Aartshertog Frans Ferdinand van Oostenryk-Este: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Beter skakel
Opruim
Lyn 34:
|12 = 18 Desember 1863
|opskrif13 = Oorlede
|13 = 28 Junie 1914
|opskrif14 =
|14 =
Lyn 50:
|20 =
}}
 
'''Frans Ferdinand''' (18 Desember 1863&nbsp;– 28 Junie 1914) was ’n aartshertog van [[Oostenryk-Este]], prins van [[Hongarye]] en van [[Boheme]], en van 1889 tot met sy dood troonopvolger van [[Oostenryk-Hongarye]].<ref>{{cite book
{{cite book
|title = Royal Sunset: The European Dynasties and the Great War
|last = Brook-Shepherd, Gordon
Lyn 58:
|page = 139
|isbn = 978-0-385-19849-3
}}</ref> Die sluipmoord op hom in [[Sarajevo|Sarajewo]] het daartoe gelei dat Oostenryk-Hongarye oorlog teen [[Serwië]] verklaar het. Die gevolg was dat die [[Sentrale Moondhede]] (insluitende [[Duitse Ryk|Duitsland]] en Oostenryk-Hongarye) en die [[Geallieerdes van die Eerste Wêreldoorlog|Geallieerdes]] (bondgenote van Serwië of van Serwië se bondgenote) oorlog teen mekaar verklaar het. Dit was die begin van die [[Eerste Wêreldoorlog]].<ref>{{cite book
}}
</ref> Die sluipmoord op hom in [[Sarajevo|Sarajewo]] het daartoe gelei dat Oostenryk-Hongarye oorlog teen [[Serwië]] verklaar het. Die gevolg was dat die [[Sentrale Moondhede]] (insluitende [[Duitse Ryk|Duitsland]] en Oostenryk-Hongarye) en die [[Geallieerdes van die Eerste Wêreldoorlog|Geallieerdes]] (bondgenote van Serwië of van Serwië se bondgenote) oorlog teen mekaar verklaar het. Dit was die begin van die [[Eerste Wêreldoorlog]].<ref>
{{cite book
|title =World War I
|publisher =Mariner Books |first =S.L.A.
Line 66 ⟶ 64:
|isbn =0-618-05686-6|year=2001
|page =1
}}</ref><ref>{{cite book
{{cite book
|title =The First World War
|publisher =Vintage
Line 74 ⟶ 71:
|last =Keegan, John |authorlink=John Keegan
|page =48
}}</ref><ref name="johnson">{{cite book
{{cite book
|title =Introducing Austria: A Short History (Studies in Austrian Literature, Culture, and Thought)
|last =Johnson, Lonnie
Line 87 ⟶ 83:
 
== Troonopvolger ==
In 1889 het Frans Ferdinand se neef [[kroonprins Rudolf van Oostenryk|kroonprins Rudolf]] selfmoord gepleeg<ref name="brook">{{cite book
{{cite book
|title=The Austrians: A Thousand-Years Odyssey
|last=Brook-Shepherd, Gordon
|year=1997
|publisher=Carroll &amp; Graf
|isbn=0-7867-0520-5
|pages=107, 125–126
}}</ref> en Frans Ferdinand se pa het troonopvolger geword. Dié het kort daarna afstand gedoen van die troon en is ’n ruk daarna oorlede.<ref>{{cite news
}}
</ref> en Frans Ferdinand se pa het troonopvolger geword. Dié het kort daarna afstand gedoen van die troon en is ’n ruk daarna oorlede.<ref>
{{cite news
|title =The Crown Prince’s Successor
|publisher =The New York Times
Line 106 ⟶ 99:
Hy het nes ander mans van die [[Habsburg]]-lyn op ’n vroeë ouderdom by die leër aangesluit. Hy is dikwels en vinnig bevorder – op 14 was hy luitenant, op 22 kaptein, op 27 kolonel en op 31 generaal-majoor.<ref name="Rothenburg, G. 1976. p 141">Rothenburg, G. ''The Army of Francis Joseph''. West Lafayette: Purdue University Press, 1976. bl. 141.</ref> Hy was vir ’n kort rukkie bevelvoerder van die hoofsaaklik Oostenrykse 9de Husaarregiment. In 1898 het hy ’n kommissie gekry om alle aspekte van die militêre dienste te ondersoek en alle militêre agentskappe het opdrag gekry om hom toegang tot hul dokumente te gee. In 1913 is hy, as troonopvolger, aangestel as inspekteur-generaal van al die gewapende magte.
 
Sy verhouding met sy oom, keiser Frans Josef, was baie gespanne. Die keiser se persoonlike dienskneg noem in sy memoires dat daar altyd "donderweer en weerlig" was wanneer hulle samesprekings gehou het.<ref>Ketterl, Eugen: Der alte Kaiser wie nur einer ihn sah. Cissy Klastersky (red.), Gerold & Co., Wene, 1929</ref>
 
== Huwelik en gesin ==
Line 113 ⟶ 106:
Frans Ferdinand het geweier om met iemand anders te trou. [[Pous Leo XIII]], tsaar [[Nikolaas II van Rusland]] en keiser [[Wilhelm II van Duitsland]] het almal namens hom voorleggings aan keiser Frans Josef gedoen waarin hulle sê dat die onenigheid tussen hom en Frans Ferdinand die stabiliteit van die monargie ondermyn.
 
