Suriname: Verskil tussen weergawes

|leiertitels = <br />• [[President]]<br />• [[Vise-PresidentAdjunkpresident]]

|leiername = [[Dési Bouterse]]<br />[[RobertAshwin AmeeraliAdhin]]

'''Suriname''', amptelik die '''Republiek van Suriname'' ([[Nederlands]]: ''Republiek Suriname'' [ˌreːpyˈblik ˌsyːriˈnaːmə]) is 'n [[Suid-Amerika]]anse [[republiek]], geleë aan die noordooskus van die vasteland en grens in die ooste aan [[Frans-Guyana]], in die weste aan (voormalige Britse) [[Guyana]], in die suide aan [[Brasilië]] en in die noorde aan die [[Atlantiese Oseaan]]. Suriname is die kleinste onafhanklike staat in Suid-Amerika. Die land het, net soos [[Suid-Afrika]], bande met [[Nederland]] wat van die koloniale geskiedenis dateer, hoewel Suriname tot baie later 'n [[Nederlandse koloniale ryk|Nederlandse kolonie]] gebly het, en het beduidende bevolkingsgroepe van Indiese en [[Maleiers|Maleise]] (Javaanse[[Javane]]) afkoms. Die Nederlandse [[sokker]]ster [[Ruud Gullit]] is van Surinaamse afkoms.

Suriname het grensgeskille met Guyana sowel as met Frans-Guyana. Die land is 163&nbsp;265 &nbsp;km²² groot en het 'n kuslyn van 386 &nbsp;km.

Aan die einde van die [[Tweede Engelse Oorlog]] in [[1667]] is daar, in die [[Verdrag van Breda]], vasgelê dat die [[Nederland]]seNederlandse kolonie [[Nieuw Nederland]] (die huidige [[New York Stad]]) geruil sou word met die destydse [[Britse Brits-Guyana]], 'n gebied wat ooreenstem met die huidige Suriname en [[Guyana]]. Die gebied het toe die sogenaamde [[Nederlands -Guyana]] geword. Nederlands -Guyana is in [[1815]] nog eens verdeeld in Suriname, wat in Nederlandse besit gebly het, en die huidige Guyana, wat 'n Britse kolonie geword het. In [[1954]] het Suriname semi-outonome status binne [[StatuutKoninkryk voorvan het Koninkrijk derdie NederlandenNederlande|Koninkryksverband]] gekry. Op [[25 November]] [[1975]] het Suriname onafhanklikheid verkry. Goewerneur [[Johan Ferrier|Ferrier]], premier [[Joop den Uyl|Den Uyl]] en [[Juliana van Nederland|Koningin Juliana]] het die verdrag onderteken. Sedertdien is die amptelike benaming ''Republiek Suriname''. 'n [[Militêre diktatuur]], onder leiding van [[Dési Bouterse]], het die land in die [[1980's]] regeer, totdat [[demokrasie]] in [[1988]] hervestig is.

[[Lêer:Suriname-CIA WFB Map (2004).png|thumbduimnael|links|Kaart van Suriname [[The World Factbook CIA|(CIA)]]. (Weergawe sonder die betwiste gebiede.)]]

Ongeveer 350&nbsp;000 Surinamers woon in Nederland, waarvan die meeste na die onafhanklikheid van Suriname, na die militêre staatsgreep van [[1980]], of na die ''[[Desember -moorde]]'' van [[1982]] uit Suriname gevlug het. Die meeste van hulle is met redelike sukses in die Nederlandse samelewing geïntegreer. Vir die Republiek van Suriname het hierdie uittog ewenwel 'n gevoelige nagevolg: onder die emigrante was baie geskoolde kaders en slegs 'n handjievol van hulle sou later terugkeer. Dit het 'n enorme remmende uitwerking op velerlei gebiede asook die algemene samelewing in Suriname gehad ('n sg. "brain drain").

* [[Kreool|Kreole]], afstammelinge van [[slawernySlawerny|slawe]] uit Afrika.

* [[Hindoestaan|Hindoestane]], nakomelinge van Asiatiese '[[kontrakarbeider]]s' uit die toenmalige [[Brits-Indië]]. Hulle bewoon vernaamlik die distrikte Wanica, Paramaribo en Nickerie.

