Wikipedia

Hebreeuse alfabet: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Addbot (besprekings | bydraes)
27 847 edits
k Verplasing van 67 interwikiskakels wat op Wikidata beskikbaar is op d:q33513
Opruim
Lyn 10:
|beeld2_onderskrif =
|opskrif1 = Soort skryfstelsel
|1 = [[Abjad]] vir [[Hebreeus]] <br />[[Alfabet]] vir [[Jiddisj]]
|opskrif2 = Taal
|2 = Hebreeus, Jiddisj e.a.
Lyn 30:
|10 =
|opskrif11 = Unicode
|11 = Hebrew, <br />[http://www.unicode.org/charts/PDF/U0590.pdf U+0590 tot U+05FF], <br /> [http://www.unicode.org/charts/PDF/UFB00.pdf U+FB1D tot U+FB4F]
|opskrif12 =
|12 =
Lyn 50:
|20 = <small>Hierdie bladsy kan fonetiese [[IFA]]-simbole of letters uit ander alfabette bevat</small>
}}
 
Die '''Hebreeuse alfabet''' ([[Hebreeus]]: אָלֶף־בֵּית עִבְרִי, ''Alephbet 'Ivri'') is die [[skryfstelsel]] van [[Hebreeus]] asook ander tale soos [[Jiddisj]]. Daar is twee vorms van die skrif in gebruik, die [[Oud-Hebreeuse alfabet]], wat in ’n veranderde vorm grootliks behoue gebly het in die [[Samaritaanse alfabet]], en die huidige, "vierkantige" vorm wat van die [[Aramese alfabet]] afgelei is. Daar is tans verskeie style of ''fonts'' beskikbaar asook ’n kursiewe skrif, wat ook verskil volgens tyd en plek.
 
Die Hebreeuse alfabet het 22 letters; vyf het ander vorms as hulle aan die einde van ’n woord gebruik word. Dit word van regs na links geskryf. Dit was oorspronklik ’n [[abjad]], ’n skryfstelsel wat net uit [[konsonant]]e bestaan. Soos met ander abjads, byvoorbeeld [[Arabiese alfabet|Arabies]], is metodes later geskep om [[klinker]]s aan te dui. Wanneer Jiddisj geskryf word, is die skrif ’n volwaardige [[alfabet]] met konsonante en klinkers, behalwe vir Hebreeuse leenwoorde.
 
Voor die aanvaarding van die huidige skrif is Hebreeus in die Oud-Hebreeuse alfabet geskryf deur die Israeliete, beide [[Jood|Jode]] en [[Samaritane]]. In die 3de eeu v.C. het die Jode begin om ’n gestileerde vorm van die Aramese alfabet te gebruik,<ref name="A History of the Hebrew Language">{{cite book|year=1993 |title=A History of the Hebrew Language |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge, England |isbn=0-521-55634-1}}</ref> terwyl die Samaritane ’n vorm van die ou alfabet bekend as die [[Samaritaanse alfabet]] bly gebruik het.
 
== Letters ==
; Medeklinkers
 
Sommige medeklinkers het twee vorms. In die tabel hier onder is die linkerkantse vorm die sluitletter wat net aan die einde van woorde gebruik word. Dié vorm word ’n ''sofiet'' genoem, soos ''kaf sofiet'' (ך).
 
Enkele medeklinkers het twee klanke: ’n harde [[plosief]] en ’n sagte [[frikatief]]. As die letter ’n harde klank het, kry dit ’n punt in die middel, ’n ''dagesj''. Soms word ’n sagte klank eksplisiet aangedui met ’n streep bo die letter, ’n ''rafee''. Sulke letters het dus drie vorms: ב is sowel /b/ as /w/, met ’n ''dagesj'' word dit בּ /b/ en met ''rafee'' word dit בֿ /v/.
 
