaan het om die gemeente in 'n tydelike hoedanigheid te bedien, is op [[21 November]] [[1887]] tot herder en leraar van die gemeente Johannesburg beroep en eers in Mei 1888 as sodanig bevestig.
 
Line 45 ⟶ 39:
Ds. Martins het die gemeente tot in 1920 bly bedien, toe hy sy emeritaat aanvaar het. Reeds teen 1952 het daar 25 gemeentes bestaan in die gebied wat vroeër die moedergemeente uitgemaak het. Teen 1973, op die hoogtepunt van die NG Kerk se bestaan in die Goudstad, het die oorspronklike gebied van die moedergemeente uit vyf ringe (Johannesburg, Langlaagte, Turffontein, Linden en Melville) bestaan en was daar 47 gemeentes. Teen 2010 het dié getal tot 21 gemeentes gekrimp met die inlywing of samesmelting van [[NG gemeente Langlaagte|Langlaagte]] (1892), [[NG gemeente Fordsburg|Fordsburg]] (1896), [[NG gemeente Johannesburg-Oos|Johannesburg-Oos]] (1897), [[NG gemeente Jeppestown|Jeppestown]] (1897), [[NG gemeente Turffontein|Turffontein]] (vroeër La Rochelle, 1906), [[NG gemeente Cottesloe|Cottesloe]] (vroeër Vrededorp, 1927), [[NG gemeente Brixton|Brixton]] (1939), [[NG gemeente Rosettenville|Rosettenville]] (1938), [[NG gemeente Malvern|Malvern]] (1940), [[NG gemeente Johannesburg-Noord|Johannesburg-Noord]] (1942), [[NG gemeente Bezuidenhoutsvallei|Bezuidenhoutsvallei]] (1944), [[NG gemeente Johannesburg-Wes|Johannesburg-Wes]] (1944), [[NG gemeente Parkhurst|Parkhurst]] (ingelyf by [[NG gemeente Parksig|Parksig]], nou [[NG gemeente Parkkruin|Parkkruin Familiekerk]], 1944), [[NG gemeente Crosby-Wes|Crosby-Wes]] (vroeër Hurst Hill, 1949), [[NG gemeente Suid-Rand|Suid-Rand]] (1950), [[NG gemeente Johannesburg-Suid|Johannesburg-Suid]] (1950), [[NG gemeente Belgravia|Belgravia]] (1952), [[NG gemeente Mayfair|Mayfair]] (1953), [[NG gemeente Aucklandpark|Aucklandpark]] (1958), [[NG gemeente Noordoos-Rand|Noordoos-Rand]] (1959), [[NG gemeente Johannesburg-Sterrewag|Sterrewag]] (1964) en Andrew Murray (1966), die ontstaan uit samesmeltings van [[NG gemeente Deo Gloria|Deo Gloria]], [[NG gemeente Parkkruin|Parkkruin]], [[NG gemeente Vergesig|Vergesig]], [[NG gemeente Kensington|Kensington]] en [[NG gemeente Johannesburg-Noord|Johannesburg-Noord/Andrew Murray Congregation]] asook die ontstaan van die enigste nuwe gemeente, [[NG gemeente Weltevreden|Weltevreden]].
 
"Die mynkamp van 1886 het die grootste stad in Suid-Afrika geword, waar wriemelende menigtes elke dag mekaar verdring tussen hoë geboue en op oorvolle strate wat maar nie al die verkeer wil vat nie; maar hoog tussen die kransagtige blokke woonstelle en kantore steek die kerkgebou van Johannesburg nog uit, asof hy wil sê: Die mens -– soos gras is hy, maar die Woord van God bly tot in ewigheid!"
 
== Ds. en mev. Coetzee se verwelkoming ==
Op Vrydag [[10 Februarie]] [[1934]] het 'n sestiental motors ds. en mev. [[P.S.Z. Coetzee|Coetzee]] ontmoet op Baragwanath, langs die hoofweg van [[Potchefstroom]]. Ná die sing van Psalm 146 vers 1 en warm handdrukke deur die aanwesiges, het die stoet motors ordelik na die [[pastorie]] beweeg, waar die nuwe pastoriegesin deur etlike gemeentelede ingewag is en ''Dat 's Heren zegen op u daal'' toegesing is. Daardie aand het sowat 600 siele die Eendragsaal van hoek tot kant beset. Onder die eregaste, wat saam met die nuwe dominee en sy gade uit die Vrystaat gekom het, was sy bejaarde moeder en sy swaer, ds. Jacob Rabie van [[NG gemeente Zastron|Zastron]]. Hierdie funksie het eintlik 'n dubbele karakter gedra: enersyds was dit 'n verwelkoming vir die nuwe predikant en sy eggenote en andersyds 'n afskeid vir eerw. Roode wat die gemeente met soveel sen tydens die vakature bearbei het.
 
