Thailand: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Biljoen na miljard |
k Hersien |
||
Lyn 20:
|grootste_stad = [[Bangkok]]
|regeringsvorm = Unitêre parlementêre<br />grondwetlike [[monargie]]
|leiertitels = <br />• [[Monarg]]<br />• [[Eerste
|leiername = [[Bhumibol Adulyadej]] (Rama IX)<br />[[Prayuth Chan-ocha]]
|oppervlak_rang = 51<sup>ste</sup>
Lyn 69:
}}
'''Thailand''' ([[Thai]]: ประเทศไทย ''Prathet Thai''), amptelik die '''Koninkryk van Thailand''' (ราชอาณาจักรไทย ''Ratcha Anachak Thai''), is 'n land in Suidoos-[[Asië]] wat in die Ooste aan [[Laos]] en [[Kambodja]] grens, in die Suide aan die [[Golf van Thailand]] en [[Maleisië]] en in die Weste aan die [[Andamanse See]] en [[Mianmar]] (vroeër Birma)<!---Korrekte spelling van Birma is met 'n i--->. Thailand word ook '''Siam''' (สยาม ''Sayam'') genoem, wat die land se amptelike naam was tot
== Etimologie ==
Die land se amptelike naam was "Siam" tot en met
== Geskiedenis ==
[[Lêer:Buddha in Sukhothai National Park.jpg|
[[Lêer:WatChaiwatthanaram 2292.JPG|
[[Lêer:Chedis at Ayuthhaya.jpg|
Verskeie inheemse kulture het reeds sedert die tyd van die [[Ban Chiang]]-kultuur (ongeveer 2000 v.C.), in Thailand bestaan. As gevolg van die land se geografiese ligging is die kultuur van Thailand nog altyd sterk deur [[Indië]], [[Sjina]] en ander buurkulture van Suidoos-Asië beïnvloed. [[Boeddhisme]] het vir die eerste keer in die
Die koninkryk se mag is later oorskadu deur die groter Siamese koninkryk van Ayutthaya, wat in die middel van die
Na Ayuthaya in
<!--[[
Europese moondhede het in die
'n Nie-geweldadige rewolusie in
In
Die amptelike kalender wat in Thailand gebruik word is gebaseer op die Oostelike weergawe van die Boeddhistiese kalender, wat die [[Gregoriaanse kalender]] met 543 jaar voorloop. Die jaar 2007 n.C. staan byvoorbeeld in Thailand bekend as 2550 BE.
== Geografie ==
[[Lêer:Thailand Topography.png|
[[Lêer:Thailandkaart.png|
Thailand is die 49ste grootste land in die wêreld met 'n oppervlakte van 514 000km². Dit kan vergelyk word met die grootte van [[Frankryk]] en is ietwat groter as die Amerikaanse deelstaat [[Kalifornië]].
Lyn 104:
== Demografie ==
[[Lêer:Thailand ethnic map.svg|
[[Lêer:Kayan woman with neck rings.jpg|
Thailand se bevolking word oorheers deur verskei Tai-sprekende mense. <!---Nie 'n tikfout nie: Thai is deel van die Tai-familie--->Die talrykste is die Sentrale Thai, die Noordoostelike Thai (ook genoem "Isan" of "Lao": twee verskillende, dog nou-verwante dialekte) en die Suidelike Thai. Die Sentrale Thai is al lank die heersende taal rakende politiek, ekonomie en kultuur, alhoewel die taal se moedertaalsprekers slegs 'n derde van die land se bevolking uitmaak (die moedertaalsprekers van Noordoostelike Thai vorm die meerderheid). Baie mense is egter tans daartoe in staat om Sentrale Thai, sowel as hulle eie dialekte te kan praat, danksy die onderrigstelsel en die beweging na 'n nasionale identiteit.
Lyn 115:
== Kultuur ==
[[Lêer:Phutthamonthon Buddha.gif|duimnael|links
[[Boeddhisme|Theravada Boeddhisme]] is die oudste oorlewende Boeddhistiese beweging en maak 'n belangrike deel van moderne Thai-geloof en identiteit uit. In die praktyk het Thai-Boeddhisme deur die jare ontwikkel en sluit vandag baie streeksgelowe in wat oorspronklik van, onder andere, animisme (die geloof dat elke liggaam 'n afsonderlike gees het) en die aanbidding van mens se voorvaders. [[Islam]] is die heersende geloof in die mees suidelike dele van Thailand.
Lyn 133:
Boeke en ander dokumente is die mees geëerde wêreldse voorwerpe en dit word daarop neergekyk as 'n persoon 'n boek oor 'n tafelblad laat gly of op die vloer plaas.
