[[Lêer:New Guinea (1884-1919).png|duimnael|links|Historiese politiese situasie op Nieu-Guinee tussen 1884 en 1919]]
[[Lêer:New guinea named.PNG|duimnael|links|Huidige politiese situasie op Nieu-Guinee]]
'''Nieu-Guinee''' of '''Papoea-eiland''' (Tok Pisin: ''Niugini''; [[Nederlands]]: ''Nieuw-Guinea''; [[Indonesies]]: ''Papua'' of, histories, ''Irian''), die [[Lys van eilande volgens oppervlakte|wêreld se tweede grootste eiland]], na [[Groenland]], beslaan 'n oppervlakte van 786 000 km² en is in die westelike [[Stille Oseaan]] geleë. Geografies is dit oos van die [[Maleise argipel]], waarby dit soms ingesluit word as deel van 'n groter [[Indo-Australiese argipel]].<ref name=Wallace>{{cite web |last=Wallace |first=Alfred Russell |authorlink=Alfred Russell Wallace |title=On the Physical Geography of the Malay Archipelago |url=http://web2.wku.edu/~smithch/wallace/S078.htm|year=1863 |accessdate=30 November 2009}}; {{Cite book | last = Wallace | first = Alfred Russel | authorlink = Alfred Russel Wallace | title = The Malay Archipelago | publisher = Macmillan and Co | year = 1869 | location = Londen | page = 2}}</ref> Geologies maak dit, aaneenlopend met Australië, deel uit van die [[Sahoel-landplaat|Sahoel]]-kontinent,<ref name=ballard>{{cite conference |first=Chris |last=Ballard |authorlink= |title=Stimulating minds to fantasy? A critical etymology for Sahul |booktitle=Sahul in review: Pleistocene archaeology in Australia, New Guinea and island Melanesia |pages=19–20 |publisher=Australian National University | location= Canberra |year=1993 |id=ISBN 0-7315-1540-4 }}</ref><ref name="Allen 1977">{{cite book |last=Allen |first=J. |authorlink= |coauthors=J. Golson en R. Jones (red.) |editor= |others= |title=Sunda and Sahul: Prehistorical studies in Southeast Asia, Melanesia and Australia |year=1977 |publisher=Academic Press |location=Londen |isbn=0-12-051250-5 |pages= |chapter= |quote = }}</ref> ook bekend as die [[Australiese kontinent|Groter-Australië]].<ref>{{Cite journal |last=Allen |first=Jim |last2=Gosden |first2=Chris |last3=Jones |first3=Rhys |last4=White |first4=J. Peter |year=1988 |title=Pleistocene dates for the human occupation of New Ireland, northern Melanesia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume=331 |issue=6158 |pages=707–709 |doi=10.1038/331707a0 }}</ref> Die twee landmassas is van mekaar geskei toe die area, bekend as die [[Torres-see-engte]] oorvloei is na die laaste [[ystydperk]]. Antropologies word dit as 'n deel van [[Melanesië]] beskou. Polities, omvat die [[Wes-Papoea (streek)|westelike helfte van die eiland]] twee [[Indonesië|Indonesiese]] provinsies: [[Papoea (Indonesiese provinsie)|Papoea]] en [[Wes-Papoea (provinsie)|Wes-Papoea]]. Die oostelike helfte maak die [[vasteland]] van die land [[Papoea-Nieu-Guinee]] uit. Nieu-Guinee het 'n bevolking van sowat 7,5 miljoen, wat 'n baie lae bevolkingsdigtheid meebring van 8 inwoners/km².