Behalwe die gebruiklike adresse, het 'n paar toesprake deur die besoekende predikante en ds. Coetzee gevolg. By geleentheid van die plegtige bevestiging Saterdagaand, toe bogenoemde ds. Rabie die rede uitgespreek het, het nie minder nie as sewentien predikante en sendelinge die pas bevestigde voor die kansel die seën van die Here met 'n warme handdruk kom toewens. Onder hulle was die konsulent, ds. S. W. van Niekerk, wat van Ringsweë die bevestiging waargeneem het, ds. D.P. Cillié, oudleraar van Johannesburg wat vir die doel van [[Harrismith]] oorgekom het en eerw. T.C. Esterhuizen wat vandag nog namens ons Kerk die kleurlingsending in Johannesburg behartig. As uitgangspunt vir sy intreepreek die Sondagmôre, het ds. Coetzee hierdie woord van die Apostel gekies: Want ek het my voorgeneem om niks onder julle te weet nie, behalwe Jesus Christus, en Hom as gekruisigde ([[1 Korintiërs]] 2: 2). (''[[Kerkbode|Die Kerkbode]]'', 7 en 14 Maart 1934.)
Line 54 ⟶ 48:
== Opbloei in gemeentelewe ==
[[Beeld:PSZ Coetzee.jpg|duimnael|195px|links|Ds. [[P.S.Z. Coetzee]] en sy eerste vrou, gebore Ellen Bredell. Hy was leraar van 1934 tot '45. Ná sy vrou se dood in 1936 is hy met ds. Cillié se weduwee getroud, sodat sy die derde keer pastoriemoeder van Johannesburg geword het.]]
 
[[Beeld:OJ Meij.jpg|duimnael|170px|regs|Ds. G.O. Meij, leraar van 1939 tot 1940.]]
[[Beeld:Ds JG Bezuidenhoud.jpg|duimnael|170px|regs|Ds. [[Johan Bezuidenhoud|J.G. Bezuidenhoud]], leraar van 1941 tot 1943.]]▼
 
▲[[Beeld:JG Bezuidenhoud.jpg|duimnael|170px|regs|Ds. [[Johan Bezuidenhoud|J.G. Bezuidenhoud]], leraar van 1941 tot 1943.]]
 
[[Beeld:DSSnyman.jpg|duimnael|170px|links|Ds. D.S. Snyman, medeleraar van 1947 tot 1953.]]
 
[[Beeld:CBBrink.jpg|duimnael|170px|regs|Ds. [[Cornelis Bertie Brink|C.B. Brink]], medeleraar van 1945 tot 1959.]]
 
[[Beeld:JAvanWyk.jpg|duimnael|170px|regs|Dr. J.A. van Wyk, studenteleraar van 1950 tot 1952.]]
 
[[Beeld:Ds CJ Hattingh.jpg|duimnael|regs|170px|Ds. C.J. Hattingh, leraar van 1954 tot 1955.]]
 
[[Beeld:Ds JA Lombard.jpg|duimnael|regs|170px|Ds. J.A. Lombard, medeleraar van 1955 tot 1961.]]
 
[[Beeld:Ds MEJ Bezuidenhout.jpg|duimnael|regs|170px|Ds. M.E.J. Bezuidenhout, medeleraar van 1960 tot 1962.]]
 
[[Beeld:Willie Jonker.jpg|duimnael|regs|170px|Dr. [[Willie Jonker]], leraar van 1962 tot 1965.]]
 
Ds. en mev. Coetzee het met hart en siel aan die werk gegaan en binne 'n jaar na hul aankoms was daar, volgens ds. [[A.P. Smit]], "onmiskenbare tekens van 'n geseënde opbloei in die gemeentelike lewe". Die opkomste na die eredienste het so aansienlik verbeter dat daar selfs aan die bou van 'n ekstra galery in die kerk gedink is. Veral Sondagaande was die kerk so vol dat moeilik sitplek vir almal gevind kon word. Uit die ringsverslae van 1935-19361935–1936 blyk dan ook dat van al die ringsgemeentes, dié van Johannesburg die eerste plek ingeneem het, wat erediens-kollektes betref, 'n duidelike bewys dat die eredienste deur die gemeentelede druk besoek is en dat die gemeente die kanselboodskappe en veral ook die herderlike besoekwerk hoog waardeer het. Die kerkraadsnotule uit hierdie tyd maak dan ook meermale gewag van "die aangename samewerking tussen die lede van die kerkraad" (Sept. 1937) en van die hoë waardering van die kerkraad van die selfopofferende dienste van ds. en mev. Coetzee.
 
