Pluto: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Rol weergawe 1425008 deur Aliwal2012 (bespreek) terug. Hoekom haal jy rooi skakels uit? |
Opruim |
||
Lyn 31:
| volume = 6,97<sup>9</sup> km<sup>3</sup><br />0,0064 Aardes)
| mass = (1,305 ± 0,007)<sup>22</sup> kg<br />({{val|0.00218|ul=maarde}})<br />(0,178 [[Maan|mane]])
| density = 1,87
| escape_velocity = 1,212 km/s
| sidereal_day = −6,387 230 dae<br />6 d 9 h 17
| rot_velocity = 47,18 km/h
| axial_tilt = 119,591 ± 0,014° (tot [[wentelbaan]])
Lyn 49:
| max_temp_1 = 55 K
| surface_pressure = 0,30 Pa (somer-maksimum)
| atmosphere_composition = [[stikstof]], [[metaan]], [[koolstofmonoksied]]<ref name="Physorg 19 April 2011">{{cite web| title = Pluto has carbon monoxide in its atmosphere| publisher = Physorg.com| date = 19 April 2011| url = http://www.physorg.com/news/2011-04-pluto-carbon-monoxide-atmosphere.html| accessdate = 22 November 2011}}</ref>
| note = no
}}
Line 58 ⟶ 57:
[[Lêer:Charon by New Horizons on 14 July 2015.png|duimnael|190px|links|Pluto se grootste maan, Charon, soos op 13 Julie 2015 afgeneem deur ''New Horizons''.]]
'''Pluto''', ook bekend as '''134340 Pluto''', is die grootste bekende [[dwergplaneet]] in die [[Sonnestelsel]] en die een met die tweede grootste massa (naas [[Eris (dwergplaneet)|Eris]]). Dit is die negende grootste liggaam wat direk om die [[Son]] wentel.
Van die oomblik van sy ontdekking in 1930 tot in 2006 is Pluto as die Sonnestelsel se negende [[planeet]] beskou. In die laat 20ste en vroeë 21ste eeu is baie voorwerpe soortgelyk aan Pluto in die buitenste dele van die Sonnestelsel ontdek, waaronder die [[Verstrooide skyf|verstrooideskyfvoorwerp]] [[Eris (dwergplaneet)|Eris]]. Op [[24 Augustus]] [[2006]] het die [[IAU|Internasionale Sterrekundevereniging]] (IAU) die term "planeet" vir die eerste keer gedefinieer. Hierdie definisie het Pluto van sy titel as planeet ontneem en dit is in 'n nuwe kategorie, dwergplanete, geklassifiseer saam met [[Ceres (dwergplaneet)|Ceres]], [[Haumea]], [[Makemake]] en Eris.<ref>{{cite web | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/4737647.stm | title = Farewell Pluto? | author = A. Akwagyiram | publisher = BBC News | date = 2005 | accessdate = 5 Maart 2006}}</ref> Ná die herklassifisering is Pluto ook op die lys [[kleinplanete]] gevoeg en is die nommer 134340 aan hom toegewys.<ref>{{cite web | url=http://cfa-www.harvard.edu/mpec/K06/K06R19.html | title = MPEC 2006-R19 : EDITORIAL NOTICE | author = T. B. Spahr | publisher = Minor Planet Center | date = 2006 | accessdate = 7 September 2006}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.newscientistspace.com/article/dn10028-pluto-added-to-official-minor-planet-list.html | title = Pluto added to official "minor planet" list | author = D. Shiga | publisher=NewScientist | date = 2006 | accessdate = 8 September 2006}}</ref> Sommige sterrekundiges meen Pluto, asook van die ander dwergplanete, behoort as planete beskou te word.<ref name=chihuahuaisdog>Gorwyn, Adam; [http://earthsky.org/space/alan-stern-%E2%80%98a-chihuahua-is-still-a-dog-and-pluto-is-still-a-planet-2 ''Alan Stern: ‘A Chihuahua is still a dog, and Pluto is still a planet’''], EarthSky-onderhoud, 18 Februarie 2010</ref><ref name="News.discovery.com">{{cite web|url=http://news.discovery.com/space/should-large-moons-be-called-satellite-planets.html|title=Should Large Moons Be Called 'Satellite Planets'?|publisher=News.discovery.com|date=14 Mei 2010|accessdate=4 November 2011}}</ref>
