Evangelie volgens Tomas: Verskil tussen weergawes

Die teks word derhalwe in letterkundige opsig nie by die [[Evangelie|evangelies]] gereken nie. Die Evangelie van ThomasTomas maak ook nie deel uit van die kanonieke boeke van die Nuwe Testament nie. Sy [[Kopties]]e teks bevat 'n selfstandige teologie wat nog uitsluitlik uit die Nuwe Testament nog uit die [[Gnostisisme]] afgelei kan word nie. Sy herkoms is omstrede aangesien die teks naas bekende Jesus-woorde uit die Nuwe Testament ook onbekende uitsprake bevat. As 'n sogenaamde deuterokanonieke skrif word die teks by sommige huidige [[Bybel]]-uitgawes gevoeg.

Die Evangelie van ThomasTomas het reeds in die antieke oudheid spoorloos verdwyn; sommige proto-ortodokse kerkvaders het egter in hulle nota's na hierdie geskrif verwys soos Hipplytos van Rome in die jaar [[235]]. Ander kerkvaders het die evangelie by die [[Apokriewe boeke|apokriewe geskrifte]] gereken wat hulle om teologies-dogmatiese redes as Gnostiese of Manigeïese tekste verwerp het.

In [[1897]] en [[1903]] is in Oxyrhynchus ([[Egipte]]) 'n aantal papirusfragmente met Griekse tekste ontdek waarvan die oorsprong en konteks aanvanklik nie duidelik was nie. Eers in [[1945]] is die volledige Koptiese teks van die evangelie met sy 114 uitsprake as een van die dertien papiruskodekse van die [[Nag-Hammadi-geskrifte]] in Egipte gevind. Die teks was onderteken as die "Evangelie volgens ThomasTomas" en word tans in [[Kaïro]] bewaar.

Andersyds kom in die Nuwe Testament vyf mans met die naam Judas voor. Dit is onbekend of een van hulle die byname Didymus of ThomasTomas gehad het. Ook een van Mani se dissipels het die naam Thomas gedra.

Moontlik het 'n onbekende outeur die indruk probeer skep dat die logia deur die apostel Didimus ThomasTomas geskryf is. Volgens die [[Evangelie volgens Johannes]] was hy die mees geskikte kandidaat aan wie ongewone gedagtegange sou kon toegeskryf word. Andersyds beweer die Evangelie van Thomas dat elke mens tenminste oor 'n potensiële verbintenis tot 'n hemelse engel of sogenaamde ewige ewebeeld sou beskik - 'n identiese tweeling sou dus simpatiek gesind wees teenoor enige nie-liggaamlike identiteit.

Dit is ook opmerklik dat die Evangelie van ThomasTomas daarnaas op 'n prominente plek (Log 12) ook na Jesus se broeder Jakobus verwys. Hy het moontlik ou tradisies bewaar - veral omdat hy reeds in die jaar [[62]] om die lewe gebring is.

Ten opsigte van sy oorsprong is daar net aanwysings in die teks, en daar word tans aangeneem dat die Evangelie van ThomasTomas in [[Sirië]] geskryf is. Die teks het moontlik in Edessa ontstaan voordat die stad in [[216]] by die Romeinse provinsie Sirië ingelyf is. Die apostel Thomas is hier vereer, en volgens 'n legende is sy gebeente in die 3de eeu vanuit Suid-Indië na Edessa gebring.

Die opvallende drievoudige naamvorm in die proloog kom ook in die Handelinge van ThomasTomas en ander werke voor wat hulle oorsprong in Sirië het. Ook die hoë rang wat die apostel ThomasTomas beklee het (vergelyk Logion 13) dui vermoedelik op die teks se Siriese agtergrond.

