Keulen: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Alias (besprekings | bydraes) k spelling |
k Statistieke hersien |
||
Lyn 7:
|style="border-left:1px solid #999"| '''Wapen'''
|- style="background:white"
|rowspan=6| [[Lêer:Locator map K in Germany.svg|
|- style="background: white"
|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:DEU Koeln COA.svg|
|- style="background: #f7f8ff;border-top:1px solid #999; text-align:center;"
|style="border-left:1px solid #999"|
Lyn 15:
|style="border-left:1px solid #999;border-top:1px solid #999"| '''Vlag'''
|- style="background: white; border-top:1px solid #999;"
|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Koeln Flagge.gif|border|90px|
|- style="background: #f7f8ff; border-top:1px solid #999; text-align:center;"
|style="border-left:1px solid #999"|
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Land'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" |
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Deelstaat'''
Lyn 38:
|-
| - Totaal
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 405,
|-
| '''Hoogte bo seevlak'''
Lyn 48:
| style="background: #f7f8ff" |
|-
| - Totaal (31 Desember
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 1
|-
| - Bevolkingsdigtheid
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 2
|-
| - Metropolitaanse gebied
Lyn 61:
|- style="border-top:1px solid #999;"
| - [[Somertyd]]
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[UTC]] +2 (MEST)
|-
| '''Klimaat'''
Lyn 79:
|-
| '''Burgemeester'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | Henriette Reker<ref>{{de}} {{cite web|title = Oberbürgermeisterin Henriette Reker hat Amt angenommen|url = http://www.stadt-koeln.de/politik-und-verwaltung/presse/oberbuergermeisterin-henriette-reker-hat-amt-angenommen|accessdate= 22 Oktober 2015|werk = |author = Inge Schürmann|publisher = Stadt Köln - Amt für Presse- und Öffentlichkeitsarbeit|date = 22 Oktober 2015}}</ref>
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Amptelike webwerf'''
Lyn 90:
Vandag is Keulen die ekonomiese, kulturele en geskiedkundige sentrum van die Rynland. Die Universiteit van Keulen en ander hoëronderwysinstellings het altesaam meer as 85 000 studente. Sy ligging aan die Ryn, die belangrikste Duitse rivier, en by die kruispunt van belangrike handelsroetes maak van Keulen ook 'n eersterangse Europese vervoersentrum. Die stad is naas [[New York Stad|New York]] een van die belangrikste sentrums van die internasionale kunshandel.
Vrolikheid word as een van die tipiese Rynlandse eienskappe beskou, en dit vind veral neerslag in Keulen se losbandige Karnavaltyd, wat met die optogte op ''Rosenmontag'' sy hoogtepunt bereik. Keulen staan daarnaas bekend as een van die belangrikste sentrums van [[gay]]- en lesbiese kultuur in Duitsland. Meer as 175 000 Keulenaars is van buitelandse afkoms, en die stad is dus nog steeds 'n smeltkroes van vele kulture. Keulen huisves een van die grootste [[Turkye|Turkse]] gemeenskappe in Duitsland en is ook die setel van 'n aantal [[Islam]]itiese organisasies.
== Geografie en klimaat ==
[[Lêer:Koeln bezirke1.png|duimnael|links|Keulen se distrikte]]
Die stadsgebied van Keulen strek oor 405,
Die hoogste punt in die Königsforst lê 118,04 meter bo [[seevlak]], die laagste in die Worringer Bruch 37,5 meter bo seevlak.
Keulen lê in die sogenaamde Keulense Bekken (Duits: ''Kölner Bucht''), 'n vallei tussen die heuwels van die Bergische Land en die Eifel, wat deur klimatiese besonderhede gekenmerk word:
* Aangesien die Eifel-gebergte 'n soort versperring vorm, lê Keulen (en veral sy linkeroewer) in die reënskadu van westelike winde. Warm valwinde kom hier gereeld voor.
* Die lug in die bekken word meer verwarm as dié van die omgewing, en die middestad van Keulen word as die warmste plek in Duitsland nog voor [[Freiburg im Breisgau]] beskou. Die verdamping van Rynwater veroorsaak 'n hoë humiditeit en lei in die somer dikwels tot bedompige weer met donderbuie.