Line 64 ⟶ 63:
Pluto kom in die [[Kuipergordel]] voor en soos ander lede van die gordel, bestaan dit hoofsaaklik uit rots en ys en is dit relatief klein: sy [[massa]] is ongeveer 'n vyfde van die [[Aarde]] se [[maan]] s'n en sy [[volume]] 'n derde. Sy deursnee is 2 370 km.<ref name="NASA Pluto larger 2015">{{cite web| title = How Big Is Pluto? New Horizons Settles Decades-Long Debate| url = http://www.nasa.gov/feature/how-big-is-pluto-new-horizons-settles-decades-long-debate| work = www.nasa.gov| date = 2015| accessdate = 14 Julie 2015}}</ref> Pluto is kleiner as sewe mane in die Sonnestelsel en het 'n [[Eksentrisiteit (sterrekunde)|eksentrieke]] [[wentelbaan]] met 'n hoë inklinasie wat wissel van 29 tot 49 AE (4,3–7,3 miljard km) van die Son af. Dit is soms nader aan die son as die planeet [[Neptunus (planeet)|Neptunus]].
Op 14 Julie 2015 was die ruimtetuig ''[[New Horizons]]'' die eerste tuig wat by Pluto verbygevlieg het.<ref name="AP-20150714">{{cite news |last=Dunn |first=Marcia |title=Pluto close-up: Spacecraft makes flyby of icy, mystery world |url=http://apnews.excite.com/article/20150714/us-sci--pluto-1a20f848e7.html |date=14 Julie 2015 |work=AP News |accessdate=14 Julie 2015 }}</ref><ref name="NYT-20150713">{{cite news |last=Chang |first=Kenneth |title=A Close-Up for Pluto After Spacecraft’s 3-Billion-MileTrip |url=http://www.nytimes.com/2015/07/14/science/a-close-up-for-pluto-after-spacecrafts-3-billion-mile-trip.html |date=13 Julie 2015 |work=The New York Times |accessdate=13 Julie 2015 }}</ref><ref name="NYT-20150706-db">{{cite news |last=Overbye |first=Dennis |authorlink=Dennis Overbye |title=Reaching Pluto, and the End of an Era of Planetary Exploration |url=http://www.nytimes.com/2015/07/07/science/space/reaching-pluto-and-the-end-of-an-era-of-planetary-exploration.html |date=6 Julie 2015 |work=The New York Times |accessdate=7 Julie 2015 }}</ref><ref name="NYT-20150718">{{cite news |last=Chang |first=Kenneth |title=The Long, Strange Trip to Pluto, and How NASA Nearly Missed It |url=http://www.nytimes.com/2015/07/19/us/the-long-strange-trip-to-pluto-and-how-nasa-nearly-missed-it.html |date=18 Julie 2015 |work=New York Times |accessdate=19 Julie 2015 }}</ref> Dit het vir [[Nasa]] mates en foto's van Pluto en sy mane geneem.<ref name="About New Horizons">{{cite web|title=About New Horizons|url=http://www.nasa.gov/mission_pages/newhorizons/main/#.U2VfqfldX_E|work=nasa.gov|publisher=NASA|accessdate=3 Mei 2014}}</ref><ref name="NYT-20150706">{{cite news |last=Chang |first=Kenneth |title=Almost Time for Pluto’s Close-Up |url=http://www.nytimes.com/2015/07/07/science/space/almost-time-for-plutos-close-up.html |date=6 Julie 2015 |work=The New York Times |accessdate=6 Julie 2015 }}</ref> Daar is onder meer vasgestel Pluto is 50 km groter as wat aanvanklik bereken is, en dus groter as Eris.