; Klinkers
 
Die Hebreeuse alfabet het oorspronklik geen klinkers gehad nie. Later is ’n paar medeklinkers ook gebruik om klinkers mee aan te dui. Dié medeklinkers word ''mater lectionis'' ("leesmoeders") genoem. Tans word onder die letters soms klein tekens (punte en strepe) geskryf vir die klinkers. Dié tekens word ''nikud'' (נִקּוּד) genoem en word by die medeklinker gevoeg waarop die klinker direk volg.
Line 72 ⟶ 73:
{| class="wikitable" width=340
|+ '''Hebreeuse alfabet'''<br />Medeklinkers
|-----
! Sluit-
! Letter
Line 80 ⟶ 81:
! Syferwaarde
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| א || Alef || /[ʔ]/ || ' || 1
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ב || Bet || /b/ /v/ || b / v || 2
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ג || Giemel || /g/ || g || 3
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ד || Dalet || /d/ || d || 4
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ה || Hee || /h/ || h || 5
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ו || Waw || /v/ /w/ || v || 6
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ז || Zajien || /z/ || z || 7
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ח || Chet || /x/ || ch || 8
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ט || Tet || /t/ || t || 9
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| י || Jod || /j/ || j || 10
|----- align=center
|style="font-size:200%"| ך
|style="font-size:200%"| כ || Kaf || /k/ /x/ || k / ch || 20
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ל || Lamed || /l/ || l || 30
|----- align=center
|style="font-size:200%"| ם
|style="font-size:200%"| מ || Mem || /m/ || m || 40
|----- align=center
|style="font-size:200%"| ן
|style="font-size:200%"| נ || Noen || /n/ || n || 50
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ס || Samech || /s/ || s || 60
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ע || Ajien || /keelklank/ || ' || 70
|----- align=center
|style="font-size:200%"| ף
|style="font-size:200%"| פ || Pee || /p/ /f/ || p / f || 80
|----- align=center
|style="font-size:200%"| ץ
|style="font-size:200%"| צ || Tsaddie || /ts/ || ts || 90
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ק || Koef || /k/ || k || 100
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ר || Reesj || /r/ || r || 200
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ש || Sjien || /ʃ/ /s/ || sj / s || 300
|----- align=center
|style="font-size:200%"|
|style="font-size:200%"| ת || Taw || /t/ || t || 400
|}
Line 157 ⟶ 158:
! Transliterasie
|- align=center
|style="font-size:200%"| ָ
|style="font-size:200%"| ַ
|style="font-size:200%"| ֲ || /a:/ /a/ /a'/ || a / aa
|- align=center
|style="font-size:200%"| ֵ
|style="font-size:200%"| ֶ
|style="font-size:200%"| ֱ || /e:/ /e/ /e'/ || e / ee
|- align=center
|style="font-size:200%"| וֹ
|style="font-size:200%"| ָ
|style="font-size:200%"| ֳ || /o:/ /o/ /o'/ || o / oo
|- align=center
|style="font-size:200%"| וּ
|style="font-size:200%"| ֻ
|style="font-size:200%"| &nbsp; || /u:/ /u/ || u / oe
|- align=center
|style="font-size:200%"| יִ
|style="font-size:200%"| ִ
|style="font-size:200%"| &nbsp; || /i:/ /i/ || i / ie
|- align=left
Line 185 ⟶ 186:
| colspan=3 | [[sjwa]]
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ַ
| colspan=3 | patach
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ֲ
| colspan=3 | chataf patach
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ֶ
| colspan=3 | segol
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ֱ
| colspan=3 | chataf segol
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ָ
| colspan=3 | kamats
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ֳ
| colspan=3 | chataf kamats
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ִ
| colspan=3 | chirik
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| יִ
| colspan=3 | chirik jod
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ֵ
| colspan=3 | tseree
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| ֻ
| colspan=3 | koeboets
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| וֹ
| colspan=3 | cholam
|- align=center
| colspan=2 style="font-size:200%"| וּ
| colspan=3 | sjoeroek
|}
Line 259 ⟶ 260:
|style="font-size:200%"| ו || Vaw || /u/ /o:/
|- align=center
|style="font-size:200%"| י || Jod || /e:/ /e/ /i/
|}
|}
Line 266 ⟶ 267:
[[Jiddisj]] gebruik die Hebreeuse alfabet in vereenvoudigde vorm: dit het nie meer enige diakritiese tekens soos ''nikud, dagesj'' en ''rafee'' nie en gebruik slegs 22 medeklinkers. Die Jiddisje lettername verskil soms ook effens van die Hebreeuse name.
 
; Medeklinkers
 
Jiddisj het die Hebreeuse medeklinkers vereenvoudig. Die Hebreeuse alfabet het meer as een letter vir ’n klank. Die /s/ kan byvoorbeeld met vier verskillende letters geskryf word (ש / שׂ / ס / ת). Vroeër het die verskillende letters vir klanke met klein verskille gestaan, maar dié klankverskille het intussen weggeval. Jiddisj gebruik vir elke klank een letter en die orige letters is dus oorbodig.
 