Lyn 106:
{{Tabel weergemiddeldes
| locatie = Keulen/Bonn Lughawe, Duitsland vir 1981–2010
| bron = Temperatuur: Deutscher Wetterdienst<ref>{{de}} {{cite web |url=http://www.dwd.de/bvbw/appmanager/bvbw/dwdwwwDesktop?_nfpb=true&_pageLabel=_dwdwww_klima_umwelt_klimadaten_deutschland&T82002gsbDocumentPath=Navigation%2FOeffentlichkeit%2FKlima__Umwelt%2FKlimadaten%2Fkldaten__kostenfrei%2Fausgabe__monatswerte__node.html%3F__nnn%3Dtrue |title=Ausgabe der Klimadaten: Monatswerte |accessdate=Januarie 2013}}</ref>
<!-- gemiddelde minima en maksima -->
| jan_gem_min= -0.6 | jan_gem_max= 5.4
Lyn 200:
==== Romeinse metropool noord van die Alpe ====
Die stad het tot een van die belangrikstes in die [[Romeinse Ryk]] gegroei. Aanvanklik was dit veral 'n militêre voorpos met die laers van die 1<sup>ste</sup> en 20<sup>ste</sup> Romeinse legioen (hulle is later na Bonna - die huidige [[Bonn]] - verskuif), maar gaandeweg het die nedersetting tot een van die grootste Romeinse metropole noord van die Alpe gegroei. Tussen 50 en 70 n.C. is 'n stadsmuur met 'n lengte van sowat vier kilometer en nege stadspoorte en 21 torings gebou.
Die stad het 'n oppervlakte van een vierkante kilometer gehad. Strate is volgens 'n roosterpatroon aangelê wat ten opsigte van die hoofstrate oor die eeue meer of min onveranderd gebly het. Die ''Cardo Maximus'' (die huidige Hohe Straße) het langs die Ryn in noord-suidelike rigting geloop, die ''Decumanus Maximus'' (die huidige Schildergasse) vanaf die Rynoewer in westelike rigting. 'n Waterleiding het die stad oor 'n afstand van 80 kilometer van vars water uit die Eifelgebergte voorsien. Ondergrondse kanale het rioolwater afgevoer. Die stad het met pragtige pleine gespog, en die woonhuise se mure is deur kunstenaars versier.
Aangesien die stad op die kruispad van belangrike handelsroetes geleë was, is hier goedere van orals in die Romeinse Ryk aangebied. Die stad het tot een van die grootste Romeinse nywerheidsentrums vir [[glas]] en keramiek ontwikkel. Die nywerhede is weens die brandgevaar buite die stadsmuur aangelê. Langs die paaie, wat van die stad uitgegaan het, was ook die begraafplase van die inwoners geleë.
Lyn 222:
[[Lêer:St Kunibert Koeln.jpg|duimnael|250px|Die kerk St. Kunibert]]
Die mag het nou by vyftien patrisiërgesinne berus, wat van Keulen in die 14de en 15de eeu die rykste stad in die Duitse Ryk gemaak het. Die universiteit van Keulen, wat deur die welgstelde burgery in [[1388]] gestig is, was die eerste wat sy ontstaan nie aan die keiser of 'n vors te danke gehad het nie. Keulen het by die ''[[Hanse]]'', die magtige vereniging van Noord-Duitse handelstede, aangesluit en sy handelsbetrekkinge dwarsoor Duitsland uitgebrei.
Naas die handelaars en koopmanne het ook die Keulense kunstenaars en ambagsmanne 'n groot rol by die ekonomiese opbloei van die stad gespeel. Hulle het hul eie gildes gestig, waarvan die wewersgilde die mees invloedryke geword het. Teen die einde van die 14de eeu het hulle uiteindelik daarin geslaag om naas die lede van die koopmansgildes ook tot die stadsraad toegelaat te word.
Lyn 263:
== Ekonomie ==
[[Lêer:DE-kölntriangle.jpg|duimnael|200px|''Köln Triangle'', 'n kantoorgebou op die regteroewer van die Ryn]]
Die metropolitaanse gebied van Keulen is met sowat 2,5 miljoen inwoners die derde grootste nywerheidsentrum van Duitsland. In die laaste jare handhaaf ook die dienstesektor 'n stewige en bestendige groeikoers.
Die motorbedryf bly die belangrikste nywerheid, en reeds in 1930 kies die Amerikaanse motorpionier [[Henry Ford]] Keulen met sy uitstekende infrastruktuur en vervoergeriewe as die mees geskikte stad vir die oprigting van 'n Duitse [[Ford Motormaatskappy|Ford]]-fabriek. Later volg Franse motorvervaardigers soos [[Citroën]] en [[Renault]] en Japanese soos [[Toyota]] en [[Mazda]]. Daarnaas word ook trekkers en ander landboumasjiene in Keulen vervaardig.