Pluto en sy grootste [[natuurlike satelliet]], [[Charon (maan)|Charon]], word dikwels as 'n dubbelstelsel beskou omdat die twee liggame om hul [[massamiddelpunt]] wentel en nie om mekaar nie.<ref>{{cite web |title = The mass ratio of Charon to Pluto from Hubble Space Telescope astrometry with the fine guidance sensors | journal = Icarus | volume = 164 | pages = 254-259 | author = C.B. Olkin, L.H. Wasserman, O.G. Franz | work = Lowell Observatory | url = http://www.as.utexas.edu/~fritz/astrometry/Papers_in_pdf/%7BOlk03%7DPlutoCharon.pdf | year = 2003 | doi = 10.1016/S0019-1035(03)00136-2 | accessdate = 13 Maart 2007}}</ref> Die IAU het egter nog nie 'n formele definisie vir tweeledige dwergplanete nie en tot dan bly Charon 'n maan van die dwergplaneet Pluto.<ref>{{cite web | title = The Path to Defining Planets | author = O. Gingerich | work = Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics and IAU EC Planet Definition Committee chair | year = 2006 | url = http://astro.cas.cz/nuncius/nsiii_03.pdf | accessdate = 13 Maart 2007}}</ref> Pluto het ook vier kleiner mane, onder meer [[Nix (maan)|Nix]] en [[Hydra (maan)|Hydra]], wat in [[2005]] ontdek is.<ref>{{cite web | title = Observing Two Pluto Stellar Approaches In 2006: Results On Pluto's Atmosphere And Detection Of Hydra | author = B. Sicardy, W. Beisker et. al. | url = http://adsabs.harvard.edu/abs/2006DPS....38.3106S | year = 2006 | accessdate = 13 Maart 2007}}</ref> Op [[28 Junie]] [[2011]] het die [[Hubble-ruimteteleskoop]] [[Kerberos (maan)|Kerberos]] ontdek<ref>{{cite web| url = http://www.nasa.gov/mission_pages/hubble/science/pluto-moon.html| title = NASA's Hubble Discovers Another Moon Around Pluto| first =| last =| publisher = NASA| date = 20 Julie 2011| accessdate = 12 Julie 2012}}</ref> en op [[11 Julie]] [[2012]] die laaste maan, [[Styx (maan)|Styx]].<ref>{{cite web| url = http://www.nasa.gov/mission_pages/hubble/science/new-pluto-moon.html| title = Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto| first =| last =| publisher = NASA| date = 11 Julie 2012| accessdate = 12 Julie 2012}}</ref>
Line 123 ⟶ 122:
Weens ’n regstryd van 10 jaar met Constance Lowell, Percival se weduwee wat die sterrewag se miljoen-dollar-deel van sy erfenis vir haarself wou hê, is die soektog na Planeet X eers in 1929 voortgesit{{sfn|Croswell|1997|p=50}} toe die direkteur, [[Vesto Slipher]], die taak om Planeet X op te spoor oorgelaat het aan [[Clyde Tombaugh]], ’n 23-jarige man van [[Kansas]] wat pas by die Lowell-sterrewag aangesluit het, omdat Slipher beïndruk was deur ’n voorbeeld van sy sterrekundige tekeninge.{{sfn|Croswell|1997|p=50}}
Tombaugh het die naglug sistematies in pare foto's vasgevang en elke paar ondersoek om te bepaal of enige voorwerpe van posisie verander het. Hy het vinnig heen en weer tussen die fotografiese plate beweeg om die illusie van beweging te skep van enige voorwerp wat van posisie verander het. Op 18 Februarie 1930, ná ’n soektog van byna twee jaar, het Tombaugh ’n moontlik bewegende voorwerp geïdentifiseer op plate wat op 23 en 29 Januarie van daardie jaar geneem is.