So byvoorbeeld het die kerkraad op voorstel van broeders P.J. van Gass en H.J. Storm in sy vergadering op [[14 September]] [[1937]], net na die geslaagde Vyftigjarige Jubelfees van die gemeente, met algemene stemme 'n mosie aangeneem, waarin ds. Coetzee verseker word "dat die kerkraad met genoeë en waardering kennis neem van die groot en heerlike werk wat hier deur hom verrig word en vertrou dat die Heer hom en sy eggenote (sy tweede vrou) krag en genade sal gee om nog lank daarmee voort te gaan tot Sy eer en tot opheffing van ons volksgenote". 'n Jaar later boekstaaf die kerkraad andermaal sy opregte dank teenoor hul toegewyde predikant "vir sy ywer in verband met die reparasies aan die kerk en die ligte (van die kerk)". (Kerkraadsnotule, Augustus 1938.) Laasgenoemde mosie staan in verband met sekere veranderings en verbeterings wat daar in die loop van 1938 aan die kerkgebou gedoen is, en waarvoor ds. Coetzee hom baie beywer het. Behalwe dat die binnekant van die kerk deur die firma Herbert Evans skoongemaak en afgewit is, het die kerkraad ook die tender van die heer F.P. Viljoen aangeneem "vir die verbetering van die kerkligte". 'n Skenking van dr. F.P. Fouche "ter gedagtenis aan wyle mev. Fouche" het die kerkraad in staat gestel om hierdie werk te laat doen. Nou was dit nog die akoestiek van die kerkgebou, wat ten spyte van etlike pogings ter verbetering in die verlede, nog baie te wense oorgelaat het.
 
== Kerkskuld uitgewis ==
Waar die gemeentelike lewe op-bloei, kom dit gewoonlik ook die kerkkas ten goede. So was dit ook hier. Nie alleen is einde ten laaste die gemeenteskuld gedelg nie, maar die jaarlikse ontvangste het in hierdie tyd in meerdere of mindere mate darem altyd die lopende uitgawes oortref. Hierdie verbetering moet natuurlik in die raamwerk van die beter tye gesien word. In die laat-dertiger jare het die na-oorlogse depressie-toestande eindelik begin opklaar en voorspoediger tye het ingetree. Ds. Coetzee was juis die aangewese man om van elke moontlike kans ter verbetering van die geldsake van die gemeente, die regte en die volste gebruik te maak. Pas na die aankoms van ds. Coetzee het dankofferlyste in verband met die jaarlikse dankfees die ou koevertjies vervang. Die maandelikse bydraes word weliswaar nog gevra, maar daar word nou meer as ooit tevore van die jaarlikse dankfeeste werk gemaak.
 
Behalwe wyksbasaars is in daardie jare groot sentrale gemeentelike basaars georganiseer, wat onder die geesdriftige en besielende leiding van ds. en mev. Coetzee gestaan het. En die gunstige gevolge het nie uitgebly nie. Reeds in Februarie 1935 — 'n jaar ná die bevestiging van ds. Coetzee —maak die finansiële kommissie van die kerkraad die broeders attent op die besliste vooruitgang van die gemeente op finansiële gebied. Dat die gemeenteskuld — vir die vermindering waarvan wyle ds. Cillié hom reeds so baie beywer het — teen hierdie tyd reeds uitgewis was, blyk uit hierdie interessante besluit wat die Susterskring kort tevore geneem het en nou in die kerkraadsvergadering ter tafel gelê word: "Aangesien die Susterskring gestig is in 'n tyd toe die gemeente met 'n swaar skuld belas was en met die doel om die kerkraad geldelik te ondersteun om die skuld af te betaal, en aangesien daar verneem word dat die gemeente nou sonder skuld is, (eie kursivering A.P.S.) en die geldelike steun nou nie meer nodig het nie, besluit die lede teenwoordig dat die Susterskring ophou om te bestaan vanaf hierdie datum en dat die kerkraad in kennis gestel word van die besluit." (Kerkraadsnotule, Mei 1935.) Na aanleiding hiervan boekstaaf die kerkraad sy dank en waardering vir wat die susters „in dae van donkerheid" deur hierdie organisasie vir die vermindering van die kerkskuld gedoen het.
Line 86 ⟶ 71:
 
