Russiese Rewolusie (1905): Verskil tussen weergawes

* Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty

Die '''Russiese rewolusie van 1905''' ([[Russies]]: Революция 1905—19071905–1907 годов в России / ''Revoljucija 1905-19071905–1907 godov v Rossii'') was ’n [[Rusland|landwye]], gewelddadige stryd wat teen die regering en die [[tsaar]] gemik was. Niemand was in beheer daarvan nie en dit het geen enkele oorsaak of doelwit gehad nie; dit was die gevolg van dekades van onrus en ontevredenheid oor die outokratiese bewind van die [[Huis van Romanof|Romanof-dinastie]] en die stadige pas van hervormings in die land. Die direkte oorsaak was die onvermoë van die Russiese militêre magte in die aanvanklik gewilde [[Russies-Japannese Oorlog]], wat ’n reeks rewolusionêre aktiwiteite aan die gang gesit het.

Hoewel die rewolusie taamlik wreed onderdruk is, het dit tog gelei tot ’n vinniger pas van hervorming in Rusland. Dit was egter nie genoeg om ’n [[Russiese Rewolusie (1917)|tweede rewolusie]] te keer wat in 1917 ’n einde gebring het aan die Romanof-bewind nie.

Net 5 persent van Rusland se bevolking was van die adelstand en hulle het feitlik al die grond besit. Die boere en die klein maar groeiende nywerheidswerkersklas ([[proletariaat]]) het 84 persent van die bevolking uitgemaak. Hulle grond, werk en produkte is streng deur die aristokrasie beheer en hulle sosiaal-ekonomiese toestande was gewoonlik haglik. In die dekades voor 1905 was daar baie min ernstige onrus in die Russiese Ryk. Politieke ontevredenheid het egter opgebou sedert Aleksander II se 1861-edik wat die lyfeienes bevry het. Voorheen was die lyfeienes brandarm slawe wat op gehuurde grond gewoon en die grondeienaars met kontant en arbeid daarvoor betaal het. Nou het hulle die reg gehad om ook grond te besit, maar die bevryding is nie heeltemal deurgevoer nie en hulle het op die ou einde bitter min vryheid gehad.

[[Lêer:BloodySunday1905.jpg|200px|links|thumbduimnael|Bloedige Sondag: Deelnemers aan ’n optog vlug weg voor die tsaar se troepe.]]

In Desember 1904 was daar ’n staking by die Poetilof-fabriek in [[Sint Petersburg]]. Saam met werkers wat by ander fabrieke gestaak het uit simpatie, was daar meer as 80&nbsp;000 stakers. [[Georgi Gapon]], ’n priester, het ’n vreedsame werkersoptog op Sondag 9 Januarie (Ou Styl) 1905 na die [[Winterpaleis]] gereël om ’n petisie aan die tsaar te oorhandig.<ref name=marx><cite>[http://www.marxists.org/glossary/people/g/a.htm Marxiste-biografieë]</ref>. In die petisie is hervormings gevra soos ’n einde aan die Russies-Japannese Oorlog, ’n agt uur lange werkdag, hoër lone en ’n einde aan gedwonge oortyd by fabrieke. Troepe is om die Winterpaleis en op ander belangrike plekke in Sint Petersburg ontplooi.

Op die noodlottige Sondag het stakers en hul gesinne by ses punte in die stad ontmoet. Die werkers het vreedsaam en vrolik deur die stad se strate geloop. Party het kruise, ikone en godsdienstige plakkate gedra, ander Russiese vlae en portrette van die tsaar. Hulle het godsdienstige liedere en ''God Behoed die Tsaar'' gesing. Om 14:00 moes die verskillende groepe voor die Winterpaleis bymekaarkom. Oral in die stad het hulle egter gevind dat hulle pad na die paleis deur troepe geblokkeer word. Onseker wat dit beteken en gretig om nie die ontmoeting met die tsaar mis te loop nie, het die groepe mense vorentoe beweeg. In hierdie oomblik van chaos het die soldate losgebrand. Koeëls het mans, vroue en kinders getref en bloedvlekke op die sneeu gelaat.

Die amptelike syfer van slagoffers was 92 dood en ’n paar honderd gewond; die ware syfer was waarskynlik veel hoër. Intussen het Gapon verdwyn en ander leiers is gevange geneem. Hulle is uit die hoofstad verban en het elders gerugte versprei dat duisende mense doodgeskiet is. Daardie dag, bekend as "Bloedige Sondag", het die ou, legendariese geloof dat die tsaar en die volk een is, vernietig. Buite Rusland val die toekomstige Britse eerste minister [[Ramsay MacDonald]] die tsaar aan. Hy noem hom ’n "bloedbevlekte skepsel" en "alledaagse moordenaar".<ref>Massie, Robert K., The Fate of the Romanovs: The Final Chapter, Random House, ISBN 0-394-58048-6, 1995, p. 125</ref>.

In dieselfde maand is die [[Oktober-manifes]], wat deur Sergei Witte en Aleksei Obolenski geskryf is, aan die tsaar oorhandig. Daarin word basiese regte erken, die stigting van politieke partye toegestaan en die Doema as die sentrale wetgewende liggaam erken. Die tsaar het drie dae lank uitgestel en gekibbel, maar op 17 Oktober het hy eindelik die manifes geteken om ’n bloedbad te voorkom. Hy was dadelik spyt dat hy die dokument geteken het en het gesê hy "voel siek mat skaamte om die dinastie so te verraai".

* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http[://en.wikipedia.org/wiki/Russian_Revolution_:Russian Revolution (1905) |Engelse Wikipedia]]