’n Foto van swakker gehalte wat op 21 Januarie geneem is, het gehelp om die beweging te bevestig.{{sfn|Croswell|1997|p=52}} Nadat die sterrewag nog foto's gekry het wat die beweging bevestig, is die nuus van die bevindings op 13 Maart 1930 na die [[Harvardkollege-sterrewag]] gestuur.<ref name="Hoyt" />
Line 150 ⟶ 149:
| date = 13 Januarie 2006
| accessdate = 12 April 2007
}}</ref>
Die voorwerp het op 24 Maart 1930 amptelik ’n naam gekry.<ref name="The Times 27 May 1930">{{cite news
Line 164 ⟶ 163:
| agency = Associated Press
| issn = 0362-4331
| page = 1}}</ref> Elke lid van die Lowell-sterrewag is toegelaat om uit ’n kortlys van name te kies: Minerva (wat reeds die naam van ’n asteroïde was), Cronus (wat nie gewild was nie) en Pluto. Pluto het al die stemme gekry.{{sfn|Croswell|1997|pp=54–55}} Die naam is op 1 Mei 1930 aangekondig.<ref name="Venetia" />
By die aankondiging het Venetia se oupa vir haar die ekwivalent van £5 (gelyk aan R5 563 in 2015) gegee as ’n beloning.<ref name="Venetia" />
Line 295 ⟶ 294:
! score="row" | 2015
| 0,00220 Aarde
| ''[[New Horizons]]''<ref>{{cite web |url=http://pluto.jhuapl.edu/Participate/learn/What-We-Know.php?link=The-Basics | title=New Horizons
|}
Sterrekundiges het aanvanklik sy massa bereken volgens die veronderstelde invloed wat dit op Neptunus en Uranus gehad het. In 1931 is bereken Pluto het min of meer dieselfde massa as die Aarde, maar in 1948 is die raming afgebring na dié van [[Mars (planeet)|Mars]].<ref name="Nicholson et al 1930" /><ref name="Kuiper 10.1086/126255" /> In 1976 het Dale Cruikshank, Carl Pilcher en David Morrison van die Universiteit van Hawaii Pluto se [[albedo]] vir die eerste bereken en bevind dit stem ooreen met dié van [[metaan]]ys; dit sou beteken Pluto is baie helder vir sy grootte en kon dus nie meer as een persent van die massa van die Aarde wees nie.{{sfn|Croswell|1997|p=57}} (Pluto se albedo is {{nowrap|1,3–2}} keer so groot soos die Aarde s'n.<ref name="Pluto Fact Sheet" />)
Line 416 ⟶ 415:
| date = 21 November 2006
| accessdate = 1 Desember 2006
}}</ref> [[Alan Stern]], hoofondersoekbeampte van [[Nasa]] se ''[[New Horizons]]''-sending na Pluto, is ’n groot teenstander van die IAU-besluit. Hy is van mening dat nie die [[Aarde]], [[Mars (planeet)|Mars]], [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] of [[Neptunus (planeet)|Neptunus]] hul [[wentelbaan|wentelbane]] skoongevee het nie en het gesê: "Die New Horizons-projek [
| url = http://www.newscientist.com/article/dn9846-new-planet-definition-sparks-furore.html
| title = New planet definition sparks furore
Line 462 ⟶ 461:
| work = ilga.gov
| accessdate = 16 Maart 2011
}}</ref>
In 2006 het die American Dialect Society "plutoed" as sy woord van die jaar aanvaar. Om te "pluto" is "om iemand of iets te degradeer of devalueer".<ref name="msnbc">{{cite news
Line 543 ⟶ 542:
| date = 1997
| accessdate = 26 Maart 2007