== Die gemeente se maandblad ==
'n Teken van gesonde groei tydens die dienstyd van ds. Coetzee, was die oprigting van 'n eie gemeentelike maandblad deur dié leraar. Ds. Martins het wel 30 jaar vroeër die sogenaamde ''Witwatersrand Kerk- en Skoolblad'' in die lewe geroep. Dit was egter nie 'n gemeentelike blad nie, maar feitlik 'n soort Ringsblad en dit het ook maar 'n baie kortstondige bestaan gehad (1905-19061905–1906). In Januarie 1923 het die predikant van [[NG gemeente Johannesburg-Oos|Johannesburg-0os]] (ds. [[William Nicol]]) met 'n gedrukte maandbrief ("Irenenuus") begin, wat gou baie gewild in sy gemeente geword het. Dit was waarskynlik met hierdie voorbeeld in gedagte, dat ds. Cillié in 1931 aan die hand gedoen het "dat 'n blaadjie gedruk en elke maand uitgegee word in ons gemeente en dat hy die skrywer daarvan sou wees". (Kerkraadsnotule, Maart 1931.) Om die een of ander rede, waarskynlik weens die daaropvolgende ernstige siekte van die plaaslike leraar, is nooit uitvoering hieraan gegee nie. Maar pas het ds. Coetzee in Johannesburg aangekom, of hy begin aan die saak te roer.
 
Nog in Desember van daardie jaar (1934) stem die kerkraad in beginsel ten gunste van die uitgee van so 'n maandblad. En toe het ds. Coetzee, met 'n deursettingsvermoë so eie aan hom, die saak aangepak en omstreeks Maart 1935 met die eerste nommer van ''Die Fakkel'' verskyn onder redakteurskap van die plaaslike predikant en bygestaan deur 'n paar onderwysers(esse) van die [[Hoërskool Helpmekaar]]. Volgens die kerkraadsnotule uit hierdie tyd is dit gedruk, eers deur ene J.C. Fick en later deur ''[[Die Vaderland]]''. Hierdie blaadjie het sowat twee en 'n half jaar bestaan. Die laaste nommer het in Augustus 1937 verskyn. Met die oog op die besluit van die Sinode kort tevore om 'n eie maandblad vir die Transvaalse Kerk in die lewe te roep, het die kerkraad besluit om die publikasie van ''Die Fakkel'' te staak en op sowat 750 eksemplare van die maandblad in te teken. Hierdie kerkblad het vanaf Desember van daardie jaar gereeld onder die naam van ''[[Voorligter|Die Voorligter]]'' (later ''Lig'') verskyn. (Kerkraadsnotule, Junie 1937.)
 
== Die vyftigjarige gedenkfees ==
[[Beeld:Johannesburgse NG kerkraad 1937.jpg|thumbduimnael|340px|links|Johannesburg se kerkraad tydens dié gemeente se vyftigjarige gedenkfees. Tien jaar later, met die sestigjarige gedenkfees (diamant-jubileum) in 1947, het nog net sewe van dié broers in die kerkraad gedien.]]▼
 
Vier jaar ná die invoering van die Afrikaanse Bybel het die gemeente Johannesburg self 'n belangrike mylpaal bereik. Reeds in September van die vorige jaar is die viering van die 50-jarige bestaan van die gemeente deur ouderling J. Joubert ter sprake gebring, waarop die kerkraad dit in beginsel goedgekeur het en die volgende tot lede van die reëlingskommissie benoem: Ds. Coetzee (voorsitter) en broeders J. Joubert, W.P. Jacobs, C.D. Wentzel, J.A. Muller, P.J. van Gass, J.H. Nel en T.A. Hugo. Later is eerw. T.C. Esterhuizen ook bygevoeg. Hierdie kommissie het aan die werk gegaan en aan die begin van Augustus 1937 kon hy by monde van sy bekwame en geesdriftige voorsitter aan die kerkraad rapporteer: "Dat die 50-jarige feesviering van die gemeente op 28 en 29 Augustus sal plaasvind; die hoofdiens sal deur die plaaslike leraar gelei word en eersdaags sal in ''[[Kerkbode|Die Kerkbode]]'' 'n uitnodiging verskyn aan alle oudlede van die gemeente om die feesviering by te woon. 'n Kleiner kommissie bestaande uit die voorsitter, eerw. Esterhuizen en mnr. Van Heerden van ''[[Die Vaderland]]'' is aangestel om kort stukkies op te stel omtrent die gemeente wat in pamfletvorm sal verskyn, met 'n portret van die diensdoende kerkraadslede en aan die gemeentelede uitgereik sal word. Kort stukkies sal ook in ''[[Die Vaderland]]'' verskyn om propaganda te maak." ▼
▲[[Beeld:Johannesburgse NG kerkraad 1937.jpg|thumb|340px|links|Johannesburg se kerkraad tydens dié gemeente se vyftigjarige gedenkfees. Tien jaar later, met die sestigjarige gedenkfees (diamant-jubileum) in 1947, het nog net sewe van dié broers in die kerkraad gedien.]]
 
