|
}}
'''Rhodos''' ([[Grieks]]: '''Ρόδος''', ''Ródos'', uitspraak: ˈroðos) is 'n [[Griekeland|Griekse]] [[eiland]] ongeveer 18km18 km suidwes van [[Turkye]] in die oostelike [[Egeïese See]]. Dit is die grootste van die [[Dodekanese]] eilande in terme van oppervlakte en bevolking. Van die 117 007 inwoners<ref>Soos in 2001</ref> is 53 709 woonagtig in die gelyknamige [[hoofstad]] van die eiland.
Histories was Rhodos wêreldbekend om die [[Kolossos van Rhodos]], een van die [[Sewe wonders van die wêreld]]. Die middeleeuse Oustad van Rhodosstad is verklaar tot 'n [[Wêrelderfenisgebied]]. Die hoofbedryf van die eiland is toerisme.
== Geografie ==
[[Lêer:Rhodos topo.png|thumbduimnael|links|Topografie van Rhodos]]
Die eiland Rhodos is byna soos 'n [[spiespunt]] gevorm, 79.7km lank en 38km38 km breed, met 'n totale oppervlakte van ongeveer 1 400km400 km<sup>2</sup> en 'n kuslyn van ongeveer 220km220 km. [[Rhodosstad]] is geleë aan die noordpunt van die eiland, en is ook die ligging van die antieke en huidige handels[[hawe]]ns. Die belangrikste lughawe ([[Diagoraslughawe|Diagoras Internasionale Lughawe]], IATA-kode: RHO) is geleë 14km14 km na die suidweste van die stad [[Paradisi, Griekeland|Paradisi]]. Die padnetwerk verlaat die stad radiaal na die oos- en weskuste.
Wat [[flora]] en [[fauna]] betref, toon Rhodos 'n groter ooreenkoms met [[Klein-Asië]] as met die res van Griekeland. Die eilandmidde is bergagtig, ylbewoon en bedek met [[den]]newoude (''Pinus brutia'') en [[sipres]]se (''Cupressus sempervirens''). Die Rhodossiese [[Damhert|damhertdamherte]]e is geneties onderskeibaar van damherte elders, en is van hoë bewaringsbelang.<ref>{{Citation | last = Marco, M; Cavallaro, A; Pecchioli, E & Vernesi, C | title = Artifisiële Voorkoms van die Damhert, Dama dama dama (L., 1758), op Rhodoseiland (Griekeland): Insig danksy mtDNA Ontleding | journal = Human Evolution | url = http://www.springerlink.com/content/u406m764gm435u82/ | volume = 21, No. 2 | pages = 167-175 | date = 11-11-2006 | doi = 10.1007/s11598-006-9014-9 }}</ref> In [[Petaloudes|PetaludesPetaludesvallei]]vallei (Grieks vir "Vallei van die Skoenlappers"), versamel groot getalle [[Tiermot|tiermotte]] in die somermaande. Die bergtop van Attavyrosberg, met 'n hoogte van 1 216m216 m, is die hoogste punt van die eiland. Die strande is klipperig. Binnelands word lappies bewerkbare grond aangetref waar [[sitrus]]vrugte, [[wyn]]druiwe, aartappels, olywe en ander gesaaides verbou word.
Buite Rhodosstad, is die eiland oortrek met klein dorpies en vakansieoorde, waaronder [[Faliraki]], [[Lindos]], [[Kremasti]], [[Haraki]], [[Pefkos]], [[Archangelos]], [[Afantou]], [[Koskinou]], [[Embona]] (Attavyros), [[Paradisi, Griekeland|Paradisi]] en [[Trianta]] (Ialysos). Toerisme is die eiland se hoofbron van inkomste.
== Geskiedenis ==
=== Antieke tye ===
[[Lêer:Rhodes by Piri Reis.jpg|thumbduimnael|Historiese kaart van Rhodos deur [[Piri Reis]]]]
Die eiland was bewoon tydens die [[Laatsteentyd]]se periode, alhoewel min tekens van hierdie kultuur oorbly. In die 16de eeu v.C. het die [[Minoïse beskawing|Minoïers]] na Rhodos gekom. Latere [[Antieke Griekeland|Griekse]] mitologie roep 'n Rhodossiese ras in herinnering, genaamd die [[Telchines]], en het die eiland Rhodos in verband gebring met [[Danaus]]; dit was soms onder die bynaam ''Telchinis'' bekend. In die 15de eeu v.C., het [[Mykeense Grieke|Mykeners]] Rhodos binnegeval. Ná die [[Bronstydse val]] was die eerste hernude kontak met die buitewêreld 'n skakel met [[Antieke geskiedenis van Siprus|Siprus]].<ref>B. d'Agostino, "Begrafnisgebruike en samelewing van Rhodos in die [[Geometriese Periode]]: enkele waarnemings", in E. Herring en I. Lemos, red. ''Oor Grense Heen: Etruskers, Grieke, Phoenisiërs en Sipriote. Studies ter Ere van D. Ridgway en F.R. Serra Ridgway'' 2006:57-69.</ref> In die 8ste eeu v.C. het die eiland se nedersettings vorm aangeneem, met die koms van die [[Doriërs]], wat die drie belangrike stede Lindos, [[Ialyssos]] en [[Kameiros]] opgerig het, wat tesame met [[Kos (eiland)|Kos]], [[Knidos]] en [[Halikarnassos]] (op die vasteland) die sogenaamde [[Doriese heksapolis]] (Grieks vir ses stede) uitgemaak het.