}}</ref>
Dit alleen is nie genoeg om ’n botsing te voorkom nie, want steurings wat deur die planete (veral Neptunus) veroorsaak word, kan Pluto se wentelbaan (soos sy wentelpresessie) oor miljoene jare verander. Daar is egter ook ander faktore by betrokke. Die belangrikste hiervan is dat Pluto in ’n [[baanresonansie]] van 2:3 met Neptunus is: vir elke twee omwentelings van Pluto om die Son, voltooi Neptunus drie. Die twee voorwerpe keer dan terug na hul aanvanklike posisies en die siklus begin van voor af – elke siklus duur sowat 500 jaar. Hierdie patroon is sodanig dat die eerste keer wat Pluto, in ’n siklus van 500 jaar, naby perihelium is, Neptunus meer as 50° "agter" Pluto is. Teen Pluto se tweede perihelium het Neptunus nog een en ’n half omwentelings voltooi, en sal dit dus dieselfde afstand "voor" Pluto wees. Die naaste wat die twee voorwerpe aan mekaar kom, is 17 AE, wat verder is as Pluto se minimum afstand van Uranus af (11 AE).<ref name="malhotra-9planets" />
Line 565 ⟶ 564:
| doi = 10.1007/978-1-4020-5544-7
| work = Introduction to Planetary Science
}}</ref> Nes Uranus, roteer Pluto op sy "kant" op sy wentelvlak, met ’n aksiale helling van 120°. Sy seisoene is dus ekstreem; met sy [[sonstilstand]]e het ’n kwart van sy oppervlak aaneenlopende daglig, terwyl ’n ander kwart aaneenlopend in donkerte gehul is.<ref name="oregon">Schombert, Jim; [http://abyss.uoregon.edu/~js/ast121/lectures/lec21.html University of Oregon Astronomy 121 Lecture notes], [http://abyss.uoregon.edu/~js/images/pluto_orient.jpg Pluto Orientation diagram]</ref> Daglig op Pluto is swak en stem ooreen met skemerte op Aarde; Nasa het ’n "Plutotydrekenaar"<ref name="pluto-time" /> aanlyn beskikbaar gestel waar gesien kan word wanneer die lig op Aarde ooreenstem met helder daglig op Pluto. ’n Voorbeeld: op 13 Julie 2015, by die koördinate van die Applied Physics Laboratory, waar ''New Horizons'' gebou is, was Plutotyd 20:38,<ref name=pluto-time>{{cite web|url=http://solarsystem.nasa.gov/plutotime/|title=Pluto Time|publisher=NASA Solar System Exploration|accessdate=13 July 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nasa.gov/feature/nasa-lets-you-experience-pluto-time-with-new-custom-tool|title=NASA Lets You Experience “Pluto Time” with New Custom Tool |date=5 Junie 2015 |publisher=NASA}}</ref> vier minute ná die sigbare sonsondergang om 20:34.<ref>{{cite web|url=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/grad/solcalc/|title=NOAA Solar Calculator|publisher=NOAA Earth System Research Laboratory Global Monitoring Division|accessdate=13 Julie 2015}}</ref>
=== Kwasi-satelliet ===
Line 588 ⟶ 587:
[[Lêer:Map of Pluto PS723 HR-g.jpg|duimnael|260px|’n Kaart deur ''New Horizons'' van ’n deel van Pluto se oppervlak.]]
[[Lêer:NH-Pluto-MethaneIce-20150715 af.jpg|duimnael|260px|Die verspreiding van metaanys op Pluto (12 Julie 2015).]]