Hierdie gedenkfees is dan ook op gepaste en luisterryke wyse gedurende die laaste week van Augustus gevier. Die verrigtings wat reeds op Woensdagaand [[25 Augustus]] [[1937]] in die [[Braamfontein]]se kerkgebou met 'n inleidingsdiens deur die plaaslike leraar begin is, het hul hoogtepunt eers die naweek bereik, toe behalwe ds. Coetzee, 'n hele paar besoekende leraars opgetree het. Die pamflet waarna hierbo verwys is, het terselfdertyd die lig gesien onder die titel: ''Vyftigjarige Fees van die Braamfonteinse Gemeente''. In die kort bestek van 15 bladsye word 'n baie beknopte maar tog interessante oorsig van die geskiedenis van die gemeente gegee. (In ''[[Die Vaderland]]'' van [[24 Augustus]] [[1937]] is dit ook weergegee by wyse van 'n paar artikels.) Met sy Vyftigjarige jubelfees het die gemeente sowat 2&nbsp;500 siele getel, waarvan sowat 1&nbsp;580 lidmate was. In die vyf Sondagskole het 'n veertigtal leerkragte aan 500 kinders onderrig gegee. Die kerkraad het toe uit sowat 33 broeders bestaan. ▼
▲Vier jaar ná die invoering van die Afrikaanse Bybel het die gemeente Johannesburg self 'n belangrike mylpaal bereik. Reeds in September van die vorige jaar is die viering van die 50-jarige bestaan van die gemeente deur ouderling J. Joubert ter sprake gebring, waarop die kerkraad dit in beginsel goedgekeur het en die volgende tot lede van die reëlingskommissie benoem: Ds. Coetzee (voorsitter) en broeders J. Joubert, W.P. Jacobs, C.D. Wentzel, J.A. Muller, P.J. van Gass, J.H. Nel en T.A. Hugo. Later is eerw. T.C. Esterhuizen ook bygevoeg. Hierdie kommissie het aan die werk gegaan en aan die begin van Augustus 1937 kon hy by monde van sy bekwame en geesdriftige voorsitter aan die kerkraad rapporteer: "Dat die 50-jarige feesviering van die gemeente op 28 en 29 Augustus sal plaasvind; die hoofdiens sal deur die plaaslike leraar gelei word en eersdaags sal in ''[[Kerkbode|Die Kerkbode]]'' 'n uitnodiging verskyn aan alle oudlede van die gemeente om die feesviering by te woon. 'n Kleiner kommissie bestaande uit die voorsitter, eerw. Esterhuizen en mnr. Van Heerden van ''[[Die Vaderland]]'' is aangestel om kort stukkies op te stel omtrent die gemeente wat in pamfletvorm sal verskyn, met 'n portret van die diensdoende kerkraadslede en aan die gemeentelede uitgereik sal word. Kort stukkies sal ook in ''[[Die Vaderland]]'' verskyn om propaganda te maak."
 
Ds. [[A.P. Smit]] skryf: "Merkwaardig was die groei van hierdie gemeente sedert sy stigting 'n half eeu gelede! Maar verbasend ook die uitbreiding van ons Kerk aan die Rand in hierdie vyftig jaar. In 1887 was Johannesburg, met sy paar honderd lidmate, nog die enigste gemeente van ons Kerk aan die Rand. Vyftig jaar later tel die gemeentes van die Ned. Herv. of Geref. Kerk aan die Rand, van Springs tot Randfontein, nie minder as twee-en-twintig nie en beloop die lidmatetal reeds 62&nbsp;000! Gedurende die daaropvolgende dekade (1937-19471937–1947) sou ons Kerk aan die Rand eers met rasse skrede vooruitgaan."▼
▲Hierdie gedenkfees is dan ook op gepaste en luisterryke wyse gedurende die laaste week van Augustus gevier. Die verrigtings wat reeds op Woensdagaand [[25 Augustus]] [[1937]] in die [[Braamfontein]]se kerkgebou met 'n inleidingsdiens deur die plaaslike leraar begin is, het hul hoogtepunt eers die naweek bereik, toe behalwe ds. Coetzee, 'n hele paar besoekende leraars opgetree het. Die pamflet waarna hierbo verwys is, het terselfdertyd die lig gesien onder die titel: ''Vyftigjarige Fees van die Braamfonteinse Gemeente''. In die kort bestek van 15 bladsye word 'n baie beknopte maar tog interessante oorsig van die geskiedenis van die gemeente gegee. (In ''[[Die Vaderland]]'' van [[24 Augustus]] [[1937]] is dit ook weergegee by wyse van 'n paar artikels.) Met sy Vyftigjarige jubelfees het die gemeente sowat 2&nbsp;500 siele getel, waarvan sowat 1&nbsp;580 lidmate was. In die vyf Sondagskole het 'n veertigtal leerkragte aan 500 kinders onderrig gegee. Die kerkraad het toe uit sowat 33 broeders bestaan.
 