[[Lêer:Thai Seafood Curry.jpg|
Die kookkuns van Thailand meng vyf basissmake: soet, pikant, suur, bitter en sout. 'n Paar algemene bestanddele wat in Thai kookkuns gebruik word, sluit in knoffel, rissies, lemmetjiesap, suurlemoengras en vissous. Die stapelvoedsel in Thailand is rys, veral 'n soort jasmynrys (bekend as "Hom Mali"-rys), wat by amper elke maaltyd ingesluit word. Thailand is die wêreld se grootste uitvoerder in rys en die bevolking van Thailand nuttig jaarliks meer as 100kg rys per persoon.<ref name=IRRI_Thailand>[http://www.irri.org/science/cnyinfo/thailand.asp IRRI se profiel van Thailand]</ref> Die Internasionale Rys Navorsingsinstituut (IRRI), in die Filippyne, bevat meer as 5000 verskillende soorte rys uit Thailand in hul rysgenebank.<ref>{[http://www.irri.org/media/facts/pdfs/THAILAND.pdf ''Cooperation of IRRI and Thailand'''] - 'n PDF-dokument van die IRRI. 38,7 KB</ref>
Line 144 ⟶ 145:
=== Musiek ===
[[Lêer:Khenesarong.jpg|links|
Alhoewel Thailand nooit deur Westerse magte gekoloniseer is nie, het popmusiek en ander vorms van Europese en Amerikaanse musiek baie invloedryk geword. Die twee gewildste style tradisionele musiek is "luk thung" en "mor lam", terwyl die etniese minderhede ook steeds hul tradisionele musiekvorms behou het.
Line 158 ⟶ 159:
=== Skoolstelsel ===
[[Lêer:Thailändische Schüler in Pfadfinderkluft.JPG|
In Thailand is 'n totale skoolloopbaan van nege jaar verplig. Volgens UNESCO is slegs 3% van die bevolking ongeletterd, wat Thailand op dieselfde vlak as die [[Europese Unie]] plaas.
Line 169 ⟶ 170:
== Politiek en regering ==
=== Geskiedenis ===
[[Lêer:King bhumibol monument.jpg|
Sedert die omverwerping van die absolute monargie in
=== 1997 tot 2006 ===
[[Lêer:Thaksin DOD 20050915.jpg|
Die Grondwet van 1997 was die eerste grondwet wat deur 'n verkose komitee opgestel is. Dié komitee was verkies op gronde van gewilheid en daar word na dié grondwet verwys as die "Mense se grondwet".<ref name="Criminal Justice">Kittipong Kittayarak, [http://www.unafei.or.jp/english/pdf/PDF_rms/no60/ch06.pdf ''The Thai Constitution of 1997 and its Implication on Criminal Justice Reform'']. By die webwerf van ''United Nations Asia and Far East Institute for the Prevention of Crime and the Treatment of Offenders''. Laaste besoek op 19 Julie 2007.</ref>
Line 182 ⟶ 183:
Die algemene verkiesings in Januarie 2001 was die eerste verkiesings onder die 1997-Grondwet en daar was ook na die verkiesings verwys as die eerste korrupsie-vrye verkiesing in die geskiedenis van Thailand.<ref>Robert B. Albritton and Thawilwadee Bureekul, [http://www.asianbarometer.org/newenglish/publications/workingpapers/no.28.pdf ''Developing Democracy under a New Constitution in Thailand'']. PDF-dokument: 319 KiB/327281 bytes. ''National Taiwan University and Academia Sinica Asian Barometer Project Office Working Paper'', Rekks Nr. 28, 2004</ref> Die daaropvolgende regering was die eerste regering wat die volle vier-jaar termyn gedien het. Die verkiesings in 2005 het die grootste aantal stemmers getrek in die geskiedenis van Thailand en het 'n kenmerkende verlaging getoon in die aantal gekoopte stemme wat in vorige verkiesing opgemerk was.<ref>Pongsudhirak Thitinan. ''Victory places Thaksin at crossroads'. Bangkok Post, 9 Februarie 2005</ref><ref>{{cite news|url=http://www.nationmultimedia.com/Election2005/news/news.php?news=02%2F10020506.htm |date=February 10, 2005 |title=Unprecedented 72% turnout for latest poll |publisher=The Nation}}</ref><ref name="QuoVadis">Aurel Croissant and Daniel J. Pojar, Jr., [http://www.ccc.nps.navy.mil/si/2005/Jun/croissantJun05.asp Quo Vadis Thailand? Thai Politics after the 2005 Parliamentary Election], Strategic Insights, Volume IV, Issue 6 (Junie 2005)</ref>
Aan die begin van
=== Na die staatsgreep van 2006 ===
'n Militêre junta, die Raad vir Nasionale Veiligheid ("Council for National Security"), het die verkose regering van Thaksin op
Oorlogsreg was in Januarie 2007 gedeeltelik herroep. Die junta hou egter aan om die media te sensor en word van 'n aantal menseregte-oortredings beskuldig. Die junta het ook alle politieke aktiwiteite en vergaderings tot Mei 2007 verban.