[[Lêer:Internal Structure of Pluto af.jpg|duimnael|links|220px|Die teoretiese struktuur van Pluto:<br />'''1.''' bevrore stikstof;<ref name="tobias">{{cite journal
| title = Surface Ices and the Atmospheric Composition of Pluto
| first=Tobias C. |last=Owen
Line 665 ⟶ 664:
| url = http://www.boulder.swri.edu/~buie/biblio/pub073.html
| bibcode = 2010AJ....139.1128B
}}</ref>
’n Eienskap wat uitstaan, is die ligte, hartvormige ligte gebied wat voorlopig "Tombaugh Regio" genoem word, na die ontdekker van Pluto.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/new-horizons-spacecraft-displays-pluto-s-big-heart-0 New Horizons spacecraft displays Pluto's big heart]. NASA.gov. 14 Julie 2015. URL besoek op 15 Julie 2015.</ref><ref name=verge20150715>{{cite web|last1=O'Kane|first1=Sean|title=This is the first high resolution image of Pluto's surface|url=http://www.theverge.com/2015/7/15/8972271/nasa-new-horizons-new-pluto-image|website=The Verge|accessdate=15 Julie 2015|date=15 Julie 2015}}</ref><ref name=nbc20150715>{{cite web|last1=Coldewey|first1=Devin|title=Latest New Horizons Photo Shows Close-Up of Pluto's Young Mountains|url=http://www.nbcnews.com/science/space/pluto-photo-n392691|website=NBC News|publisher=Comcast|accessdate=15 Julie 2015|date=15 Julie 2015}}</ref><ref name=nyt20150715>{{cite web|last1=The New York Times|title=New Horizons Reveals Ice Mountains on Pluto|url=http://www.nytimes.com/interactive/2015/07/15/science/space/new-horizons-pluto-flyby-photos.html?_r=1|website=The New York Times|accessdate=15 Julie 2015|date=15 Julie 2015}}</ref>
=== Interne struktuur ===
Line 680 ⟶ 679:
| date = November 2006
| title = Subsurface oceans and deep interiors of medium-sized outer planet satellites and large trans-neptunian objects
| journal = Icarus
| volume = 185
| issue = 1
Line 819 ⟶ 818:
Pluto se deursnee is twee keer dié van die [[dwergplaneet]] [[Ceres (dwergplaneet)|Ceres]], die grootste voorwerp in die [[asteroïdegordel]]. Sy massa is kleiner as dié van die dwergplaneet [[Eris (dwergplaneet)|Eris]], ’n [[trans-Neptunus-voorwerp]] wat in 2005 ontdek is, hoewel sy deursnee groter is (2 370 km teenoor Eris se 2 326 km).<ref name="NewHorizons_PlutoSize" />
Die bepaling van Pluto se grootte is bemoeilik deur sy [[atmosfeer]]<ref name="Young2007" /> en moontlike [[koolwaterstof]]-newels.<ref name="Plutosize" /> In Maart 2014 het Lellouch, De Bergh e.a. bevindings gepubliseer oor metaanmengselverhoudings in Pluto as atmosfeer wat ooreenstem met ’n Plutoniese deursnee van meer as 2 360 km, met 2 368 km as ’n "beste raaiskoot".<ref name="lellouch">{{cite journal
|last=Lellouch|first=Emmanuel
|first2=Catherine|last2=de Bergh
Line 889 ⟶ 888:
== Satelliete ==
: ''Hoofartikel: [[Pluto se natuurlike satelliete]]''
Pluto het vyf bekende [[natuurlike satelliet]]e: [[Charon (maan)|Charon]], wat in 1978 eerste deur die sterrekundige [[James W. Christy|James Christy]] geïdentifiseer is; [[Nix (maan)|Nix]] en [[Hydra (maan)|Hydra]], wat albei in 2005 ontdek is;<ref name="Gugliotta2005">{{cite web
|first=Guy |last=Gugliotta
Line 905 ⟶ 904:
| last1 = Buie |first1 = M. | last2 = Tholen | first2 = D. | last3 = Grundy | first3 = W.
| title = The Orbit of Charon is Circular | year = 2012 | volume = 144 | pages = 15
| doi= 10.1088/0004-6256/144/1/15 | bibcode = 2012AJ....144...15B}}</ref><ref name="ShowalterHamilton2015" /> en dus met ’n helling van sowat 120° relatief tot Pluto se wentelbaan.