▲Ds. [[A.P. Smit]] skryf: "Merkwaardig was die groei van hierdie gemeente sedert sy stigting 'n half eeu gelede! Maar verbasend ook die uitbreiding van ons Kerk aan die Rand in hierdie vyftig jaar. In 1887 was Johannesburg, met sy paar honderd lidmate, nog die enigste gemeente van ons Kerk aan die Rand. Vyftig jaar later tel die gemeentes van die Ned. Herv. of Geref. Kerk aan die Rand, van Springs tot Randfontein, nie minder as twee-en-twintig nie en beloop die lidmatetal reeds 62&nbsp;000! Gedurende die daaropvolgende dekade (1937-1947) sou ons Kerk aan die Rand eers met rasse skrede vooruitgaan."
 
=== Hulpleraars in Johannesburg ===
[[Lêer:Ds Maarten Kruger.jpg|thumbduimnael|regs|190px|Ds. Maarten Kruger was in 1938 ds. Coetzee se hulpleraar.]]▼
 
▲[[Lêer:Ds Maarten Kruger.jpg|thumb|regs|190px|Ds. Maarten Kruger was in 1938 ds. Coetzee se hulpleraar.]]
 
Ds. Coetzee het pas in die gemeente Johannesburg aangekom, of hy het besef dat 'n hulpprediker in hierdie groot gemeente 'n dringende noodsaaklikheid was. So het die kerkraad in Augustus 1935 die diens van 'n sekere prop. Botha gevra en verkry, maar toe hy alweer in Desember van daardie jaar die gemeente verlaat, moes ds. Coetzee weer alleen die mas opkom. Op die duur kon hy egter nie volhou nie, en in Augustus 1936 het hy die kerkraad weer versoek om 'n hulpprediker aan te stel "aangesien hy voel dat die gemeentelike werk, weens die uitgebreidheid daarvan skade ly", luidens die Kerkraadsnotule, Augustus 1936. Die kerkraad het ingestem en so is prop. Martin Kruger as hulpprediker aangestel. Eers was sy betrekking tydelik, maar teen die einde van 1937 is hy tot vaste hulpprediker beroep en as sodanig georden. Nadat hy die gemeente nagenoeg twee jaar as hulpprediger getrou gedien het, het hy 'n beroep na die nuwe [[NG gemeente Westdene|gemeente Westdene]] ontvang en teen die einde van Junie 1938 van die gemeente afskeid geneem. Hierdie laaste hulpprediker van Johannesburg was daarna predikant van onder meer [[NG gemeente Graaff-Reinet|Graaff-Reinet]], [[NG gemeente Linden|Linden]] en [[NG gemeente Ontdekkerskruin|Ontdekkers]].
Line 115 ⟶ 98:
Gedurende die laaste naweek van September 1947 vier die gemeente sy 60-jarige bestaan op luisterryke wyse toe kranse gelê word by die grafte van di. Martins (oorlede 14 September 1938) en Cillié (oorlede 30 Oktober 1935). Die eerste predikantsvrou, mev. Martins, is ook in eie persoon gehuldig. (Sy het destyds in Richmondlaan, Aucklandpark, gewoon en is in Julie 1948 oorlede.) In die jaar van die diamantjubileum het die gemeente 'n sieletal van meer as 4&nbsp;000 gehad en 'n lidmaattal van sowat 2&nbsp;830. Daar was drie voltydse predikante en 83 kerkraadslede, van wie 48 diakens was. Die gemeente het drie Sondagskole gehad met 32 onderwysers en sowat 350 leerlinge.
 
== Twee huwelike en 'n skeiding ==
[[Beeld:NG kerk Johannesburg Harrisonstraat.jpg|duimnael|links|300px|Die voorlaaste kerk uit Harrisonstraat se rigting gesien.]]
 
