Suidpool: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Alias (besprekings | bydraes)
k ortografie: 'n
+ Beelde & uitleg
Lyn 1:
[[Lêer:Suidpool.gif|duimnael|250px|Ligging van die Suidpool op Antarktika]]
 
Die '''Suidpool''' is die mees suidelike punt op [[Aarde]] geleë op [[Antarktika]] teen 2&nbsp;900&nbsp;m bo seespieël.<ref name="hoogte">Virtual Tour – South Pole [http://astro.uchicago.edu/cara/vtour/pole/] Besoek op 25 April 2006.</ref> Die term verwys gewoonlik na die Geografiese Suidpool, maar daar is ook 'n ''Seremoniële Suidpool'' wat met vlae en 'n metaal koepel aangedui word, 'n ''Geomagnetiese Suidpool'' en die ''Magnetiese Suidpool'' wat rondwandel soos die Aarde se magenetiese veld skommel en die ''Suidelike [[Pool van ontoeganklikheid]]'' wat die verste punt van die [[Suidelike Oseaan]] op Antarktika is.
 
== Geografiese Suidpool ==
[[Lêer:Suedpol.jpg|duimnael|250px|Die Geografiese Suidpool met die [[vlag van die Verenigde State]] (links), die gedenkplaak en die regte bar dui op die polêre as]]
[[Lêer:Pole-south.gif|duimnael|250px|Kaart van die verskille Suidpole:<br />1. Die Geografiese Suidpool<br />2. Die antarktiese magnetiese Suidpool in 2007<br />3. Die geomagnetiese Suidpool<br />4. Die Suidelike Pool van ontoeganklikheid]]
Die Geografiese Suidpool is een van die twee punte waar die aarde se [[rotasie-as]] deur die aarde se oppervlak gaan (die ander punt is die [[Noordpool|Geografiese Noordpool]]). Dit is die punt wat gewoonlik bedoel word wanneer die term "suidpool" gebruik word. Die Suidpool is 1230&nbsp;km van die naaste kus af in [[Antarktika]] geleë.
 
Die eerste mense om die Geografiese Suidpool te bereik was die [[Noorweë|Noor]] [[Roald Amundsen]] en sy geselskap op [[14 Desember]] [[1911]]. Amundsen het sy kamp [[Polheim]] genoem. Amundsen se hoof wedyweraar vir die doelwit, [[Robert Falcon Scott]], het die pool 'n maand later bereik. Op die reis terug van die pool sterf Scott en sy vier metgeselle van honger en uiterste koue. Daar was sedertdien baie ekspedisies wat die suidpool per land bereik het. Die leiers van die vroegstes was: [[Roald Amundsen|Amundsen]], [[Robert F. Scott|Scott]], [[Edmund Hillary|Hillary]], [[Vivian Fuchs|Fuchs]], [[Antero Havola|Havola]], [[Albert P. Crary|Crary]], [[Ranulph Twistleton-Wykeham Fiennes|Fiennes]]. [[VSAVerenigde State van Amerika|Amerikaanse]] Admiraal [[Richard Byrd]], bygestaan deur medevlieënier <!--first pilot : wat van hulpkaptein?--> [[Bernt Balchen]], het op [[29 November]] [[1929]] die eerste persoon geword om oor die Suidpool te vlieg. Die vinnigste onondersteunde staptog na die Suidpool van die see af is die 47 dae lange reis van verkenners [[Tim Jarvis]] en [[Peter Treseder]] in [[1999]] wat 200&nbsp;kg sleë met voedsel en kookbrandstof tot by die pool en terug gesleep het.<ref name="ligging">Lieca N. Brown [http://www.pobonline.com/CDA/Archives/a565f0b5ba0f6010VgnVCM100000f932a8c0____] Besoek op 23 April 2006.</ref>
 