Nieu-Guinee word onderskei van sy droër, meer gelyke,<ref>{{cite news|url=http://www.smh.com.au/news/National/Map-from-above-shows-Australia-is-a-very-flat-place/2005/01/21/1106110947946.html|title=Map from above shows Australia is a very flat place|date=21 January 2005|last=Macey|first=Richard|publisher=''[[The Sydney Morning Herald]]''|accessdate=5 April 2010}}</ref> en minder vrugbare<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/quantum/info/q95-19-5.htm|title=A Chat with Tim Flannery on Population Control|last=Kelly|first=Karina|publisher=[[Australian Broadcasting Corporation]]|date=13 September 1995|accessdate=23 April 2010}} "Wel, Australië het by verre die wêreld se mins vrugbare grond".</ref><ref>{{cite web|title=Damaged Dirt|publisher=''[[The Advertiser (Adelaide)|The Advertiser]]''|last=Grant|first= Cameron | url=http://www.1degree.com.au/files/AdvertiserPartworks_Part3_Page8.pdf?download=1&filename=AdvertiserPartworks_Part3_Page8.pdf|date=Augustus 2007|accessdate=23 April 2010|archiveurl=http://web.archive.org/web/20110516042307/http://www.1degree.com.au/files/AdvertiserPartworks_Part3_Page8.pdf?download=1&filename=AdvertiserPartworks_Part3_Page8.pdf|archivedate=16 May 2011}} "Australië het die oudste, mees verweerde gronde op die planeet."</ref> suidelike eweknie, Australië, deur die aktiewe vulkaniese geologie, met die hoogste punt, [[Poensjak Djaia]] (of Carstenszpiramide), wat reik tot 'n hoogte van 4 884 m (16 023 vt). Tog deel die twee landmassas 'n soortgelyke fauna, met buideldiere, insluitend [[wallaby|wallabies]] en [[possums]], en die eierlêende monotreem, die [[mierystervark]], of [[echidna]]. Buiten vlermuise en sowat twee dosyn inheemse knaagdiergenera,<ref>{{Cite journal |title=A Phylogeny of New Guinea Rodent Genera Based on Phallic Morphology |first=W. Z., Jr. |last=Lidicker |journal=Journal of Mammalogy |volume=49 |issue=4 |year=1968 |pages=609–643 |doi=10.2307/1378724 }}</ref> is daar, buiten die mens, geen inheemse [[plasentale soogdier[[soogdiere]]e nie. Varke, verskeie bykomende rotsoorte, en die voorouer van die [[Nieu-Guinese singende hond]] het weens menslike kolonisering die eiland binnegekom.
Menslike teenwoordigheid op die eiland dateer minstens 40 000 jaar terug na die oudste mensemigrasies uit Afrika. Navorsing dui dat 'n vroeë en onafhanklike landboukultuur in die hooglande gevestig is, met getuienis van waterleidings wat minstens 10 000 jaar terugdateer.<ref>"Die span het ook hooftrekke gedateer wat ooreenkom met die plant, grawe, en vasbind van plante, en gelokaliseerde waterleidingstelsels tot 10 000 jaar gelede. Saamgehoopte holms vir water-intolerante plante soos piesangs, suikerriet en jamme word gedateer na sowat 6 500 jaar gelede." "Was Papua New Guinea an Early Agriculture Pioneer?", deur John Roach, vir ''National Geographic News'', [http://news.nationalgeographic.com/news/2003/06/0623_030623_kukagriculture.html 23 Junie 2003]</ref> Weens die ruime tydsbestek van die eiland se bewoning, en die hoogsgefragmenteerde landskap, word 'n groot getal tale hier gebesig, met om en by 1 000 ('n groter getal as dié van meeste kontinente) wat gekatalogiseer is uit 'n geraamde wêreldwye pre-Colombiaanse totaal van 6 000 mensdialekte. Meeste word geklassifiseer as [[Papoeaanse tale]], 'n algemeen aanvaarde geografiese term wat 'n minderheid outeurs voorhou as 'n generiese term. 'n Aantal [[Austronesiese tale]] word aan die kuslyn en aanliggende eilande gepraat.
In die 16de eeu is die eiland ''Nueva Guinea'' genoem deur die Spaanse ontdekkers daarvan. In die onlangse geskiedenis was westelike Nieu-Guinee ingesluit in die [[Nederlands-Oos Indië|Nederlands-Oos Indiese]] kolonie. Die Duitsers het die noordkus van die eiland se oostelike helfte geannekseer as [[Duits-Nieu-Guinee]] in hul voor–Eerste-Wêreldoorlogse koloniale uitbreiding. Volgend op die [[Verdrag van Versailles]], is die Duitse afdeling aan [[Australië]] toegeken (wat reeds aanspraak op die suid-ooste gemaak het, as die sg. [[Territorium van Papoea]]) as 'n [[Volkebond]]-mandaat. Die oostelike helfte van die eiland het in 1975 onafhanklikheid van Australië verkry as [[Papoea-Nieu-Guinee]]. Die westelike helfte het in 1961 onafhanklikheid van Nederland verkry, maar het kort hierop gestem om by [[Indonesië]] ingesluit te word.
== Verwysings ==
|