Line 124 ⟶ 107:
Toe [[NG gemeente Melville|Melville]] voelers uitsteek na Aucklandpark se inwoners met die oog op samewerking (Melville se lidmaattal het in 1994 al tot slegs 340 gedaal), was hulle blykbaar nie bereid om met die Braamfontein/Irenekerk-gedeelte saam te werk nie. Die samestellende dele van die Johannesburg-gemeente skei omstreeks 2001 toe Aucklandpark die kerkgeboue in Kingsway aan 'n ontwikkelaar verkoop vir die oprigting van 'n vulstasie en daardie deel van die gemeente, saam met die studente, met Mellville se NG gemeente saamsmelt om die Mellville Kruisgemeente te vorm wat aanbid in Mellville se kerk by Vierde Laan 51.<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2001/05/6/1/7.html ''Rapport'']</ref><ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2001/05/13/2/47.html ''Rapport'']</ref>
 
== Geskiedskrywing ==
Deur die jare het heelwat boeke en ander publikasies verskyn om mylpale in die gemeente se geskiedenis te gedenk. Die eerste hiervan was reeds met die 20-jarige bestaan in 1907 met die verskyning van "Ned. Herv. of Geref. Gemeente Johannesburg, Twintig Jarigfeest, 14 Aug. 1887 -– 14 Aug. 1907. Eene beknopte geschiedenis van deze Gemeente onder Gods trouwe leiding gedurende den tijd van 20 jaren.' Dié blaadjie het net 12 bladsye (van twee kolomme elk) beslaan en word in die kerklike argief in [[Pretoria]] bewaar. Dit was veral ter viering van die feit dat die gemeente weer sy voete gevind het na die [[Anglo-Boereoorlog]]. Dertig jaar later verskyn nog 'n bondige opsomming met die titel: "Brosjure ter herdenking van die 50-jarige bestaan van die Ned. Herv. of Geref. Gemeente Braamfontein". Dit beslaan 15 bladsye, eweneens met twee kolomme elk. Veel omvangryker is die 508 bladsye lange "Ons kerk in die Goudstad (1887 - 19471887–1947)" van ds. [[A.P. Smit]] wat die kerkrade van Johannesburg, [[NG gemeente Fordsburg|Fordsburg]], [[NG gemeente Johannesburg-Oos|Johannesburg-Oos]] en [[NG gemeente Jeppestown|Jeppestown]] in 1948 die lig laat sien ter viering van die 60-jarige bestaan van die kerkverband in Johannesburg. Laastens gee die feeskomitee onder leiding van ds. Bezuidenhout in 1962 'n feesbrosjure van 31 bladsye uit om die 75-jarige bestaan van die gemeente te gedenk.
 
== Ligging ==
Die kerkgebou was geleë by De Kortestraat 117 in [[Braamfontein]],<ref>[http://maps.google.com/maps?ll=-26.193271,28.038991&spn=0.000463,0.000517&t=h&z=21&layer=c&cbll=-26.193271,28.038991&panoid=C8sgMIIBiD_xWGrtizz0Lw&cbp=12,3.3,,0,-17.29 De Kortestraat 117, Braamfontein], Google Maps</ref> langs die Hoëveldse Sinode se ou sentrum.
 