Amundsen het die ligging van die Suidpool met waarnemings van die [[son]] bepaal wat 'n maand later deur Scott bevestig is. By die suidpool sak die son is vir ses maande van die jaar nie onder die horison nie en voltooi in 'n 24-uur tydperk 'n volle rotasie parallel aan die horison. Die hoogte van die sirkel styg elke dag vandat die son vir die eerstekeer in die lente sigbaar word tot op [[21 Desember]] wanneer dit die hoogste punt bo die horison bereik. Dit is dan ook deur van [[sekstant]]e of soortgelyke instrumente gebruik te maak wat Amundsen en Scott die hoek na die bopunt van die son bo die horisons kon bepaal. Wanneer die hoek of hoogte bo die horisons konstant gebly het kon hulle binne ±300 m akkuraatheid bepaal dat hulle op die geografiese ligging van die Suidpool staan.
 
Tans is [[Antarktika]] oor die Suidpool geleë, maar dit was as gevolg van [[kontinentverskuiwing]] nie altyd die geval nie. Die [[Amundsen-Scott Suidpoolstasie]] is in die [[Internasionale Geofisiese Jaar]] in [[1958]] opgerig en word permanent deur navorsings- en ondersteuningspersoneel beman.
 
Die afbeelding van die geografiese suidpool op die [[hemelsfeer]] gee die [[hemelpool|hemelsuidpool]].
Lyn 19:
 
== Seremoniële Suidpool ==
[[Lêer:SPSM.05.jpg|duimnael|250px|Geboue moet op stelte gebou word by die Suidpool. Die Seremoniële Suidpool en vlae kan in die agtergrond gesien word.]]
[[Lêer:Ceremonial South Pole.jpg|duimnael|250px|regs|Die Seremoniële Suidpool. Vlae van die [[Antarktiese Verdrag]] ondertekenaars is daarom gerangskik, en die Poolstasie se ou koepel is in die agtergrond.]]
Die Seremoniële Suidpool is 'n gebied wat opsy gesit is vir fotogeleenthede by die [[Amundsen-Scott Suidpoolstasie]]. Dit bestaan uit 'n metaalsfeer op 'n voetstuk, omring deur vlae van die [[Antarktiese Verdrag]] ondertekenaars. Dit is 'n paar meter van die Geografiese Suidpool af wat deur slegs 'n klein teken, die vlag van die VSA en 'n pen aangedui word. Omdat die yskap teen omtrent 10 meter per jaar beweeg, word die pen elke [[Nuwejaarsdag]] geskuif.
 
Die koepel wat in die beelde gesien word is gedeeltelike deur sneeustorms begrawe. Die ingang tot die koepel moet gereeld deur stootskrapers oop gestoot word. Meer onlangse geboue word nou op stelte gebou sodat sneeu nie teen die kante daarvan opbou nie.
Line 29 ⟶ 31:
Die magnetiese Suidpool is die punt op die aarde se oppervlak waar die geomagnetiese veldlyne vertikaal na bo gerig is. Omdat die veld nie ten volle dipolêr is nie, kom die Magnetiese Suidpool nie ooreen met die Geomagnetiese Suidpool nie. Verder dwaal die Magnetiese Suidpool om dieselfde rede as die Geomagnetiese Suidpool.
 
Op [[16 Januarie]] [[1909]] bereik drie mans ([[Douglas Mawson]], [[Edgeworth David]], en [[Alistair Mackay]]) van 'n ekspedisie gelei deur [[Sir Ernest Shackleton]] die Magnetiese Suidpool.<ref name="shackleton">British Antarctic Survey [http://www.antarctica.ac.uk/About_Antarctica/FAQs/faq_05.html] Besoek op 23 April 2006.</ref>
 
== Suidelike Pool van ontoeganklikheid ==
Die Suidelike ''Pool van ontoeganklikheid'' is geleë by {{Koördinate|82|06|S|54|58|O|}} op die oppervlak van die Antarktika kontinent en verteenwoordig die mees afgeleë punt van die [[Suidelike Oseaan]] af. Dit is op [[4 Desember]] 1958 deur die ''3de [[Sowjet Antarktiese Ekspedisie]]'', gelei deur [[Yevgeny Tolstikov]] bereik. Hulle vestig by die punt 'n 'n tydelike stasie, ''Polyus Nedostupnosti''. Op pad na die pool is nog 'n stasie, ''Sovetskaya'', deur die ekspedisie opgerig wat bestaan het tussen [[16 Februarie]] 1958 en [[3 Januarie]] [[1959]].
 