{| class="wikitable" style="float: center"
Line 928 ⟶ 927:
| url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/plutofact.html
| accessdate =2007-03-24
}}.</ref> || style="background: Black;" | [[Lêer:Pluto-11jul-color.jpg|57px|
|- style="text-align: center; background: #eef;"
| Pluto I || [[Charon (maan)|Charon]] || style="background: Black;" | [[Lêer:Charon by New Horizons on 13 July 2015.png|50px|
|- style="text-align: center; background: #fff;"
| Pluto V || [[Styx (maan)|Styx]] || || 10–25 || || 42 413 || 20,1617 || 1:3,16|| 0,00001 || 0,0° || 27 || 2012
|- style="text-align: center; background: #fff;"
| Pluto II || [[Nix (maan)|Nix]] || style="background: Black;" | [[Lêer:Nix viewed from New Horizons 2015-07-14.jpg|50px|
|- style="text-align: center; background: #fff;"
| Pluto IV || [[Kerberos (maan)|Kerberos]] || || 13–34 || 0,002 ± 0,001 || 57 750 || 32,1679 || 1:5,04|| 0,00000 || 0,4° || 26 || 2011
|- style="text-align: center; background: #fff;"
| Pluto III || [[Hydra (maan)|Hydra]] || style="background: Black;" | [[Lêer:Hydra imaged by LORRI from 231 000 kilometres.jpg|50px|
|}
[[Lêer:Pluto Moons Orbit Distance 2015.svg|links|1015px|duimnael|Pluto en sy mane op skaal, met die massamiddelpunt (barisentrum) aangedui.]]
Line 1 031 ⟶ 1 030:
| date = 1997
| accessdate = 26 Maart 2007
}}</ref> Dit beteken ook die rotasieperiode van elk is gelyk aan die tyd wat dit die hele stelsel neem om om die massamiddelpunt te roteer.<ref name="axis" />
Pluto se mane het vermoedelik gevorm ná ’n botsing vroeg in die bestaan van die Sonnestelsel tussen Pluto en ’n liggaam van min of meer dieselfde grootte. Die materiaal wat in die botsing uitgeskiet is, het saamgepak en die mane gevorm wat vandag om Pluto voorkom.<ref name="nasa.gov">{{cite web|title = NASA's Hubble Finds Pluto’s Moons Tumbling in Absolute Chaos|url = http://www.nasa.gov/press-release/nasa-s-hubble-finds-pluto-s-moons-tumbling-in-absolute-chaos|accessdate = 3 Junie 2015}}</ref> Kerberos het egter ’n veel laer [[albedo]] as die ander mane<ref name="spaceweirdmoons">{{cite web|title=Pluto's moons are even weirder than thought|url = http://www.space.com/29559-pluto-moons-weird-orbit-chaos.html|accessdate = 20 Junie 2015}}</ref> en dit is moeilik om te verduidelik aan die hand van ’n groot botsing.<ref name="nationalgeorandombeat">{{cite web|title=Pluto's moons dance to a random beat|url = http://news.nationalgeographic.com/2015/06/150603-pluto-moons-charon-styx-nix-kerberos-hydra-new-horizons/|accessdate = 20 Junie 2015}}</ref>
Line 1 043 ⟶ 1 042:
| voetskrif = Niels Henriks Abel se ouers, 1809.
| beeld1 = Pluto moon P5 discovery with moons' orbits.jpg
| beeld2 = NH-PlutoCharon-Color-NewHorizons-20150711.jpg
| beeld3 = Pluto's moons 2015-0603 115-111 af.jpg
| footer = LINKS: Die Plutoniese stelsel: Pluto, Charon Styx, Nix, Kerberos en Hydra ([[Hubble-ruimteteleskoop]], Julie 2012). MIDDEL: Pluto en Charon (''New Horizons'', Julie 2015). REGS: ’n Vergelyking van vier van die vyf mane se helderheid (kunstenaarsvoorstelling; Styx nie op skaal nie).<ref name="hubblesite.org">{{cite web |title=HubbleSite – NewsCenter – Hubble Finds Two Chaotically Tumbling Pluto Moons (06/03/2015) – Introduction |website=hubblesite.org |url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2015/24 |accessdate=3 Junie 2015}}</ref>
Line 1 053 ⟶ 1 052:
[[Lêer:Outersolarsystem objectpositions labels comp.png|duimnael|260px|Die posisie van die Kuiper-gordel in verhouding met die Sonnestelsel se vier groot planete.]]