== Enkele leraars ==
# Johannes Nieuwoudt Martins, 1887 - 19201887–1920 ([[17 Mei]] [[1887]] aangekom, [[25 November]] [[1887]] tot leraar beroep, in Mei 1888 eerste maal as leraar bevestig, tree af in 1920, sy enigste gemeente).
# Herman Christian Johannes Becker, 1890 (hulpprediker)
# Willem Siebert Edward Rörich, 1894 - 18971894–1897 (Kompounds)
# [[Pieter Gerhardus Jacobus Meiring]], 1895 - 18971895–1897 (daarna eerste leraar van [[NG gemeente Johannesburg-Oos]])
# David Petrus Cillié, 1920 - 19261920–1926 en 1929 - 19331929–1933
# Dr. [[Dio Moorrees|Franciscus Dionysius (Dio) Moorrees]], Augustus 1927 - 19281927–1928 (nouliks 10 maande)
# [[P.S.Z. Coetzee|Petrus Stefanus Zacharius Coetzee]], 1934 - 19451934–1945
# [[Harold Botha|Harolod Christian Botha]], 1936 - 19421936–1942 (hulpprediker)
# Gert Olivier Meij, 1939 - 19401939–1940
# [[Johan Bezuidenhoud|Johan Gregorius Bezuidenhoud]], 1941 - 19431941–1943
# Jacob Stolp Louw, 1944 - 19491944–1949 (aanvanklik studenteleraar maar vanaf einde 1946 gewone medeleraar)
# [[Cornelis Bertie Brink]], 1945 - 19591945–1959, [[aktuarius]] en later moderator van Transvaalse Sinode van 1951 - 19571951–1957
# David Stefanus Snyman, 1947 - 19531947–1953 (derde medeleraar met opdrag Witwatersrandse studente)
# Johannes Alexander van Wyk, 1950 - 19521950–1952 (studenteleraar)
# Cornelis Johannes Hattingh, 1954 - 19551954–1955
# Johan Andries Lombard, 1955 - 19611955–1961
# Marthinus Eduard Johannes Bezuidenhout, 1960 - 19621960–1962
# Adriaan Cornelis Barnard, 1961 - 19671961–1967
# Dr. [[Willie Jonker]], 1962 - 19651962–1965
# A.J. Venter, omstreeks 1963
# Dr. John Henry Roberts, 1966 - 19701966–1970 (word professor in Nuwe-Testamentiese Wetenskap aan Unisa)
# Marthinus Theunis Steyn Fourie, [[26 Julie]] [[1969]] - 1973 –1973
# Talbot Horatio Nelson Sadler, 1969 - 19751969–1975
# Gerhardus Willem Painter, [[17 April]] [[1970]] -– [[5 September]] [[1993]] (emeriteer)
# Neille van Aswegen, 1973 - 19761973–1976
# Michiel Christoffel Roux, 1980 - 19841980–1984
# Gemeente vakant van 1993 tot inlywing van Aucklandpark in 1995.
# Christoph Thomas Müller, 1995 - 20041995–2004 (kom oor vanaf Aucklandpark, vertrek in 2004 na Groenkloof, Pretoria)
# Pieter (Piet) Ernst Scholtz Smith, 1995 - 20081995–2008 (kom oor vanaf Aucklandpark, bly agter na daardie gedeelte met Melville verenig)
# Johan Stefanus Krige, 1995 - 20001995–2000 (kom oor van Aucklandpark, bly aan as HUB van MES<ref>[http://www.mes.org.za/our-people MES se webwerf]</ref>)
# Arthur Daniel (Attie) Botha, 1997 - 20011997–2001
 
== Verwysings ==
{{reflistVerwysings|3}}
 
== Bronne ==
* {{af}} [http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1997/03/19/11/9.html Gemeente neem afskeid van Braamfonteinkerk], ''[[Beeld]]'', [[19 Maart]] [[1997]].
* {{af}} [http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1995/08/29/8/2.html Sprake van een gemeente vir middestad], ''[[Beeld]]'', [[29 Augustus]] [[1995]].
* {{af}} [http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2001/05/13/2/47.html Ds. Botha afgedank], ''[[Rapport]]'', [[13 Mei]] [[2001]].
* {{af}} [http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2000/08/27/3/21.html Veiligheid by kerke], ''[[Rapport]]'', [[27 Augustus]] [[2000]].
* {{af}} Brown, dr. E. 1973. ''Gemeentegeskiedskrywing van die Afrikaanse kerke van gereformeerde belydenis -– 'n kompilasie en kerk-historiese oorsig''. Die skrywer: Durban.
* {{af}} [[Phil Olivier|Olivier, ds. P.L.]] 1952. ''[[Ons gemeentelike feesalbum]]''. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
* {{af}} [[Frits Gaum|Gaum, dr. Frits]] (red.) et. al. ''Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke'', Pretoria, Kaapstad of Wellington: Tydskriftemaatskappy van die Nederduitse Gereformeerde Kerk.
* [[A.P. Smit|Smit, ds. A.P.]] (1948) ''Ons Kerk in die Goudstad (1887 - 19471887–1947)''. Kaapstad: Kerkrade van Johannesburg, Fordsburg, Johannesburg-Oos en Jeppestown.
 
== Sien ook ==
* [[Lys van ingelyfde NG gemeentes]]
 
== Eksterne skakels ==
* [http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2010/02/24/B1/3/tnjsinode-B2-02.html ''NG gemeentes baie lede kwyt''], ''[[Beeld]]'', [[24 Februarie]] [[2010]]. URL besoek op 24 November 2014.
* [https://www.google.com/maps/@-26.193209,28.038981,3a,75y,344.87h,97.78t/data=!3m4!1e1!3m2!1sVJetH5jTzuQLnwFDbXohQA!2e0 Die leë erf waar die gemeente se vyfde kerk sowat vyf dekades lank gestaan het, maar hy is ook, soos sy vier voorgangers, gesloop]. URL besoek op 24 November 2014.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/NG_gemeente_Johannesburg"