Joodse diaspora: Verskil tussen weergawes

 

 

Die bewind van die Israeliete in die land [[Israel]] is ingelui in ongeveer 1250 v.C. toe [[Josua]] dié gebied ingeneem het. Die Israeliete het die land [[Palestina]] binnegedring deur die [[Jordaanrivier]] oor te steek. Hulle het die Koninkryk van Heshbon aangeval en vernietig. Dié oorwinning het hulle beheer gegee oor die grootste gedeelte van die land tussen die Arnon- en Jabbok-riviere. Kort voor hul laaste aanslag op Palestina het [[Moses]] gesterf sonder dat hy ooit die beloofde land ingegaan het ([[Deuteronomium]] 34).

 

Die Filistyne het gevorderde militêre toerusting tot hul beskikking gehad en daar was min nasies wat hulle teen hierdie nuwe tegnologie kon verdedig. Die Filistyne het die Israeliete uit die gebiede gedryf wat hulle voorheen beset het en hulle is gedwing om hulle in die sentrale bergagtige gebiede en die Jordaan-vallei te vestig. Hierdie was 'n onstuimige tydperk in die geskiedenis van die Israeliete. Hulle was deurentyd betrokke by oorloë en is in dié tyd eers deur een heerser ná die ander oorheers.

 

In dié tyd het die Israeliete nie saamgestaan as een groep nie. Hulle was verdeel in verskillende stamme en is regeer volgens stamgebruike. Hoewel daar nie 'n sentrale regering was nie, is die stamme regeer deur rigters en bevryders.

 

Die [[Bybel]] is vol stories oor die heldedade van leiers soos onder andere Debora, Jefta, Gideon en Simson.

 

Die feit dat Israel vir so lank kon voortbestaan sonder 'n sentrale regering en nogtans hul vyande kon verslaan, was grootliks te danke aan die invloed van die rigters. Ná 1050 v.C. het die ondenkbare egter gebeur toe die Filistyne daarin geslaag het om die Verbondsark te buit.

In dié tyd het die profeet Samuel sterk na vore getree. Hy en andere het besef dat daar net een manier was waarop die Filistyne verdryf sou kon word - en dit was deur hulle te verenig agter 'n sterk militêre leier. Die voortdurende gevaar van oorlog, die onsekerheid oor hul toekoms en hul onstabiele godsdienstige lewe het daartoe bygedra dat die Israeliete begin smag het na 'n eie identiteit en stabiliteit. Hulle het geglo dat dít net moontlik sou wees indien 'n koning of monarg (1050-920 v.C.) oor hulle aangestel sou word.

 

Saul is deur Jahweh aangewys en deur Samuel verordineer as die eerste koning van die Israeliete. Saul se vroeëre dae as koning het die verwagtinge wat Israel van 'n koning gekoester het, vervul. Hy het die Israeliete tot oorwinning gelei in groot veldslae teen die Ammoriete, asook teen die Filistyne. Hy was gewild onder al die stamme en het die Israeliete as 'n volk verteenwoordig en nie bloot as 'n stam nie. Aanvanklik het Saul en Samuel gereeld beraadslaag oor sake wat die volk raak, maar hierdie goeie verhouding het nie lank gehou nie. Samuel het Saul daarvan beskuldig dat hy die funksies van die priesters ondermyn, asook dat hy die cherem - bepalings van die Wet waarvolgens 'n heilige oorlog gevoer moes word - verontagsaam het.

 

David se gewildheid het Saul tot raserny gedryf en hy het verskeie kere probeer om Dawid te vermoor. Dawid het na Juda teruggekeer om aan Saul se woede te ontsnap. Hy het 'n groep soldate rondom hom vergader. Saul het selfmoord gepleeg tydens 'n veldslag en is opgevolg deur sy seun Is-Boset, wat beskryf is as 'n swakkeling. Hoewel Is-Boset probeer het om sy koningskap oor Juda uit te roep, is Dawid openlik deur dié streek tot koning verklaar. Is-Boset het twee jaar lank regeer voordat hy deur twee van sy offisiere vermoor is. Ná sy dood is Dawid verkies tot koning oor Israel.

 

Dawid het Israel in verskeie veldslae teen die Filistyne gelei en het ook daarin geslaag om die Verbondsark weer terug te bring na Israel. Nadat hy reeds verskeie jare lank in Hebron regeer het, het hy die Jebusitiese stad Jerusalem oorwin (1000 v.C.) en tot hoofstad verklaar.

Onder sy leierskap het Israel daarin geslaag om hul grondgebied uit te brei. Binne 'n paar jaar het Dawid Israel omskep tot die magtigste ryk in Palestina en Sirië. Sy Ryk het gestrek van Fenisië in die Weste tot by die Arabiese woestyn in die ooste, en van die Orontes-rivier in die noorde tot by die Golf van Akaba in die suide. Dawid se belangrikste bydrae was die vereniging van die stamme van Israel onder 'n absolute monargie.

 

Dawid het veertig jaar lank regeer en is opgevolg deur sy seun Salomo, wat van omstreeks 960 tot 920 v.C. regeer het. Hoewel Salomo nie 'n militêre leier was nie, was hy 'n geniale nywerheids- en handelsleier. Tydens sy bewind het Israel vir die eerste keer sekuriteit en materiële vooruitgang beleef wat nooit weer in sy geskiedenis geëwenaar kon word nie. Salomo se belangrikste bydrae tot die geskiedenis was die oprigting van die Tempel - wat deur die Jode beskou is as die onsigbare Jahweh se aardse woning.