Pluto se ware plek in die Sonnestelsel het eers in 1992 duidelik geword toe nog klein ysvoorwerpe verder as Neptunus ontdek is wat nie net met Pluto ooreengestem het wat wentelbane betref nie, maar ook grootte en samestelling. Hierdie [[trans-Neptunus-voorwerp|trans-Neptunus-streek]] is vermoedelik die bron van baie [[Komeet|kortperiodekomete]]. Sterrekundiges glo nou Pluto is die grootste voorwerp in die Kuiper-gordel, ’n stabiele gordel van voorwerpe tussen 30 en 50 AE van die son af. Teen 2011 was opnames van die Kuiper-gordel tot ’n [[magnitude]] van 21 feitlik voltooi – as daar enige ander voorwerpe so groot soos Pluto is, sal dit verder as 100 AE van die Son af wees.<ref name=Sheppard2011>{{cite journal
| first1=Scott S. |last1=Sheppard
| first2=Chadwick A. |last2=Trujillo
| first3=Andrzej |last3=Udalski
| display-authors=3
| first4=Marcin |last4=Kubiak
| first5=Grzegorz |last5=Pietrzynski
| first6=Radoslaw |last6=Poleski
Line 1 115 ⟶ 1 114:
| url = http://gemelli.colorado.edu/~hahnjm/pubs/migrate.pdf
| accessdate = 5 Maart 2008
}}</ref>
’n Rekenaarsimulasie in 2004 deur Alessandro Morbidelli van die Côte d'Azur-sterrewag in [[Nice]] dui daarop dat Neptunus se migrasie na die Kuiper-gordel moontlik veroorsaak is deur die vorming van ’n resonansie van 1:2 tussen Jupiter en Saturnus. Dit kon ’n swaartekragstuwing veroorsaak het wat beide Uranus en Neptunus na groter wentelbane gedryf het en hulle plekke laat omruil het; so is Neptunus se afstand van die Son af verdubbel. Die daaropvolgende uitskiet van voorwerpe uit die proto-Kuiper-gordel kan die [[Groot Bombardement]] van die rotsplanete deur asteroïdes verduidelik van 600 miljoen jaar ná die vorming van die Sonnestelsel, asook die ontstaan van die [[Trojaan (sterrekunde)|Jupiter-trojane]].<ref name="Levison2007">{{cite journal
Line 1 147 ⟶ 1 146:
== Waarneming en verkenning ==
=== Waarneming ===
[[Lêer:Pluto animiert 200px.gif|duimnael|150px|links|’n Simulasie van Pluto se rotasie, gebaseer op foto's deur Hubble in
Pluto se [[Magnitude|skynbare magnitude]] is gemiddeld 15,1, en dit verhelder tot 13,65 met sy perihelium<ref name="Pluto Fact Sheet" /> (hoe laer die magnitude, hoe helderder die voorwerp). ’n [[Teleskoop]] is nodig om dit te sien; dit moet verkieslik ’n [[lensopening]] van sowat 30 cm hê.<ref name="SSC2002">{{cite web
| url = http://www.science.edu.sg/ssc/detailed.jsp?artid=1950&type=6&root=6&parent=6&cat=66
Line 1 199 ⟶ 1 198:
| publisher = Jet Propulsion Laboratory
| date = 14 Januarie 2003
}}</ref>
Daar was geen ernstige poging om Pluto met ’n ruimtetuig te verken voor die laaste dekade van die 20ste eeu nie. In Augustus 1992 het die [[JPL]]-wetenskaplike [[Robert Staehle]] Pluto se ontdekker, [[Clyde Tombaugh]], gebel en sy toestemming gevra om die planeet te besoek.<ref name="Sobel1993">{{cite web
Line 1 249 ⟶ 1 248:
Pluto-11jul-color.jpg|Pluto soos op 11 Julie 2015 gesien deur ''New Horizons''.
Pluto by LORRI and Ralph, 13 July 2015.jpg|Pluto soos op 13 Julie 2015 gesien deur ''New Horizons''.
Pluto-
ESO-L. Calçada - Pluto (by).jpg|'n Voorstelling van 'n uitsig oor Pluto se oppervlak met Charon (links) en die Son (regs bo) op die agtergrond.
New Horizons Full Trajectory.jpg|''New Horizons'' se volle reis van 3 462 dae na Pluto.
| |||