Line 194 ⟶ 195:
Thailand is 'n nuut geïndustrialiseerde land. Die term is 'n sosio-ekonomiese klassifisering wat gebruik word om te verwys na lande wat nog nie "eerste wêreld"-status bereik het nie, maar wat, in 'n makro-ekonomiese sin, reeds ander ontwikkelende lande verbygesteek het. Thailand het van 1985 tot 1995 die vinnigste groeikoers ter wêreld geniet, met 'n algemene koers van 9% per jaar. Die veranderings het egter verhoogde druk op Thailand se geldeenheid, die baht, uitgeoefen en 'n finansiële krisis in 1997 het swakhede in die finansiële sektor blootgestel. Na die baht vir 'n lang tydperk 'n vaste waarde gehad het van VS$1 vir 25 baht, het die Thai regering die waarde van die baht vrygestel om deur die markkragte bepaal te word. As gevolg van die vrystelling het die baht egter in Januarie 1998 sy laagste waarde ooit behaal, toe VS$1 gelykstaande was aan 56 baht. Die ekonomie het ook in daardie jaar 10,2% van sy waarde verloor. Die ineenstorting het deel gevorm van die groter [[Asiese finansiële krisis]].
[[Lêer:Damoen Saduk Floating Market.jpg|
Die land het later in 1998 'n herstellingsfase deurgegaan en die ekonomie het daardie selfde jaar met 4,2% gegroei en 'n verdere 4, 4% gegroei in 2000. Die groei was grootliks te danke aan hul uitvoerhandel, wat met 20% in 2000 gestyg het. Die ekonomiese groei was ietwat gedemp in 2001, as gevolg van 'n verswakking in die wêreldwye ekonomie. Die groei is egter in die daaropvolgende jare hervat, danksy ekonomiese groei in [[Sjina]] en verskeie plaaslike ekonomie-stimuleringsprogramme deur die Eerste Minister, Thaksin Shinawatra. Daar word ook na sy ekonomiese taktieke verwys as "Thaksinomics". Thailand het in 2003 en 2004 'n jaarlikse ekonomiese groei van net oor die 6% geniet, ondanks 'n verswakking in die wêreldwye ekonomie.<ref name=CIA_Thailand>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/th.html CIA world factbook - Thailand]</ref>
Belegging het egter in 2006 gestagneer, na beleggers afgeskrik was deur die Thaksin-administrasie se politieke probleme. Die militêre staatsgreep in September 2006 het 'n nuwe ekonomiese span voorsien, onder leiding van die bestuurder van die voormalige sentrale bank. Die Thai Raad van Belegging het 'n daling van 27% in beleggingaansoeke tussen Januarie en November gerapporteer (in vergelyking met dieselfde tydperk van die vorige jaar). Uitvoerhandel het egter die hoogtes ingeskiet en het byna 17% gestyg in 2006.
Thailand voer jaarliks produkte met 'n gesamentlike waarde van meer as $105 miljard uit.<ref name=CIA_Thailand
Belangrike bedrywe sluit in elektriese toestelle en onderdele, rekenaaronderdele en motorkarre. Toerisme verskaf ongeveer 5% van die ekonomie se [[BBP]].
Line 206 ⟶ 207:
== Toerisme ==
[[Lêer:Kho Pippi-Maya Beach.jpg|
Toerisme is 'n belangrike ekonomiese faktor in Thailand. Dié industrie het 'n hupstoot gekry toe Amerikaanse soldate daarheen gegaan het in die 1970's tydens pouses in die Viëtnamese oorlog. In 2005 het die land onveveer 13,38 buitelandse besoekers gekry: 'n verhoging van 14,48% sedert 2004.
Line 220 ⟶ 222:
* Die [[Thungyai-wildreservaat|Thungyai]]- en [[Huai Kha Khaeng-wildreservaat|Huai Kha Khaeng]]-wildreservate.
<!--- Stel weer vry wanneer daar meer inligting hier is.[[Lêer:Wat Arun Stairway.jpg|
▲[[Lêer:Kohsan Road Bangkok.JPG|thumb|250px|Khaosan Road in Bangkok.]]
Die hoofstad van Thailand, [[Bangkok]], is een van die gewildste toeriste bestemmings in die wêreld: nommer drie volgens die tydskrif, ''Travel and Leisure''<ref>[http://www.travelandleisure.com/worldsbest/2006/results.cfm?cat=cities ''World's Best Awards 2006, Top 10 Cities Overall''] in ''Travel + Leisure''. Laaste besoek op 15 Junie 2007.</ref>, en die gewildste in Asië. Die stad spog met drie van die land se gewildste geskiedkundige plekke: [[Grand Palace, Bangkok|Grand Palace]] (die eertydse woning van die koninklike familie) en die Boeddhistiese tempels [[Wat Pho]] en [[Wat Arun]].
Line 235 ⟶ 236:
* Miller, Terry E. (1985). ''Traditional Music of the Lao: Kaen Playing and Mawlam Singing in North-east Thailand''. Greenwood Press. ISBN 0-313-24765-X.
* Mosel, James N. (1959). ''Sound and Rhythm in Thai and English Verse, Pasa lae Nangsue''.
* Prayut Wannaudom[http://web.archive.org/20041126092616/www.commarts.chula.ac.th/revisiting/pdf/35_PRAYU.PDF The Collision between Local Performing Arts and Global Communication, in case Mawlum]. Laaste besoek op
* Morton, David (1976). The Traditional Music of Thailand. University of California Press
|