Natuurlike satelliete van kleinplanete: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Opruim |
|||
Lyn 1:
[[Lêer:243 ida.jpg|
’n '''Kleinplaneet-maan''' is ’n [[natuurlike satelliet]] wat in ’n [[wentelbaan]] om ’n [[kleinplaneet]] is. Daar word geglo baie [[asteroïde]]s en [[Kuiper-gordel]]-voorwerpe het mane en dat party taamlik groot is. Die ontdekking van mane om kleinplanete (en tweeledige voorwerpe in die algemeen) is belangrik omdat hul wentelbane wetenskaplikes ’n beter idee gee van die [[massa]] en [[digtheid]] van die primêre voorwerp. Dit gee dus ’n insig in die fisiese eienskappe wat nie andersins moontlik sou gewees het nie.<ref name="SwRI2000">{{cite web
| date=2000-10-26
Line 14 ⟶ 15:
| accessdate=2009-10-20}}</ref>
== Terminologie ==
Benewens die terms ''satelliet'' en ''maan'' word die term "tweeledig" of "binêr" soms gebruik vir kleinplanete met mane (of "drieledig" vir kleinplanete met twee mane). As een voorwerp baie groter as die ander een is, word dit dikwels die primêre komponent genoem en die kleiner een die sekondêre komponent.
== Oorsprong ==
Wetenskaplikes is nie heeltemal seker hoekom sommige kleinplanete mane het nie en verskeie teorieë bestaan. ’n Algemene teorie is dat mane ontstaan wanneer ’n stuk van ’n kleinplaneet in ’n botsing met ’n ander hemelliggaam afbreek. Dit kan ook gebeur dat die kleiner liggaam deur die groter een aangetrek en in ’n baan gehou word.
Die afstande tussen kleinplanete en hul mane wissel van ’n paar honderd kilometer (Ida, Balam) tot meer as 3 000 km (Huenna) vir die asteroïdes. Onder die [[trans-Neptunus-voorwerp]]e is die afstande tussen 3 000 en 50 000 km.<ref name="Noll2005">Noll, Keith S. "Solar System binaries", Asteroids, Comets, Meteors, Proceedings of the 229th Symposium of the IAU, Rio de Janeiro, 2005, Cambridge University Press, 2006., pp. 301–318 [http://arxiv.org/abs/astro-ph/0603122 Preprint]</ref>
== Ontdekkings ==
Teen Januarie 2012 was daar al meer as 200 bekende mane van kleinplanete.<ref name="Johnston2008" /> In 1978 is al vermoed dat Herculina, in die [[Asteroïdegordel]], ’n maan het<ref>''Satellite of Minor Planet 532 Herculina Discovered During Occultation''. David W. Dunham, The Minor Planet Bulletin, Volume 6, p.13–14 (Desember 1978) [http://adsabs.harvard.edu/abs/1978MPBu....6...13D ADS archive copy]</ref> en daarna was daar verslae van ander sulke mane. Die eerste asteroïdemaan is egter eers in 1993 bevestig toe die ruimtetuig [[Galileo (ruimtetuig)|Galileo]] die maan Dactyl ontdek in ’n wentelbaan om Ida, ook in die Asteroïdegordel. Die tweede een is in 1998 ontdek om Eugenia.<ref name=Eugenia>{{cite web
| year=1998
Line 28 ⟶ 29:
| publisher=SwRI
| url=http://www.boulder.swri.edu/~merline/press_release/
| accessdate=2009-10-21}} (Eugenia [[Adaptive optics|AO]] image)</ref> In 2001 het Patroclus en sy metgesel van dieselfde grootte, Menoetius, die eerste bekende tweeledige stelsel van die trojaanse asteroïdes geword.<ref name="Merline">{{
In 2005 is ontdek die asteroïde Sylvia het twee satelliete, en dit was dus die eerste drieledige kleinplaneet.<ref name=IAUC8582>{{cite web
Line 42 ⟶ 43:
| author=Daniel W. E. Green
| url=http://www.cbat.eps.harvard.edu/iauc/08800/08817.html
| accessdate=2011-01-08}}</ref> Ook in 2005 is ontdek die [[Kuiper-gordel]]-voorwerp [[Haumea]] het ook twee mane, die tweede [[dwergplaneet]] in dié gordel naas [[Pluto (dwergplaneet)|Pluto]].
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
* ''[http://www.johnstonsarchive.net/astro/asteroidmoons.html Asteroids with Satellites]'' web page, maintained up to date by W. Robert Johnston; and references therein. (last accessed 13-03-2007)
* ''[http://cilaos.berkeley.edu/PHP_scripts/VOBAD/BINARY/Binary_main.html The VOBAD database
==Eksterne skakels==▼
▲== Eksterne skakels ==
* [http://astro.berkeley.edu/~fmarchis/Science/Asteroids/ Orbits of Binary Asteroids with Adaptive Optics] (Franck Marchis)
* [http://www.cbat.eps.harvard.edu/minorsats.html Satellites and Companions of Minor Planets] (CBAT)
* [http://www.johnstonsarchive.net/astro/asteroidmoons.html Asteroids with Satellites] (Robert Johnston)
* [[
{{PlaneteSon}}
| |||