Buskruit: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Alias (besprekings | bydraes) k spelling |
Opruim |
||
Lyn 1:
[[Beeld:Gunpowder horn India Louvre R436.jpg|
'''Buskruit''' is 'n soort kruit wat in die [[9de eeu]] uitgevind is en was bykans die enigste [[aandryfmiddel]] en [[plofstof]] tot en met die [[19de eeu]]. Aangesien die verbrandingsprodukte uit ongeveer 60% soliede partikels bestaan wat geneig is om geweerlope te verstop, is dit vervang met ander stowwe soos [[rooklose kruit]]e en [[dinamiet]]. Dit word vandag steeds vervaardig hoofsaaklik vir gebruik in [[vuurwerk]]e, [[modelvuurpyl]]-motors en vir reproduksies van [[voorlaaier]]s.
== Beskrywing ==
[[Beeld:N110 ruuti.jpg|
Buskruit bestaan uit die verkorrelde bestanddele [[swael]] (S), [[houtskool]] (verskaf [[koolstof]] aan die reaksie) en salpeter ([[kaliumnitraat]], KNO<sub>3</sub>; verskaf [[suurstof]] aan die reaksie).
Die chemiese reaksie wat die verbranding van Buskruit beskryf is:
: 2(KNO<sub>3</sub>) + S + 3C
Die optimale verhoudings vir buskruit is: 74.64% salpeter, 13.51% houtskool en 11.85% swael (op 'n massabasis). Die huidige standaard vir buskruitvervaardiging deur [[pirotegnieke|pirotegnikuste]] tans is 75% kaliumnitraat, 15% sagte houtskool en 10% swael.
'n Buskruit ''meel'' word voorberei deur van 'n [[balmeule]] gebruik te maak met maal-elemente wat nie vonke veroorsaak nie (van [[lood]] vervaardig). Buskruit word verkorrel om die verbrandingstempo daarvan aan te pas. Die ''meel'' word in blokke saamgepers met 'n voorafbepaalde digtheid (1.7 g/cm
== Geskiedenis ==
[[Beeld:Antieke_kruithouer.png|
Buskruit is in [[Sjina]] in die 9de eeu uitgevind tydens die [[Tang-dinastie]] (618-907 n.C.). Die uitvinding is waarskynlik per ongeluk ontdek tydens [[alchemis]]tiese eksperimente. Die eerste opgetekende verwysings na buskruit verskyn in vroeë alchemiste se geskrifte as aanmanings om nie sekere materiale te meng nie. Dié mengsels het egter groot hoeveelhede onbrandbare materiale bevat. Teen die 11de eeu is daar begin om buskruit vir [[militêr]]e doeleindes in Sjina te gebruik in die vorm van vuurpyle en bomme wat met [[katapult]]e gewerp is. Die eerste verwysings na missiel werpende wapens verskyn in 1259 toe bamboesbuise gebruik is om gebakte klei projektiele na die vyand te vuur. Hierdie tipe wapen was meer van 'n lastigheid op die slagveld as wat dit 'n gevaar ingehou het. Die oudste metaalkanonne in Sjina dateer uit 1323. Dit wil voorkom asof die gebruik van buskruit vanuit Sjina na die res van die wêreld versprei het. Dit is deur die [[Mongole]] (
In Sjina sowel as Europa is die gebruik van buskruit in vuurwapens en kanonne vertraag omdat dit moeilik was om metaalbuise te vervaardig wat die ontbranding kon binnehou. Hierdie probleme kon gelei het tot die mite dat die Sjinese hulle uitvinding slegs gebruik het in die vervaardiging van [[vuurwerk]]e. Buskruit is egter gereeld in kanonne en vuurpyle tydens die Mongoolse invalle van die 13de en 14de eeue gebruik en was ook 'n kenmerk van latere oos-Asiese oorlogvoering. Die lae, dik stadsmure van [[Beijing]] (in 1406 begin) is byvoorbeeld spesifiek ontwerp om artillerie aanvalle te weerstaan en [[Ming-dinastie]] (
Die oorsprong van buskruit en kanonne bly egter steeds 'n omstrede onderwerp omdat die meeste Sjinese geskrewe bronne 17de eeuse kopieë van vroeëre geskrifte is. Sjinese vuurwapens het ook nie verder as die mees primitiewe vorms ontwikkel tot en met hul kontak met [[Europees|Europese]] handelaars nie. Japannese bronne laat blyk dat vuurwapens bykans heeltemal onbekend (of vergete) was voordat die Portugese in 1543 te [[Tanegashima]] daar aangeland (of eerder skipbreuk gely) het. Die militêre aanvalle van die [[Mongole]] (
Tydens die 15de tot die 17de eeu het daar vele ontwikkelinge in kruittegnologie hoofsaaklik in Europa plaasgevind. Vooruitgang in [[metallurgie]] het gelei tot die ontwikkeling van handwapens soos die [[Musket]] (roer). Die ontwikkeling van die [[kanon]] het ook vinniger as in Sjina plaasgevind en hierdie tegnologiese ontwikkelings is na Sjina oorgedra deur [[Jesuite]] [[sendeling]]e wat deur die latere [[Ming-dinastie|Ming-]] en die vroeëre [[Qing-dinastie|Qing]] keisers in beheer van kanonvervaardiging daar geplaas is.
Line 27 ⟶ 28:
Later in die [[19de eeu]] is [[nitrogliserien]], [[nitrosellulose]] en [[rooklose kruit]]e uitgevind wat vinnig gelei het tot die vervanging van buskruit in vele toepassings.
== Sien ook ==
* [[Rooklose kruit]]
* [[Kordiet]]
== Verwysings ==
* Gunpowder: Alchemy, Bombards, & Pyrotechnics by Jack Kelly, Basic Books, ISBN 0-465-03718-6.
* A History of Greek Fire and Gunpowder by J.R. Partington ISBN
* Guns and Rifles of the World by Howard Blackmore ISBN
* [[
== Eksterne skakels ==
* [http://www.musketeer.ch/blackpowder/history.html Ulrich Bretscher se blad oor buskruit]
[[Kategorie:Plofstowwe]]
|