Voor argeologiese kennis opgedoen is, het mite ingestaan vir leemtes in die historiese rekord. Volgens [[Pindar]] se ode, is die eiland gebore uit die verbintenis van die songod [[Helios]] met die nimf [[Rhode (mitologie)|Rhode]], en is die stede dan na hul drie seuns vernoem. Die ''rhoda'' is ook ‘n'n rosige [[hibiskus]]soort, wat inheems aan die eiland is. [[Diodorus Siculus]] het bygevoeg dat [[Actis]], een van die seuns van Helios en Rhode, na [[Egipte]] gereis het. Hy sou dan die stad [[Heliopolis (antieke)|Heliopolis]] gebou het en die Egiptenare onderrig het in die wetenskap van [[astrologie]].<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&printsec=titlepage#PPA336,M1 |title=''Die Geskiedenisbiblioteek van Diodorus Siculus'', Boek V, hfst. III |publisher=Books.google.com |date= |accessdate=2010-01-24}}</ref>
In die tweede helfte van die 18de eeu v.C. het die heiligdom van Athena geweide offerhandes ontvang wat getuig van kulturele skakels: klein ivoorstukke van die Nabye Ooste en bronsobjekte van Sirië. By [[Kameiros]] aan die noordweskus, ‘n'n voormalige Bronstydse lokus, waar die tempel in die 8ste eeu v.C. opgerig is, is daar ‘n'n ander opsienbare eietydse opvolging van ivoorgekerfde beeldjies. Fenisiese teenwoordigheid op die eiland te [[Ialysos]] is oorgelewer in tradisies wat heelwat later deur Rhodossiese geskiedkundiges opgeteken is.
[[Lêer:Lindos-Ille de Rodes.png|thumbduimnael|links|Die Akropolis van Lindos]]
[[Lêer:Kameiros - ruins of ancient greek city - Rhodes, Greece - 03.JPG|links|thumbduimnael|Bouvalle van [[Kameiros]]]]
Die Perse het die eiland binnegeval en verower, maar is op hul beurt deur magte van [[Athene]] verslaan in 478 v.C.. Die stede het aangesluit by die [[Deliese bond]]. Toe die [[Peloponnesiese oorlog]] uitbreek in 431 v.C., het Rhodos oorwegend neutraal gebly, alhoewel lidmaatskap van die bond behou is. Die oorlog het voortgeduur tot 404 v.C., maar teen dié tyd het Rhodos hom volkome van die oorlog onttrek, en besluit om sy eie gang te gaan.
In 408 v.C. het die stede verenig om een streek te vorm. Hulle het Rhodosstad gebou, ‘n'n nuwe hoofstad aan die noordpunt van die eiland. Dit is volgens ‘n'n reëlmatige bouplan uitgelê onder toesig van die Atheense argitek [[Hippodamus]]. Die Peloponnesiese oorlog het die hele Griekse kultuur sodanig verswak dat dit blootgestel was aan invalle. In 357 v.C. is die eiland verower deur koning [[Mausolus]] van [[Karië]], voor dit deur die Perse onderwerp is in 340 v.C.. Die Persiese bewind was ook van korte duur. Tot groot verligting van die inwoners, is Rhodos opgeneem in die gedyende ryk van [[Alexander die Grote]] in 332 v.C., nadat hy die Perse verslaan het.
