Christiaan I van Denemarke: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Administrateur CommonsDelinker vervang "Christian-I-DenmarkNorwaySweden.JPG" met "Christian_I_of_Denmark,_Norway_&_Sweden_1440s.jpg" omrede: File renamed: [[:commons:COM:FR#reasons|File renaming criteri
Opruim
Lyn 10:
|beeld2_onderskrif =
|opskrif1 = Periode
|1 = '''Denemarke''' <br />[[28 September]] [[1448]] – [[21 Mei]] [[1481]] <br />'''Noorweë''' <br />[[1450]] – 21 Mei 1481 <br />'''Swede''' <br />[[1457]]–[[1464]]1457–1464
|opskrif2 = Voorganger
|2 = '''Denemarke''' <br />[[Christoffel van Beiere]] <br />'''Noorweë''' <br />[[Karel VIII van Swede|Karel I]] <br />'''Swede''' <br />[[Karel VIII van Swede|Karel VIII]]
|opskrif3 = Opvolger
|3 = '''Denemarke''' <br />[[Hans van Denemarke|Hans]] <br />'''Noorweë''' <br />[[Hans van Denemarke|Hans]] <br />'''Swede''' <br />[[Karel VIII van Swede|Karel VIII]]
|opskrif4 = Huis
|4 = [[Huis van Oldenburg|Oldenburg]]
Lyn 20:
|5 = [[Dorothea van Brandenburg]]
|opskrif6 = Kinders
|6 = Olaf <br />Knoet <br />[[Hans I van Denemarke|Hans]]<br />[[Prinses Margrethe van Denemarke|Margaret, koningin van Skotland]]<br />[[Frederik I van Denemarke|Frederik I]]
|opskrif7 = Vader
|7 = [[Dietrich van Oldenburg]]
Lyn 39:
|opskrif15 =
|15 =
|opskrif16 =
|16 =
|opskrif17 =
|17 =
|opskrif18 =
|18 =
|opskrif19 =
|19 =
|opskrif20 =
|20 =
}}
'''Christian I''' (Februarie 1426 – 21 Mei 1481) was koning van [[Denemarke]] en die gesamentlike koning van Denemarke (1448–1481), [[Noorweë]] (1450–1481) en [[Swede]] (1457–1464) onder die [[Kalmarunie]].
 
'''Christian I''' (Februarie 1426 – 21 Mei 1481) was koning van [[Denemarke]] en die gesamentlike koning van Denemarke (1448–1481), [[Noorweë]] (1450–1481) en [[Swede]] (1457–1464) onder die [[Kalmarunie]].
==Vroeë lewe==
 
== Vroeë lewe ==
Hy is in Februarie 1426 in [[Oldenburg]] gebore. Sy pa was graaf [[Dietrich van Oldenburg]] en hy het hom opgevolg as Graaf van Oldenburg en Delmenhorst. Sy ma was sy pa se tweede vrou, Hedwig van Sleeswyk en Holstein ([[Helvig van Schauenburg]]). Hy het twee broers, graaf Moritz V van Delmenhorst en graaf Gerhard VI van Oldenburg en Delmenhorst, en een suster, Adelheid, gehad.
 
== Koning van Denemarke ==
Koning [[Christoffel van Beiere|Christoffel van Denemarke, Noorweë en Swede]] is in Januarie 1448 oorlede. Sy dood het die verbrokkeling van die [[Kalmarunie]] van die drie koninkryke tot gevolg gehad. Op 1 September 1448 is graaf Christiaan van Oldenburg gekies as koning Christiaan I van Denemarke. Hy was aan moederskant verwant aan [[Erik V van Denemarke]].
 
Christiaan is op 28 Oktober 1449 in [[Kopenhagen]] getroud met [[Dorothea van Brandenburg]], die weduwee van sy voorganger, [[Christoffel van Beiere]]. Hulle het vyf kinders gehad:
* Olaf (29 September 1450–1451)
* Knoet (1451–1455)
* [[Hans van Denemarke|Hans]] (1455–1513), koning van Denemarke, Noorweë en Swede
* [[Prinses Margrethe van Denemarke]] (1456–1486), getroud met koning [[Jakobus III van Skotland]]
* [[Frederik I van Denemarke|Frederik]] (1471–1533), later koning van Denemarke en Noorweë
 