Lyn 271:
Chemiese en petrochemiese nywerhede met dosyne raffinaderye lê soos 'n gordel rondom die stad. Ander belangrike nywerhede is masjienbou, elektriese apparate, enjins, voedselverwerking (onder meer [[sjokolade]] en [[suiker]]), brouerye en kosmetiek (met onder meer die beroemde Eau de Cologne).
Tientalle versekeringsmaatskappye het hulle hoofkwartiere in Keulen en maak van die stad 'n eersterangse sentrum van hierdie bedryf. Sedert die middeleue is Keulen 'n finansiële sentrum met talle bankmaatskappye.
Die mediabedryf met die grootste publieke Duitse uitsaaikorporasie, die ''Westdeutscher Rundfunk (WDR)'', en 'n aantal private korporasies maak van Keulen 'n eersterangse sentrum vir televisie-, radio- en rolprentproduksies. Honderde ondernemings uit die persbedryf en drukkerye het hulle hoofkwartiere in Keulen.
Lyn 281:
Keulen beskik oor 'n aantal museums met eersterangse versamelings. Terwyl die meeste beduidende Duitse museums teruggaan op koninklike versamelings, is Keulen se belangrikste museums deur plaaslike burgers en versamelaars gestig.
Die '''Romeins-Germaanse Museum''' (''Römisch-Germanisches Museum'') is in [[1946]] deur Hugo Borger as "'n supermark van die vroeë geskiedenis" gestig en besit indrukwekkende argeologiese vondse uit die prehistoriese, Romeinse en Merowingiese tydperke, waaronder die inskripsie ''CCAA'' van die oorspronklike Romeinse stadspoort.
[[Lêer:Dionysosmosaik.JPG|duimnael|220px|'n Gedeelte van die Dionysos-mosaiek (220-230 n.C.)]]
[[Lêer:Sepulcher of Poblicius Römisch-Germanisches Museum Cologne 2.jpg|duimnael|220px|Die grafmonument van Lucius Poblicius (40 n.C., Romeins-Germaanse Museum Keulen)]]
[[Lêer:Museum Ludwig 002.jpg|duimnael|220px|Die Museum Ludwig]]
Die museum se huidige gebou naby die katedraal van Keulen is op die bouvalle van 'n 3de eeuse Romeinse villa, wat in [[1941]] tydens die bou van 'n bunker ontdek is, opgerig en in [[1974]] ingewy. Die villa se hoofvertrek pronk met 'n peristylehuis (suilegang) en die beroemde Dionysos-mosaiek. Die museumsgebou met sy binnehowe is deur die argitekte Klaus Renner en Heinz Röcke volgens die argitektoniese grondvorme van die Romeinse villa ontwerp, alhoewel sy moderne boustyl eintlik nie by sy omgewing pas nie.
Lyn 290:
Die moderne konsep van die museum, wat vondse volgens 'n aantal onderwerpe vertoon, het in die sewentigerjare baie opspraak veroorsaak. Die museum dien tegelykertyd as 'n belangrike navorsingsentrum, as die argeologiese argief van die stad Keulen en as openbare versameling.
Sy bekendste kunsskatte naas die Dionysos-mosaiek, wat omtrent 220-230 n.C. ontstaan het, is die pragtige grafmonument van die Romeinse legioensoldaat Ponlicius (omtrent 40 n.C.) en die grootste versameling van Romeinse glaskuns wêreldwyd.
Ander historiese voorwerpe sluit Romeinse en vroeg-Middeleeuse sieraad, Romeinse portrette van onder meer keiser Augustus en sy eggenote Livia Drusilla, inskripsies, keramiek en ander artefakte in, wat die historiese ontwikkeling van Keulen van die Germaans-Ubiese tot by die Romeinse periode dokumenteer. Naas mosaieke gee ook muurskilderye 'n lewendige indruk van Romeinse binnenshuise versierings. Die prehistoriese artefakte dateer uit die Steen-, Brons- en Ystertydperk.
Die '''Wallraf-Richartz-Museum & Fondation Corboud''' behoort tot die groot klassieke skilderyemuseums van Duitsland en huisves een van die omvangrykste versamelings van Middeleeuse skilderye ter wêreld, waaronder werke van die sogenaamde "Keulense Skool", en 'n belangrike versameling van grafiese kuns. Die museum gaan soos talle versamelings in die stad terug op die Keulense priester Ferdinand Franz Wallraf (1748-1824), wat sy boeke, skilderye, tekeninge, etse, munte, steenmonumente en altaarbeelde aan die stad Keulen bemaak het, en die sakeman Johann Heinrich Richartz (1795-1861), wat 100 000 Thaler vir die oprigting van 'n museumsgebou vir Wallraf se versamelings aan die stad geskenk het. Die eerste museum is in 1861 geopen, maar deur 'n bomaanval tydens die Tweede Wêreldoorlog verniel. Danksy 'n skenking van die advokaat Josef Haubrich is 'n nuwe gebou in 1957 geopen - as die eerste nuwe museum in die na-oorlogse Duitsland. Die huidige kubusvormige museumsgebou is deur die argitek Oswald Mathias Ungers ontwerp en op 19 Januarie 2001 op die perseel van die skilder Stefan Lochner (omtrent 1400-1451) se voormalige ateljee geopen.