Met die dood van Alexander het sy generaals meegeding om beheer van die koninkryk. Drie van hulle, naamlik [[Ptolemeus I Soter|Ptolemeus]], [[Seleukus I Nikator|Seleukus]] en [[Antigonus I Monophthalmos|Antigonos]] het daarin geslaag om die koninkryk onder hulself te verdeel. Rhodos het sterk handels- en kulturele belange met die Ptolemeërs in [[Alexandrië]] gevorm, om die grondslag te lê vir die Rhodo-Egiptiese alliansie, wat handel regdeur die [[Egeïese See|Egeë]] beheer het in die 3de eeu v.C.. Rhodosstad het ontwikkel tot ‘n'n maritieme, handels- en kulturele sentrum; die munte daarvan was byna regoor die [[Middellandse See|Mediterreense]] streek in omloop. Beroemde skole vir filosofie, wetenskap, literatuur en [[Retoriek|redenaarskuns]] is hier gevestig, en leermeesters is met Alexandrië uitgeruil. Geleerdes het ingesluit die Atheense retorikus [[Aeschines]], wat ‘n'n skool in Rhodos gestig het, [[Apollonius van Rhodos]], sterrekundiges [[Hipparchos]] en [[Geminos]] wat hul waarnemings en werke hier gelewer het, en die retorikus [[Dionysios Trax]]. Die beeldhouskool het ‘n'n ryk, dramatiese styl nagestreef wat beskryf kan word as die "[[Helleense beskawing|Helleense]] [[Barok|barok]]".
In 305 v.C. het Antigonus sy seun [[Demetrios I van Masedonië|Demetrios]] aangesê om beleg te lê op Rhodos in ‘n'n poging om die alliansie met Egipte te verbreek. Demetrios het reuse [[Belegmasjien|belegmasjiene]] opgerig, insluitend ‘n'n 50m-lange [[stormram]] en ‘n'n [[beleëringstoring]] genaamd [[Helepolis]] wat sowat 163 000kg000 kg geweeg het. Ten spyte van hierdie aanslag, het hy in 304 v.C. na slegs een jaar, daarvan afgesien en ‘n'n vredesverdrag geteken. Sodoende is ‘n'n groot voorraad militêre toerusting agtergelaat. Die Rhodossiërs het die toerusting verkoop en die opbrengs aangewend om ‘n'n standbeeld vir hul songod, [[Helios]], op te rig, wat sedertdien as die [[Kolossos van Rhodos]] bekend is.
[[Lêer:Rhodos1493.png|thumbduimnael|’n Houtsneewerk wat die Bisantynse Rhodosstad uitbeeld, deur [[Hartmann Schedel]] (1493)]]
[[Lêer:Bombard-MortarOfTheKnightsOfSaintJohnOfJerusalemRhodes1480-1500.jpg|thumbduimnael|Dié [[Mortier|mortiermortierwerper]]werper van die Ridders van Sint
Johannes van Jerusalem ([[Orde van Malta]]), te Rhodos, 1480–1500, het 118kg118 kg ammunisie afgevuur.]]
In 164 v.C. het Rhodos ‘n'n verdrag geteken met [[Antieke Rome|Rome]]. Dit het ‘n'n sentrum vir geleerdheid geword vir vername Romeinse adelfamilies, en is veral hoog aangeslaan vir die redenaarsdosente, byvoorbeeld [[Hermagoras]] en die onbekende outeur van ''[[Rhetorica ad Herennium]]''. Aanvanklik was die staat ‘n'n belangrike vennoot van Rome wat verskillende voordele geniet het, maar dié is later verloor in die omwentelinge van die Romeinse politiek. [[Gaius Cassius Longinus|Cassius]] het die eiland uiteindelik ingeval en die stad geplunder.
In die eerste eeu n.C. het Keiser [[Tiberius]] ‘n'n kort wyle as banneling op Rhodos deurgebring. [[Paulus die Apostel|Paulus]] het die [[Christengeloof]] na die bevolking van die eiland gebring.<ref>Sien [[Handelinge van die Apostels|Handelinge]] 21.</ref> Rhodos het ‘n'n hoogtepunt bereik in die 3de eeu n.C.. In 395, het die lang [[Bisantynse Ryk|Bisantynse]]-periode aangebreek vir Rhodos, waarna die oostelike helfde van die Romeinse ryk geleidelik meer Grieks geword het.
Rhodos is beset deur die [[Moslem]]magte van [[Muawijah I]] in 672. Om en by 1090 is dit weer beset deur Moslemmagte van die [[Seljoek dinastie|Seljoekturke]], kort na die [[Slag van Manzikert]].<ref>Brownworth, Lars (2009) ''Lost to the West: The Forgotten Byzantine Empire That Rescued Western Civilization'', Crown Publishers, ISBN 978-03074079550-307-40795-5: ". . . die Moslems het Efese in 1090 verower en hul vandaar gewend na die Griekse eilande. Chios, Rhodos en Lesbos het in kort opeenvolging geval." p. 233.</ref> Rhodos is verower deur die [[Bisantynse Ryk |Bisantynse]] Keiser [[Alexios I Komnenos]] tydens die [[Eerste Kruistog|eerste kruistog]].
=== Middeleeue ===
|