 

Salomo is in ongeveer 920 v.C. dood en is opgevolg deur sy seun, Rehabeam. Toe Rehabeam na Schechem vertrek het om tot koning oor Israel verklaar te word, het die noordelike stamme hom verwerp. Hulle het Jerobeam, wat as banneling in Egipte gewoon het, in sy plek tot koning verklaar. Dít het gelei tot die stigting van twee afsonderlike en verswakte state, wat voortbestaan het totdat die Noordelike Koninkryk van Israel (die Israeliete) in 722 v.C. deur Assirië ingeneem is. Die Suidelike Koninkryk van Juda het verdwyn tydens die Babiloniese bewind sowat 150 jaar later.

 

Ná die dood van Salomo is Israel en Juda oorheers deur 'n lang lys ondoeltreffende, ongehoorsame en korrupte konings. Hierdie tydperk staan bekend as die Tydperk van die Konings en het geduur van 1000 tot 587 v.C. Die Bybel is vol voorbeelde uit dié tyd van Jahweh se ingryping om sy "uitverkore volk" van ondergang te red.

 

 

In 722 v.C. het die Assiriërs daarin geslaag om die Koninkryk van Israel te verslaan. Hulle het die weggevoerde Israeliete nie toegelaat om hulle in een plek te hervestig nie, maar het hulle in kleiner groepe verdeel en oral in die [[Midde-Ooste]] gevestig. Omdat hulle nie meer in afsondering gewoon het nie en met ander groepe vermeng geraak het, het hierdie groepe vinnig hul geloof in Jahweh laat vaar en hul Hebreeuse name en identiteit verloor.

 

Sedekia het sy voorganger se fout herhaal deur na die Babiloniërs se vyand oor te loop. Nebukadnesar het op dié verraad gereageer deur Jerusalem in 588 v.C. weer aan te val. Twee jaar later het hy die stad oorwin en die Tempel vernietig. Nebukadnesar het Sedekia ook gedwing om die moord op sy twee seuns te aanskou. Hy is daarna verblind en saam met ander vooraanstaande Jode weggevoer na Babilon.

 

Die verbanning na Babilon het verskil van die een wat vroeër deur die Assiriërs afgedwing is deurdat Nebukadnesar die Jode toegelaat het om hulle in een gebied te vestig. 'n Skeuring het egter tussen die Jode wat in Juda agtergebly het en dié wat na Babilon weggevoer is, ontstaan. Daar is min inligting beskikbaar oor die lot van Juda ná die verbanning. Die bannelinge het hulle beskou as die ware Jode en hoewel sommige die Babiloniese godsdiens aangeneem het, het die meerderheid verenig gebly deur hul geloof in Jahweh.

 

Hy het Persië beskou as die goeie en daarop uitgegaan om die wêreld te verower. Vanweë hierdie oortuiging het hy die Jode toegelaat om terug te keer na hul vaderland om die Tweede Tempel te herbou.

 

Hierdie gebeurtenis het 'n draaipunt in die geskiedenis van Israel teweeggebring. Vanaf 539 v.C. tot 636 nC is die streek oorheers deur verskeie wêreldmagte. Afgesien van die [[Persiese Ryk]] (538-333 v.C.) is Israel ook oorheers deur die Griekse Hellenistiese Ryk (333-63 v.C.), die [[Romeinse Ryk]] (63 v.C.-313 nC) en die [[Bisantynse Ryk]] (313-636 nC). Hierna is Israel ingeval deur Islamitiese magte en die Christen-kruisvaarders (636-1291 nC), die Mammelukke (1291-1516 nC), die [[Ottomaanse Ryk]] (1516-1918 nC) en die [[Britse Ryk]] (1918-1948 nC).

 

In 333 v.C. het [[Alexander die Grote]] van [[Griekeland]] [[Persië]] en groot dele van die destyds bekende wêreld oorwin. Die Grieke het die Jode toegelaat om hul eie staat te regeer, maar gedurende die bewind van koning Antiochus IV is die Tempel ontheilig, wat aanleiding gegee het tot die Makkabese opstand en 'n verklaring van onafhanklikheid. Vir 'n kort tydjie het Juda weer 'n onafhanklike staat geword.

In 63 v.C. het die Romeinse weermag, gelei deur Titus, Jerusalem ingeneem. Die Romeine het goewerneurs aangestel om oor die Jode in die streek te heers. Hierdie goewerneurs het probeer om soveel moontlik inkomste uit die Jode te wring. Dit is gedurende dié tydperk dat Jesus Christus, die stigter van die Christelike geloof, gebore is.

 

In die jaar 70 nC het die Jode in opstand gekom. Hierdie opstand het uiteindelik drie jaar later geëindig toe die revolusionêre in 'n bergfort bekend as Masada vasgekeer is. Die Romeine het meer as twee jaar lank die fort probeer binneval. Meer as 1 000 mans, vroue en kinders het in die fort geskuil. Hulle het as gevolg van 'n tekort aan kos begin verhonger, maar eerder as om oor te gee, het hulle selfmoord gepleeg. Die Romeine het Juda geannekseer en tot 'n Romeinse provinsie verklaar. Toe het hulle begin om Jerusalem stelselmatig te vernietig. Hulle het ook die Tweede Tempel gesloop.

In 73 het die Romeine 'n aktiewe veldtog geloods om die Jode uit hul vaderland te verdryf. Dít was die begin van die Joodse Diaspora of verstrooiing.