== Koning van Noorweë en Swede ==
[[ImageLêer:Medalj över Kristian I, Nordisk familjebok.png|thumbduimnael|leftlinks|’n Medalje van Christiaan I van Denemarke, wat gemaak is tydens ’n reis deur [[Italië]].]]
Swede het [[Karel VIII van Swede|Charles Knoetsson]] intussen as koning gekies. Noorweë moes nou kies tussen ’n unie met Swede of Denemarke, of hul eie koning kies. Die laaste opsie is gou laat vaar en ’n magstryd het ontstaan tussen die ondersteuners van Christiaan en dié van Karel. Op 20 November 1449 is Karel gekroon as koning van Noorweë. Die Sweedse adel het egter dadelik stappe gedoen om ’n oorlog met Denemarke te vermy. In Junie 1450 is Karel gedwing om afstand te doen van sy aanspraak op die Noorweegse troon ten gunste van Christiaan.
 
Die kwessie van die Noorweegse opvolging is dus deur Denemarke en Swede bepaal en dit het Noorweë met net een kandidaat vir die troon gelaat. In die somer van 1450 het Christiaan met ’n groot vloot na Noorweë geseil en op 2 Augustus is hy as koning gekroon. Op 29 Augustus is ’n unieverdrag tussen Denemarke en Noorweë in [[Bergen, Noorweë|Bergen]] onderteken.
 
Karel het al hoe ongewilder geword as koning van Swede en in 1457 is hy verban. Christiaan is toe as koning van Swede ook gekies en so is die Kalmarunie herstel. Swede was egter in faksies verdeel en sy bewind daar het in 1464 geëindig toe biskop [[Kettil Karlsson Vasa]] as regent aangestel is. Karel is teruggeroep as koning, maar hy is later vir ’n tweede keer verban. Daarna is hy weer teruggeroep en hy is tydens sy derde terwmyn as koning oorlede. Christiaan se laaste poging om beheer oor Swede te neem, het misluk met ’n militêre nederlaag in Oktober 1471 by [[Brunkeberg]] (buite [[Stockholm]]). Hy het tot met sy dood volstaan met sy aanspraak op die Sweedse troon.
 
== Latere bewind en dood ==
Christiaan se gebied was van 1460–'64 op sy grootste, net voordat hy Swede verloor het. Baie dele van sy koninkryk wou egter selfregering hê en daar was voortdurend opstande.
 
Christiaan is op 21 Mei 1481 in Kopenhagen op 55-jarige ouderdom dood.
 
== Koninklike verwantskap ==
Die dinastie wat hy begin het, die [[Huis van Oldenburg]], regeer steeds oor Denemarke<ref>''Burke's Royal Families of the World'' ISBN 0-85011-023-8 p 60</ref> en het tot in 1814 oor Noorweë regeer. Deur sy vierde en vyfde kinders onderskeidelik was hy ’n voorouer van [[Jakobus I van Engeland]] (Jakobus VI van Skotland) en sy vrou, [[Anna van Denemarke]]. Hy was dus ook ’n voorouer van koningin [[Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk]]. Deur sy jongste seun was hy ’n voorouer van die konings van Denemarke, [[Griekeland]], Noorweë en Swede en [[tsaar]]s van [[Rusland]].
 
Deur ’n grootoumagrootjie aan moederskant, Sofie van Mecklenburg-Werle, was hy verwant aan [[Waldemar I van Denemarke|Waldemar die Grote]] en Matilda, dogter van koning [[Hendrik II van Engeland]], die agterkleinseun van [[Willem I van Engeland|Willem die Veroweraar]]. Deur Matilda was hy ook verwant aan die antieke [[Huis van Wessex]] en koning [[Alfred die Grote|Alfred van Wessex]].
 
Christiaan se ma, Hedwig van Schauenburg, was ’n afstammeling van [[Ingeborg van Mecklenburg]], ’n dogter van [[Euphemia van Swede]], wat weer die dogter was van [[Ingeborg van Noorweë]], die enigste wettige dogter van [[Haakon V van Noorweë]] en [[Euphemia van Rugen]]. Euphemia was die suster van koning [[Magnus IV van Swede]] en Noorweë en die dogter van hertog Erik van Södermanland, die tweede oudste seun van [[Magnus III van Swede]]. Benewens die families van Holstein, Lauenburg, Wolgast en Mecklenburg, was Christiaan ook een van die min oorlewende afstammelinge van antieke Noorweegse en Sweedse konings.
 
== Verwysings ==
: ''Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel [http[://en.wikipedia.org/wiki/Christian_I_of_Denmark:Christian I of Denmark]]''
{{Verwysings}}
<references/>
 
{{Deense monarge}}