Ndebele (stam): Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Lyn 18:
Aldus die voorgeskiedenis van die Ndebele van Suid-Afrika (voorheen bekend as die Ndebele van [[Transvaal]]) was Musi die stamvader van die Ndebele. Hy het vyf seuns gehad, naamlik Manala, Ndzundza, Mathombeni, Dlhomu en Huaduba. Die stam is onder hierdie seuns verdeel. Dlhomu het in Natal agtergebly toe die ander seuns na Transvaal verhuis en in die omgewing van die latere [[Pretoria]] gevestig het. Ndzundza en sy volgelinge het later na die Steelpoortvallei verhuis en Mathombeni (ook bekend as Yakalala of Kekaan) het na [[Zebediela]] uitgewyk. Hierdie gebeure het na berekening in die sestiende of sewentiende eeu plaasgevind.<ref>HCM Fourie, ''Amandebele van Fene Mahlangu en hun religieus-sociaal leven,''D.Phil verhandeling, Rijksuniversiteit, Utrecht, 1921. Transvaal Native Affairs Department, ''Short history of the native tribes of the Transvaal,'' Staatsbiblioteek, Pretoria</ref> Die Noord-Ndebelestamme word oor die algemeen noord van die [[Springbokvlakte]] en die Suid-Ndebele suid van die Springbokvlakte aangetref.<ref>CJ Coetzee, Die strewe tot etniese konsolidasie en nasionale selfverwesenliking by die Ndebele van Transvaal, Ph.D. proefskrif, P.U. vir C.H.O., 1980, p. 207</ref>
Soos vermeld het Ndzundza en sy volgelinge na die Steelpoortvallei uitgewyk en hulself by kwaSimkhulu, aan die bolope van die [[Steelpoortrivier]], gevestig. Die stam het mettertyd na kwaMaza ([[Stoffberg]] omgewing) verhuis en daar vir omtrent 160 jaar op die oop vlaktes gewoon.<ref>C.J. van Vuuren, Ndzundza-Ndebele en die Mapochsgrotte'', Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Etnologie,'' volume 8, nommer 2, bladsy 15</ref> In die 1820's het die [[Mfecane]] ook 'n inpak op die inwoners van die Steelpoortvallei gehad. Die Ndzundza is ook verslaan en hul oorblyfsels het noordwaarts na Marabastat uitgewyk.<ref>Coetzee, supra, p. 244.</ref> Mabhoko het in 1837 hoofman van die Ndzundza geword en twee jaar later het hy die klein en waarskynlik armoedige oorblyfsels van die Ndzundza na die Steelpoortvallei, die land van hul voorvaders, terug geneem. Die stam noem daardie woongebied Nomtshagelo.<ref>Coetzee, supra, p. 245.</ref> Daar aangekom het die Mokwana van Makwaniestat 'n plek genaamd Erholweni, wat vandag ook as Hoofstat bekend staan, as woonplek aan hulle uitgewys. Gedagtig aan die wyse waarop die stam 15 jaar tevore deur Silkaats of Zwide op die vlaktes van die Steelpoortvallei verslaan is, moes die plek hulle geval het. Die bergagtige terrein, wat met digte plantegroei oortrek was, sou beskerming bied teen menige vyand. Die kranse, skeure en grotte kon gebruik word as wegkruipplekke, bergplekke vir kos en natuurlike versterkings. Die menigte standhoudende stroompies wat uit die [[Steenkampsberge]] gevloei het en die vrugbare valleie het 'n blink toekoms vir die Ndzundza voorspel. Aanvanklik het die Ndzundza Sekwati, die opperhoof van die [[Bapedi]], as hul opperhoof erken.<ref>Peter Delius, ''The land belongs to us,'' Ravan Press, Johannesburg, 1983, pp. 91-2.</ref>
Intussen het die blanke emigrante uit die Kaapkolonie die Transvaal binnegedring. Ná verskeie ontdekkingsreise deur hul leier, [[Andries Hendrik Potgieter]], is besluit om na die teenswoordige Mpumalanga te trek. In 1845 het die trekkers hulle om [[Ohrigstad]] gevestig en begin om plase aan te lê. Hoewel Potgieter, na die slag van Vegkop (Desember 1836) en Mosega (Januarie 1837), homself as eienaar van die Hoëveld beskou het, is ooreenkomste met Sekwati en Mswati, die opperhoof van die Swazi's, aangegaan ingevolge waarvan die grond waarop die trekkers wou bly aan hulle oorgedra is. Ingevolge die ooreenkoms met Mswati is byna die hele Mpumalanga verruil vir 100 aanteelbeeste. Die regsgeldigheid van hierdie ooreenkomste word vandag betwyfel.<ref>Delius, supra, p. 33.</ref>
| |||