{| class="wikitable" align=center
Line 314 ⟶ 315:
| style="font-size:200%" | &nbsp;
| style="font-size:200%" | &nbsp;
|
| Weis
| bgcolor=#C0EEC0| Weet
Line 510 ⟶ 511:
| bgcolor=#C0EEC0 style="font-size:200%" | ז
|- align=center
| style="font-size:200%" bgcolor=lightblue |
| style="font-size:200%" bgcolor=lightblue | זש
| bgcolor=lightblue | /ʒ/
Line 519 ⟶ 520:
| style="font-size:200%" | &nbsp;
|- align=center
| style="font-size:200%" bgcolor=lightblue |
| style="font-size:200%" bgcolor=lightblue | ש
| bgcolor=lightblue | /ʃ/
Line 573 ⟶ 574:
| style="font-size:200%" bgcolor=lightgreen | תּ
|- align=center
| style="font-size:200%" bgcolor=lightblue |
| style="font-size:200%" bgcolor=lightblue | ט
| bgcolor=lightblue | /t/
Line 593 ⟶ 594:
|}
 
; Klinkers
 
Die grootste verskil tussen die klassieke Hebreeuse en Jiddisje gebruik van die letters lê by die klinkers. In Jiddisj het die klinkers selfstandige letters geword. Hulle is afgelei van die ''nikud'', maar word nie meer geskryf as konsonante met diakritiese tekens nie. Die volgende tabel vervang die Hebreeuse klinkertabel:
Line 602 ⟶ 603:
! Letter !! Naam !! Klank !! YIVO !! Opmerking
|- align=center
| style="font-size:200%"| אָ
| width=120 | Kamats allef || /o:/ || o
| align=left | afgelei van die ''alef'' met ''kamats''
|- align=center
| style="font-size:200%"| אַ || Pasech allef || /a:/ || a
| align=left | afgelei van die ''alef'' met ''patach''
|- align=center
| style="font-size:200%"| ײַ || Pasech tsvej joedn || /a:j/ || aj
| align=left | afgelei van ''patach jod jod'' ("jaaj")
|- align=center
| style="font-size:200%"| יִ || Chirik joed || /i:/ || i
| align=left | mag eenvoudiger geskryf word as ''joed'' '''<big>י</big>''' tensy daar ’n klinker langsaan staan of ’n ander ''joed''
|- align=center
Line 618 ⟶ 619:
| align=left | is /y/ langs ’n klinker, anders /i:/
|- align=center
| style="font-size:200%"| ײ || Tswei joetten || /e:j/ || ej ||
|- align=center
| style="font-size:200%"| ו || Wof || /u:/ || oe ||
Line 628 ⟶ 629:
| colspan=5 | Om verwarring te voorkom van die laaste ses tekens, geld die volgende drie reëls:
|- align=center
| rowspan=2 style="font-size:200%"| וּ
| rowspan=2 | Meloepm wof
| colspan=3 align=left | In ''wof wof'' word ’n ''dagesj'' as skeidingsteken by die eerste ''wof'' gevoeg om onderskeid te maak tussen '''<big>וּו</big>''' vir /uu/ en '''<big>װ</big>''' vir /w/
|- align=center
Line 637 ⟶ 638:
| colspan=3 align=left | mag nie langs ’n klinker vereenvoudig word tot ''joed'' '''<big>י</big>''' nie om die onderskeid te bewaar tussen byvoorbeeld '''<big>ײ</big>''' vir /ey/ en '''<big>ייִ</big>''' vir /yi:/
|- align=center
| style="font-size:200%"| א || Sjtoemer allef
| colspan=3 align=left | is ’n medeklinker en word nie uitgespreek nie; as ’n woord met ’n klinker moet begin, word dit voorafgegaan deur die ''sjtoemer allef'' (soos met die ou ''nikud''-klinkers, moet ook Jiddisje klinkers gedra word deur ’n medeklinker)
|}
 
== Unicode ==
Die [[Unicode]]-blok vir Hebreeus is [http://www.unicode.org/charts/PDF/U0590.pdf U+0590 tot U+05FF] en [http://www.unicode.org/charts/PDF/UFB00.pdf U+FB1D tot U+FB4F].
 
== Sien ook ==
[[Geskiedenis van die alfabet]]
 
Line 650 ⟶ 651:
{{Verwysings}}
 
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Hebrew alphabet|Hebreeuse alfabet}}
* [http://www.inner.org/hebleter/index.htm Betekenis en simboliek]
* [http://www.levsoftware.com/alefbet.htm Hoe om letters te skryf]
 
* [[imageLêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http[://en.wikipedia.org/wiki/Hebrew_alphabet:Hebrew alphabet|Engelse Wikipedia]] en [http[://nl.wikipedia.org/wiki/Hebreeuws_alfabet:Hebreeuws alfabet|Nederlandse Wikipedia]</small>]▼
<br>
▲*[[image:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http://en.wikipedia.org/wiki/Hebrew_alphabet Engelse Wikipedia] en [http://nl.wikipedia.org/wiki/Hebreeuws_alfabet Nederlandse Wikipedia]</small>
 
[[Kategorie:Skryfstelsels]]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Hebreeuse_alfabet"