Sommige navorsers soos A. Baker en G. Quispel het by hulle teksontleding op inhoudelike ooreenkomste gewys: Beeldspraak en gelykenisse praat van die terugkeer na die oospronklike toestand, die opheffing van die gesplete bestaan en die skeidings. Hulle lyk baie op dié van ander bekende Siriese tekste soos die Diatessaron wat teen die middel van die 2de eeu ontstaan het. Die Evangelie van ThomasTomas is moontlik hiervan afhanklik, maar in die algemeen word daar aangeneem dat albei tekste in dieselfde Siriese omgewing ontstaan het en op dieselfde Siriese brontekste berus.

Die sogenaamde kanon van die Heilige Skrifte is tot by die jaar [[200]] in die [[Romeinse Ryk]] saamgestel. Die Evangelie van ThomasTomas het in hierdie periode egter nog nie onder die [[Christene]] gesirkuleer nie, en die feit dat dit nie by die kanonieke boeke ingesluit is nie, het ook die kerkvaders se beoordeling van die evangelie beïnvloed.

In sy berig oor die Naassene verwys Hippolytus († [[235]]) na 'n "Evangelie volgens ThomasTomas" en het ook uittreksels uit hierdie werk aangehaal. Omtrent [[233]] noem [[Origenes]] in sy eerste Lukas-homilie naas die Evangelie van Matthias ook dié van Thomas as een van die heterodokse evangelies. Sy getuienis word in 'n Latynse vertaling of parafrase deur Hiëronimus, Ambrosius van Milaan en Beda Venerabilis oorgeneem.

In die Asiatiese gebied het [[Eusebius van Caesarea]] 'n Evangelie volgens ThomasTomas by die suiwer heterodokse apokriewe gereken en dit in een groep met die Evangelies van Petrus en Matthias ingedeel. Ook Philippus van Side verklaar omtrent [[430]] in aansluiting op Eusebius in 'n fragment van sy kerkgeskiedenis dat "die meeste Oues" die Evangelie van Thomas net soos dié van die Hebreërs en dié van Petrus "volledig verwerp" en beweer dat "hierdie skrifte die werke van ketters sou wees".

'n Aantal Griekse outeurs reken 'n "Evangelie volgens ThomasTomas" by die skrifte wat deur die Manigeërs gebruik of - soos hulle soms verseker het - deur hulle geskryf was. Daar is merkwaardige getuienisse van die Pseudo-Leontius en Timoteus van Konstantinopel wat die Evangelie van ThomasTomas albei met die Evangelie van Philippus verbind wat hulle onmiddellik daarna noem. Timoteus onderskei die Evangelie van ThomasTomas uitdruklik van 'n ander apokrief - die kindheidsverhale oor Jesus van Nasaret deur albei werke by sy lys van Manigeïese skrifte te voeg en hulle onder nommer 9 en 13 te ranglys.

Die Pseudo-Gelasiaanse Dekreet sluit by sy katalogus van ''libri non recipiendi'' ook 'n ''Evangelium nomine Thomae, quibus Manichaei utuntur, apocryphum'' in. Dit is nie duidelik of daar na die Evangelie van ThomasTomas of die Kindheids-evangelie van ThomasTomas verwys word nie. Dieselfde geld vir nog twee verwysings na 'n Evangelie van Thomas - een in die Stigometrie van Nikephorus en 'n tweede in die "Sinopsis" van die Pseudo-Athanasius.

Sommige navorsers noem die evangelie se inleiding met beweerde "geheime woorde van Jesus" as 'n bewys vir Gnostiesde invloede. Hierdie inleiding is egter net soos die opskrifte van tekste in die kanon deur die uitgewers of kopiïste van die teks bygevoeg, en kennis is 'n integrale deel van die geloof. Dit is bekend dat die apostel ThomasTomas, wat as 'n moontlike skrywer van die evangelie beskou word, sy standpunte ten opsig van die Christelike geloof nie geheim gehou het nie en hulle selfs in Suid-Indië bekend gemaak het.

Die Evangelie volgens ThomasTomas was sekerlik in die Manigeïsme, 'n Gnostiese beweging van die laat 3de en 4de eeu wat ook gedagtes uit die Boeddhisme en Parsisme aanvaar het, bekend en is ook gebruik.