Die museum vertoon skilderkuns, wat vanaf die Middeleeuse tydperk tot by die 19de eeu ontstaan het. Aangesien Keulen steeds 'n Rooms-Katolieke stad gebly het, was daar in die Reformasietydperk geen beeldestormloop nie, en die kunswerke os ook nie deur brande geraak nie, sodat 'n buitengewoon groot aantal Middeleeuse tafelbeelde bewaar gebly het. Die museumstigter het tydens die sekularisasie altaarbeelde van geprofaniseerde kerke en kloosters versamel. Die naam van die museum is gewysig, nadat die Switserse versamelaar Gérard Corboud in 2001 'n permanente tentoonstelling van impressionistiese skilderkuns aan die Wallraf-Richartz-Museum beskikbaar gestel het.
Lyn 306:
[[Lêer:Fischmarkt.jpg|duimnael|220px|Die historiese Vismark met Groß St. Martin, die grootste van Keulen se Romaanse kerke]]
[[Lêer:Köln, Klosterkirche -Alt St. Heribert- -- 2014 -- 1861.jpg|duimnael|220px|St. Heribert-kloosterkerk]]
Die '''katedraal van Keulen''' (amptelik: ''Hohe Domkirche St. Peter und Maria'') is vandag die bekendste baken in die stad, en dit is deur kunshistorici as die "jongste en mooiste suster van die groot katedrale van Frankryk" beskryf.
Die omgewing van die huidige katedraal was in die Romeinse tydperk 'n digbevolkte kwartier, en die eerste episkopale kerk, wat volgens die Sint-Pieterskerk in Rome ontwerp was, is in [[313]] opgerig. In [[817]] het [[Karel die Grote]] sy vriend en raadgewer Hildebold as biskop van Keulen benoem en die stad tegelykertyd tot die setel van 'n aartsbisdom verhef. In hierdie periode is die sogenaamde Ou Katedraal opgerig, 'n Karolingiese kerkgebou met twee kore en torings, wat aan die hand van argeologiese opgrawings en vroeg-Middeleeusese beskrywings en illustrasies gerekonstrueer is.
Op [[23 Julie]] [[1164]] het aartsbiskop Rainald von Dassel die relikwieë van die Drie wyse Manne uit die Ooste van [[Milaan]] na Keulen gebring, en die stad het skielik tot een van die belangrikste bedevaartsoorde in die [[Heilige Romeinse Ryk]] ontwikkel. Die Middeleeuse mense het die besit van heilige relikwieë as 'n belangrike stap op hulle weg na verlossing beskou, en Keulen is gevolglik dikwels die "Heilige Stad" genoem. Die nuut-gekroonde konings en keisers van die Heilige Romeinse Ryk het voortaan hulle eerste reis van Aken na Keulen onderneem, om die skryn van die Drie Wyses te besoek. Groot skare pelgrims het na Keulen gestroom, en ook sy inwonerstal het vinnig gestyg. Keulen was in die Middeleeue selfs die grootste stad in Europa.
Lyn 328:
== Vervoer ==
[[Lêer:Koeln RdFlug 1.JPG|duimnael|250px|'n Lugfoto van Keulen se hoofstasie]]
Die Konrad-Adenauer-lughawe van Keulen/Bonn is die vierde grootste in Duitsland (die tweede grootste vir lugvrag en sewende grootste ten opsigte van passasiersgetalle).
Alhoewel dit in die sestigerjare as 'n interkontinentale lughawe beplan is, word slegs 'n klein aantal oorsese bestemmings bedien. Daar is altesaam 139 bestemmings in 38 lande, wat vanaf Keulen/Bonn bedien word, waaronder regstreekse verbindings met New York-Newark (Continental Airlines) en Rio de Janeiro. Die meeste ander oorsese verbindings is seisoenaal. Keulen/Bonn is daarnaas die Europese vervoersentrum van die Amerikaanse ''United Parcel Service (UPS)'' en 'n belangrike vragbasis vir ''FedEx'', ''DHL'' en ''Lufthansa Cargo''.
| |||