== Die wedloop na die Suidpool ==
[[Lêer:Aan de Zuidpool - p1913-160.jpg|duimnael|Waarneming by die Suidpool deur Roald Amundsen in Desember 1911]]
[[Lêer:Scottgroup.jpg|duimnael|Wilson, Bowers, Evans, Scott en Oates (v.l.n.r.) nadat hulle op 18 Januarie 1912 die Suidpool bereik het]]
* Januarie 1773 – Kaptein [[James Cook]] en sy bemanning was die eerste persone wat oor die Suidpoolsirkel geseil het.
* Januarie 1775 – Kaptein James Cook ontdek die Suid-Sandwicheilande.
* Januarie 1820 – Edward Bransfield word die eerste mens wat die [[Antarktiese skiereilandSkiereiland]] sien.
* Januarie 1820 – [[Fabian Gottlieb von Bellingshausen]] van [[Rusland]] word die eerste persoon wat die kontinent self sien.
* Januarie 1821 – Die Amerikaanse robjagter, John Davis, is die eerste persoon wat op die vasteland voet aan wal sit. (Dit is egter nooit 100% bewys nie).
* Februarie 1823 – James Weddell van Brittanje seil tot by 74° suid – die verste suid wat iemand tot op daardie stadium gekom het.
* November 1892 – Kaptein Carl Larsen ontdek 'n fossiele op 'n Antarktiese eiland, die eerste bewys dat die klimaat voorheen warmer was.
* Maart 1898 – Die ''Belgica'' sit vas in die pakys aan die Antarktiese skiereilandSkiereiland en die bemanning word die eerste wat 'n Antakrtiese winter oorleef.
* Februarie 1899 – Carsten Borchgrevink en sy bemanning is die eerstes wat op die kontinent self oorwinter.
* November 1902 – Robert Falcon Scott, Edward Wilson en Ernest Shackleton begin die tog na die Suidpool maar kom net tot by 82° 17' S.
Line 51 ⟶ 55:
 
== Suid-Afrikaners op die Suidpool ==
[[Hannes la Grange]] was die eerste Suid-Afrikaner wat die Suidpool bereik en wel op [[19 Januarie]] 1958.<ref>{{cite web |last=De Weerdt |first=Chris |url=http://www.rapport.co.za/Weekliks/Nuus/Die-Karoo-seun-wat-Suidpool-toe-gery-het-20120121 |title=Die Karoo-seun wat Suidpool toe gery het |publisher=[[Rapport|Weekliks]] |date=21 Januarie 2012 |accessdate=23 Oktober 2012 |format=html }}</ref>. Sanae I, Suid-Afrika se eerste navorsingspan, oorwinter in Antarktika by die Noorse basis wat Suid-Afrika later by Noorweë oorgeneem het. Gedurende 1962 word Sanae I amptelik in gebruik geneem en gedurende 1972 word Sanae II in gebruik geneem. Gedurende 1979 volg Sanae III en in 1997 Sanae IV.
 
== Sien ook ==
Line 58 ⟶ 62:
 
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
 
== Eksterne skakels ==
Line 69 ⟶ 73:
* [http://spadventure.blogspot.com/ "A south pole adventure"] – blog van 'n wetenskaplike by die stasie
* [http://www.aad.gov.au/default.asp?casid=1843 Poles] deur die Australiese Antarktiese Divisie
 
{{Koördinate|90|S|0|O|aansig=titel}}
 
[[Kategorie:Geografie van Antarktika]]