Eindelik, in 1899, het die keiser ingestem dat Frans Ferdinand en Sophie mag trou, op voorwaarde dat hulle 'n [[morganatiese huwelik]] aangaan en hul kinders dus geen aanspraak op die troon sou hê nie.<ref name="brook" /> Sophie sou ook nie haar man se titel, rang of voorregte geniet nie. Hulle is op 1 Julie 1900 in Boheme getroud. Die keiser het nie die troue bygewoon nie, en ook nie een van Frans Ferdinand se broers of ander aartshertoë nie.<ref name="brook" /> Met die troue het Sophie die titel "Vorstin van Hohenberg" gekry. In 1909 het sy die hoër titel "Hertogin van Hohenberg" gekry.
 
Die paartjie het vier kinders gehad:
Line 122 ⟶ 115:
 
== Sluipmoord ==
[[Lêer:Sarajevo princip bruecke.jpg|thumbduimnael|200px|Die Latynse brug (voorheen Princip-brug) in Sarajewo naby die plek waar Frans Ferdinand en Sophie vermoor is.]]
[[Lêer:Uniform worn by Ferdinand when he was assassinated in Sarajevo.jpg|thumbduimnael|200px|Frans Ferdinand se bloedbevlekte uniform.]]
Op Sondag 28 Junie 1914 omstreeks 10:45 is Frans Ferdinand en sy vrou vermoor in [[Sarajevo|Sarajewo]], hoofstad van die Oostenryk-Hongaarse provinsie [[Bosnië en Herzegowina]], deur Gavrilo Princip, toe 19. Hy was lid van [[Jong Bosnië]] en een van ’n groep sluipmoordenaars wat georganiseer is deur die [[Swart Hand]], 'n Serwiese geheime nasionalistiese groep.<ref name="johnson" /> Dit het tot ’n reeks gebeure gelei wat die Eerste Wêreldoorlog tot gevolg gehad het.
 
’n Handgranaat is vroeër na die motor gegooi. Frans Ferdinand het dit weggekeer en dit het ver agter die voertuig ontplof. Die paartjie het daarop aangedring om die beseerdes in die hospitaal te gaan besoek. Op pad terug na die paleis het die motorbestuurder die verkeerde pad geneem, waar Princip hulle gesien het.<ref name="beyer146">Beyer, Rick, ''The Greatest Stories Never Told'', A&E Television Networks / The History Channel, ISBN 0-06-001401-6. bl. 146-147</ref> Terwyl die bestuurder agteruit gery het om weer in die regte pad te kom, het Princip Sophie in die maag en Frans Ferdinand in die nek geskiet. Hy is binne minute dood en Sophie op pad na die hospitaal.<ref>{{cite book
Line 134 ⟶ 127:
|asin = B001L4NB5U}}([[ASIN]] B001L4NB5U)</ref>
 
Die sluipmoord, tesame met die [[wapenwedloop]], [[nasionalisme]], [[imperialisme]], [[militarisme]] en die alliansieskema het alles bygedra tot die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog minder as twee maande ná Frans Ferdinand se dood nadat Oostenryk-Hongarye oorlog verklaar het teen Serwië.<ref>Johnson. p. 56</ref> Die sluipmoord word beskou as die mees regstreekse oorsaak van die oorlog.<ref>John McCannon, PhD. - ''AP World History'' - Copyright 2010, 2008, Barron's Educational Series, Inc. - page 9.</ref>
 
== Sien ook ==
Line 141 ⟶ 134:
 
== Verwysings ==
*: ''[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http[://en.wikipedia.org/wiki/Franz_Ferdinand:Franz Ferdinand,_Archduke_of_Austria Archduke of Austria|Engelse Wikipedia]</small>]''
{{Verwysings}}
 
== Eksterne skakels ==
{{Commonskat|Archduke Franz Ferdinand of Austria}}
* [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=7019333 Franz Ferdinand at Findagrave.com]
* [http://www.youtube.com/watch?v=C2yrtph0MyU&NR=1 Video: Franz Ferdinand's Funeral]
{{CommonsKategorie-inlyn|Archduke Franz Ferdinand of Austria}}
 
{{DEFAULTSORT:Frans Ferdinand, Aartshertog van Oostenryk-Este}}
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http://en.wikipedia.org/wiki/Franz_Ferdinand,_Archduke_of_Austria Engelse Wikipedia]</small>
{{Commonskat|Archduke Franz Ferdinand of Austria}}
 
[[Kategorie:Eerste Wêreldoorlog]]
[[Kategorie:Geskiedenis van Oostenryk]]