* [[Javaan|Javane]], nakomelinge van die kontrakarbeiders uit die toenmalige [[Nederlands-Indië]]. Die distrik Commewijne word van oudsher oorwegend bevolk deur Javane. 'n Aantal plekke binne die distrik het selfs Javaanse name. Daarnaas woon baie van hulle in Lelydorp en in die distrikte Paramaribo en Wanica.

* [[Sjinees|Han-Sjinese]], nakomelinge van kontrakarbeiders uit [[Hong KongHongkong]] of Nederlands-Indië. Sjinese woon vernaamlik in die distrikte Paramaribo en Wanica. Heelparty is handelaars.

* [[Indiaan|Indiane]], die oorspronklike bewoners van Suriname. Hulle woon veral in die distrikte Paramaribo, Wanica en Marowijne. Te onderskei in

** Bolandse [[Indiaan|indiane]]: onder andere die [[Trio]] en [[Akurio]] in die suide, en die [[Tucajana Amazones|Tucajana's]] (die Tucajana Amazones) in die weste.

* [[Blanke]] en [[KleurlingKleurlinge]]e (nakomelinge van die Nederlanders en andere Europeërs en, [[Libanon|Libanese]], [[Sirië]]rs en Anglo-Amerikaners). Hulle invloed op die samelewing is groter as hulle (kleine) getalle. Hulle woon veral in die distrikte Paramaribo en Wanica. Godsdiens: vernaamlik christen, sommige moslem. Die blankes wat of onlangs in Suriname aangekom het of wat geen gemengde bloed het, staan bekend as ''bakra's''. Die afstammelinge van die blanke koloniste wat in die middel van die [[19de eeu]] uit [[Groningen (provinsie)|Groningen]] en [[Gelderland]] kom, staan bekend as ''boeroe's''.

SedertOp [[1 Januarie]] [[2004]] is die Surinaamse gulden as munteenheid vervang deur die Surinaamse dollar. Die koers is met 'n faktor duisend verminder. Duisend Surinaamse gulden het dus 1 Surinaamse dollar geword. 'n Eienaardige newe-effek is dat die ou muntgeld, wat deur die [[devaluasie]] nie meer gebruik word nie, opeens duisendvoudig in waarde vermeerder het.

Volgens aantal sprekers is die belangrikste tale in Suriname:<ref>{{nl}} [http://taalschrift.org/reportage/000466.html# Nederlands met een kleurtje] Taalschrift, geraadpleeg op 20 Mei 2013</ref>

[[Christendom]], 48% (vernaamlik [[Hernhutters|Evangelische Broedergemeente]] (ook: Moravische Broeders, Hernhutters, Zeister Zendingsgenootschap), [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolisisme]] en verskeie [[Protestantisme|Protestantse kerke]] en gemeentes); [[Hindoeïsme]], 27,4 % (Sanatan Dharm en Arya Samaj); [[Islam]], 19,6 % (Soenni en Amadhiya); verskeie gelowe (waaronder [[Judaïsme]]), 5 %.

Onderwys is gratis en verpligtend vir kinders tussen 6 en 12 jaar. 93% van die totale bevolking kan lees en skryf. Suriname het sedert [[1967]] 'n [[universiteit]], die 'Anton de Kom Universiteit'. 'n Probleem is die kroniese tekort aan onderwys personeel, veral vir skole in die binneland.

Staatshoof en regeringsleier vanafsedert Mei 20002010 is [[RonaldDési VenetiaanBouterse]]. VisepresidentAdjunkpresident is [[Jules RattankoemarAshwin AjodhiaAdhin]].

Suriname besit die oorblyfsels van die voormalige [[Lawaspoorweg]] (enkelvoudige spoor) van [[Onverwacht]] na [[Brownsberg]] (oorspronklik van Paramaribo na Dam), wat sedert die [[1980-90|tagtigerjare]]'s nie meer in gebruik is nie, plus die spoorlyn van [[Apoera]] na die [[Bakhuisgebergte]] (100 kilometer 'van nêrens tot nêrens'), aangelê in [[1976]]. Dit is nooit amptelik in gebruik geneem nie. So te sê al die rollende materiaal het verroes of andersins agteruitgegaan<!--doorverkocht-->.<br />

* [[Lys van monumente opin die WêrelderfgoedlysWêrelderfenisgebiedslys#Suriname|Monumente opin die WêrelderfgoedlysWêrelderfenisgebiedslys]]